Email this article 
Hide
Show all
Social Status and Risky Use of Psychoactive Substances
Abstract
Introduction: Research indicates that a high percentage of Poles use psychoactive substances in a problematic manner, often combining several substances. Early diagnosis of the scale and predictors of this issue increases the chances of developing and implementing effective social prevention strategies.
Research Aim: To determine the scale of risky psychoactive substance use (PSU) and to examine its associations with social status (sociodemographic, family, occupational, and economic factors).
Method: The study used a diagnostic survey method – an online questionnaire consisting of 33 questions or question blocks, including the Risky Use Scale (RUS). A total of 1,265 individuals with diverse sociodemographic profiles took part in the survey. The analyses described in this article were based on 13 selected questions or blocks of questions.
Results: Risky use of substances (alcohol and/or illegal psychoactive substances or medications used without medical indication) in the past 12 months was reported by 17.7% of respondents; 35% of them were likely struggling with addiction. Risky use was most common among: men (twice as often as women); individuals aged 18–25 (twice as often as those over 36); singles (three times more than the average for the sample and six times more than married individuals); and residents of medium-sized towns (half as often as other respondents). Fertility, economic, and occupational factors did not significantly differentiate risky use of psychoactive substances.
Conclusions: Nearly one in five respondents reported risky use of psychoactive substances in the past year, particularly men, young adults, single individuals, and residents of rural and small urban areas (in terms of risky use) or large cities (in terms of suspected addiction).
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Belogolovsky, E., Bamberger, P. A., & Bacharach, S. B. (2012). Workforce Disengagement Stressors and Retiree Alcohol Misuse: The Mediating Effects of Sleep Problems and the Moderating Effects of Gender. Human Relations, 65(6), 705–728. https://doi.org/10.1177/0018726711435250.
Cassidy, T. A., Varughese, S., Russo, L., Budman, S. H., Eaton, T. A., & Butler, S. F. (2015). Nonmedical Use and Diversion of ADHD Stimulants Among U.S. Adults Ages 18-49: A National Internet Survey. Journal of Attention Disorders, 19(7), 630–640. https://doi.org/10.1177/1087054712468486.
Dec-Pietrowska, J., & Mazur, J. (2025). Używanie substancji psychoaktywnych. W Z. Izdebski & J. Mazur (Red.), Jak żyje i co myśli o swoim zdrowiu młodzież szkolna? Badanie lubuskie 2024 (s. 173–189). Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Dzielska, A., & Okulicz-Kozaryn, K. (2023). Używanie substancji psychoaktywnych i picie napojów energetyzujących przez młodzież w wieku 11-15 lat. Wynika badań HBSC 2021/2022. Serwis Informacyjny Uzależnienia, 4 (104), 35–40.
Fleming, C. B., White, H. R., & Catalano, R. F. (2010). Romantic Relationships and Substance Use in Early Adulthood: An Examination of the Influences of Relationship Type, Partner Substance Use, and Relationship Quality. Journal of Health and Social Behavior, 51(2), 153–167. https://doi.org/10.1177/0022146510368930.
GUS. (2024). Zdrowie i ochrona zdrowia w 2023 roku. Główny Urząd Statystyczny.
Jacyków, D., Kowalewicz, M., Mucha, K., Siwiak, K., & Węgrowska, U. (2021). Budżety gospodarstw domowych w 2020 r. Główny Urząd Statystyczny.
Kun, B., Fetahu, D., Mervó, B., Magi, A., Eisinger, A., Paksi, B., & Demetrovics, Z. (2025). Work Addiction and Stimulant Use: Latent Profile Analysis in a Representative Population Study. International Journal of Mental Health and Addiction, 23(1), 1–22. https://doi.org/10.1007/s11469-023-01076-0.
Malczewski, A., Bevz, M., Dalmata, M., Jędruszak, Ł., & Kidawa, M. (2020). Raport o stanie narkomanii w Polsce 2020. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Malczewski, A., & Jabłoński, P. (Red.). (2023). Raport 2023. Uzależnienia w Polsce. Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Martin, C. C. (2019). High Socioeconomic Status Predicts Substance Use and Alcohol Consumption in U.S. Undergraduates. Substance Use & Misuse, 54(6), 1035–1043. https://doi.org/10.1080/10826084.2018.1559193.
Modrzyński, R. (2022). Zaburzenia wynikające z używania substancji w ICD-11. Zmiany w diagnostyce klinicznej. Disorders due to substance use in ICD-11. Changes in clinical diagnosis. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 22(4), 248–252. https://doi.org/10.15557/PiPK.2022.0031.
Modrzyński, R., Mańkowska, A., & Pisarska, A. (2022). Skala Używania Ryzykownego (SUR)– metoda przesiewowa do badania ryzykownego używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych– charakterystyka i właściwości psychometryczne.
Resocjalizacja Polska, 24, 367-385.
Modrzyński, R., Pisarska, A., & Mańkowska, A. (2022). The Hazardous Use Scale of psychoactive substances. A pilot study. Alcoholism and Drug Addiction, 35(3), 187–204. https://doi.org/10.5114/ain.2022.125279
Moskalewicz, J., Bujalski, M., Dąbrowska, K., Ostaszewski, K., Pisarska, A., Sierosławski, J., Stokwiszewski, J., Wciórka, J., & Wieczorek, Ł. (2021). EZOP II Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań Zaburzenia związane z używaniem substancji, hazard i ich uwarunkowania. W J. Moskalewicz & J. Wciórka (Red.), Kondycja psychiczna mieszkańców Polski. Raport z badań. "Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań - EZOP II" (s. 22-45). Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Moskalewicz, J., & Wciórka, J. (Red.). (2021). Kondycja psychiczna mieszkańców Polski: Raport z badań „Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań - EZOP II”. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Napoletano, F., Schifano, F., Corkery, J. M., Guirguis, A., Arillotta, D., Zangani, C., & Vento, A. (2020). The Psychonauts’ World of Cognitive Enhancers. Frontiers in Psychiatry, 11, 546796. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.546796
Pawłowska, B., Zygo, M., Potembska, E., Kapka-Skrzypczak, L., Dreher, P., & Kędzierski, Z. (2014). Psychoactive Substances Use Experience and Addiction or Risk of Addiction Among by Polish Adolescents Living in Rural and Urban Areas. Annals of Agricultural and Environmental Medicine, 21(4), 776–782. https://doi.org/10.5604/12321966.1129932.
Kodeks Etyki Pracownika Naukowego. (2020). PAN.
Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (2018). Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Kodeks Etyki Socjologa (2012). Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
Rowicka, M., Postek, S., & Zin-Sądek, M. (2021). Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce Raport z badań kwestionariuszowych 2020 r. PARPA.
Salvatore, J. E., Gardner, C. O., & Kendler, K. S. (2020). Marriage and Reductions in Men’s Alcohol, Tobacco, and Cannabis Use. Psychological Medicine, 50(15), 2634–2640. https://doi.org/10.1017/S0033291719002964.
WHO. (2024). Clinical Descriptions and Diagnostic Requirements for ICD-11 Mental, Behavioural and Neurodevelopmental Disorders. World Health Organization.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2025.44.4.233-249
Date of publication: 2025-12-29 13:02:17
Date of submission: 2025-07-04 23:38:56
Statistics
Indicators
Copyright (c) 2025 Maria Łukaszek, Agnieszka Wróbel-Chmiel
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.