Adam Zygmunt Czyżewicz (1841–1910) – zasłużony nauczyciel lwowskiej szkoły położniczej

Małgorzata Stawiak-Ososińska

Streszczenie w języku polskim


Niniejszy artykuł jest poświęcony życiu i działalności Adama Zygmunta Czyżewicza. Był on najbardziej zasłużonym nauczycielem w dziewiętnastowiecznych dziejach lwowskiej szkoły położniczej. Ten postępowy i oddany sprawie lekarz położnik zreformował zaniedbaną placówkę kształcenia akuszerek i doprowadził do jej rozkwitu. W 1871 roku, kiedy obejmował stanowisko profesora, szkoła nie miała własnego lokum, mieściła się z wynajętym, zapuszczonym budynku, niespełniającym podstawowych wymogów dydaktycznych, sanitarnych i higienicznych, stawianym tego typu placówkom. Nauka trwała zaledwie 5 miesięcy, podczas których starano się wyposażać przyszłe adeptki sztuki położniczej w elementarne wiadomości teoretyczne (z zakresu budowy anatomicznej kobiety, fizjologii porodu, patologii i nieprawidłowości podczas porodów, zasad postępowania podczas odbierania porodu w różnych położeniach płodu oraz sposobach opieki nad położnicą i noworodkiem) i umiejętności praktyczne. Wykształcenie znacznej grupy uczennic (często analfabetek) w tak krótkim czasie na profesjonalne położne graniczyło z cudem. Czyżewicz zaczął zatem zabiegać o wprowadzenie niezbędnych zmian, które pozwoliłyby przekształcić istniejącą placówkę w doskonale prosperujący zakład. Dzięki wielu zabiegom i niezwykłemu zaangażowaniu tego lekarza społecznika wybudowano nowoczesną klinikę położniczo-ginekologiczną mieszczącą w sobie także zaplecze szkolne dla przyszłych akuszerek, wydłużono okres nauczania do 10 miesięcy, wprowadzono nauczanie i przestrzeganie zasad antyseptycznych. Dzięki tym reformom szkoła spełniała europejskie standardy w zakresie kształcenia położnych i stała się jedną z najlepiej funkcjonujących instytucji tego typu w Austrii.

Słowa kluczowe


położnictwo, kształcenie akuszerek, zasłużeni lekarze, historia XIX wieku, Lwów

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Katedra i Klinika Położnicza i Chorób Kobiecych; materiały z lat 1849–1949: organizacja i sprawy personalne, sygn. WL II 171, k. nlb.; Wydział Lekarski 1, Klinika położnicza i sprawy osobowe 1850–1936, sygn. S II 832, k. nlb.

Berner W., 2007, Stan sanitarny, ochrona zdrowia i sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej (lata 60./70. XIX w. – do 1914 r.). „Przegląd Epidemiologiczny”, nr 4, 815–825.

Bieliński J., 1890, Cesarskie Towarzystwo Lekarskie Wileńskie, jego prace i wydawnictwa (1805–1864). Warszawa, druk K. Kowalewskiego.

Bylicki W., 1910, Kronika żałobna, „Nowiny Lekarskie”, z.3, 191–192.

CPAHUL 1, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, fond 146, op. 66, Materiały o finansach na sodierżanie szkoły w Lwowie, sygn. 1002.

CPAHUL 2, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, fond 146, op. 66, Materiały o raschodowanii sriedstw na sodierżanie akuszersko szkoły w Lwowie, sygn.1003.

Czyżewicz A., 1893, O cięciu cesarskim. „Przegląd Lekarski”, nr 44, 566–567; nr 46, 590–591; nr 47, 603–605.

Czyżewicz A., 1895, Dalsze dwa przypadki cięcia ces. z pomyślnym przebiegiem. „Przegląd Lekarski”, nr 20, 293–294; nr 21, 311–312.

Filar Z., 1951, Szkic historyczny początków położnictwa. „Położna”, nr 5, 2–4.

Gajda Z., 1978, Nauczanie medycyny na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w dobie Rzeczypospolitej Krakowskiej. Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Hanecki M., 1986, Polscy lekarze, wychowankowie Uniwersytetu Wiedeńskiego. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, z. 4, 495–508.

Jaworski J., 1910, Ś.p. Prof. dr Adam Czyżewicz, „Gazeta Lekarska”, nr 3, 119–120.

Kadyi H., 1905, Rys dziejów Wydziału Lekarskiego we Lwowie. „Nowiny Lekarskie”, z. 6, 286–289; z. 7, 321–328.

Kowalczykowa J., 1964, Historia Katedry Anatomii Patologicznej w Krakowie. W: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, t. 2: Historia katedr. Kraków, PWN, 417–444.

Kubicki J., 2012, Historia cięcia cesarskiego. „Puls Uczelni. Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu”, nr 1, 17–19.

Marianowski L., Dębski R., 1989, Zarys historii polskiego położnictwa i ginekologii. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, z. 2–3, 281–292.

Nowacki R., 2008, Od mitologii do współczesności – z historii cięcia cesarskiego. „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia”, z. 1, 5–7.

Nowakowska-Zamachowska M., 2012, Ginekologia i położnictwo. W: A. Śródka (red.), Zarys historii nauczania medycyny w Polsce do roku 1939. Wybrane zagadnienia. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 231–250.

Pięćdziesięcioletni jubileusz Towarzystwa Lekarskiego Lwowskiego: (1877–1927), 1928, Lwów, nakł. Towarzystwa Lekarskiego Lwowskiego.

Powstanie styczniowe w pamiętnikach Kazimierza Szanieckiego, 1963. Kraków, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.

Raport o stanie Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim (1833/34–1834/35), 1874. W: Ważniejsze dokumenta odnoszące się do swojego udziału w sprawach i losach Zakładów Naukowych b. W. M. Krakowa i jego okręgu, zebrał i objaśnił jako przyczynek do historii tychże Maciej Józef Brodowicz. Kraków.

Ruta Z., Ryś J., 1999, I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie do 1939 roku. Kraków, „Edukacja”.

Schwarz S., Zajcewa A., 1994, Lwowskie Towarzystwo Ginekologiczne. W: B. Sordylowa (red.), Słownik polskich towarzystw naukowych, t. 2, cz. 2, Warszawa, BPAN, 316.

Stawiak-Ososińska M., 2008, Rys historyczny kształcenia akuszerek w Krakowie (do 1914 roku). W: K. Szmyd, J. Dybiec (red.), Galicja i jej dziedzictwo, t. 20: Historia wychowania. Misja i edukacja. Rzeszów, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 308–322.

Stupnicka I., 1990, Towarzystwo Lekarskie Krakowskie. W: B. Sordylowa (red.), Słownik polskich towarzystw naukowych, t. 2, cz. 1. Wrocław, Ossolineum, 393.

Szarejko P., (1995), Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. 3. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe „Semper”.

Szumowski W., 1907, Galicja za Jędrzeja Krupińskiego, pierwszego protomedyka 1772–1783.Lwów, Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Świeboda J., 1995, Średnie szkolnictwo medyczne w Galicji. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, z. 4, 397–414.

Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, 1866. „Przegląd Lekarski”, nr 49, 391–392.

Ustawa Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego, 1866. „Przegląd Lekarski”, nr 39, 312.

Waszyński E., 2000, Historia położnictwa i ginekologii w Polsce. Wrocław, „Volumed”.

Wiczkowski J., 1907, Lwów, jego rozwój i stan kulturalny oraz przewodnik po mieście, Lwów, Skład Główny w księgarni H. Altenberga.

Wojtkiewicz-Rok W., 1992, Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1894–1918. Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Wojtkiewicz-Rok W., 2001, Tradycje akademickiego nauczania medycyny we Lwowie. W: M. Żydowo (red.), Dzieje nauczania medycyny na ziemiach polskich, Kraków, PAU, 97–121.

Wrona G., 1994, Towarzystwa naukowe w Krakowie w latach 1845–1939. Kraków, Wydaw. Naukowe WSP.

Zabłotniak R., 1994, Towarzystwo Lekarskie Lwowskie. W: B. Sodrylowa (red.), Słownik polskich towarzystw naukowych, t. 2, cz. 2, Warszawa, BPAN, 338.

Zgórniak M., 1964, Udział krakowskiej młodzieży akademickiej w powstaniu styczniowym. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, z. 13, 17–45.

Ziembicki W., 1938, Czyżewicz Adam (1841–1910).W: Polski słownik biograficzny, t. 4, z. 1–3, Kraków, Polska Akademia Umiejętności, 380.

http://www.szukajwarchiwach.pl/35/20/0#tabZespol [dostęp: 15.01.2016].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2016.35.4.65
Data publikacji: 2017-06-22 12:00:44
Data złożenia artykułu: 2017-06-22 11:47:13


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1108
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 526

Wskaźniki





Prawa autorskie (c) 2017 Małgorzata Stawiak-Ososińska

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.