The Dialogical Dimension of Art Therapy in Educational and Therapeutic Relationships: From Theory to the Practice of Creative Encounter

Marzena Agnieszka Bogus-Spyra

Streszczenie w języku polskim


The article explores the dialogical dimension of art therapy, considering its educational, therapeutic, and social contexts. Drawing on over thirty years of experience in both academic and therapeutic practice, the author presents art therapy as a space for authentic encounter, where dialogue is understood not merely as a method of communication, but as an attitude rooted in openness, attentiveness, and shared presence. Central to this reflection is the concept of accompaniment—a relational process characterized by a safe creative environment, a willingness to listen, sensitivity to the uniqueness of each encounter, and an embrace of diversity. Art therapy is portrayed as a collaborative process of meaning-making that demands authenticity and a readiness to engage with otherness. When approached dialogically, art therapy becomes not only a means of supporting individual development, but also a method of mutual exploration for both therapist and participant. The article outlines various qualitative research methodologies—including participatory observation, performative ethnography, hermeneutics, and narrative interviewing—applied within workshops conducted with children, adolescents, and adults. Particular attention is devoted to the concept of genius loci, understood not simply as the physical location of a workshop, but as the creation of an atmosphere and a distinct identity that nurtures emotional engagement and supports dialogical interaction. The author highlights the risks associated with poorly executed art therapy—such as insufficient training, oversimplified methods, and the neglect of ethical principles—which can exacerbate emotional difficulties and erode participants’ trust in the process.


Słowa kluczowe


art therapy; educational dialogue; triad of relationships; creative approach; therapeutic responsibility;

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Bogus, M. (2000). Tu nie ma kątów. W: S. Popek; R. Tarasiuk (red.). U podstaw edukacji plastycznej (s. 187-196), Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Bogus, M. (2015). Arteterapia a zajęcia szkolne. W: A. Stefańska (red.). Arteterapia i twórczość w przestrzeni psychospołecznej (s. 7-23). Poznań –Kalisz: Wydawnictwo UAM.

Bogus, M. (2016a). Co jest co, czyli „tezaurus” używanych określeń. W: M. Bogus (red.). Nasze kunsztowanie w warsztatach artystycznych, projektach twórczych, akcjach plastycznych i podróżowaniu wyobraźni (s. 21-35).

Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.

Bogus, M. (2016b). Czy Sokrates uczyłby online? . Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika, 20 (1), 2016, 127-139.

Bogus-Spyra, M.; Budny, A.; Mazik, A. (2019). Sklejarzony kolaż. Częstochowa: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie.

Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

Folkierska, A. (1986). Dialog a wychowanie, Kwartalnik Pedagogiczny, 1 (3), 31-45.

Gadamer, H.-G. (1980). Niezdolność do rozmowy, Znak, 3 (309), 369-376.

Gadamer, H.-G. (1992). Dziedzictwo Europy. Warszawa: Fundacja Aletheia

.

Gadamer, H.-G. (2002). Rozum , słowo, dzieje. Szkice wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gilroy, A. (2009). Arteterapia- badania i praktyka, Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej.

Gubrium, J.F.; Holstein, J.A. (2001). The SAGE Handbook of Interview Research: The Complexity of the Craft. New York: Oxford University Press.

Kawecki, M..J. (1995). A dialogue between children, parents and leachers as a basisfor tolerance in education. W: B. Śliwerski. Pedagogika Alternatywna. Dylematy teorii (337-340). Łódź- Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kluzowicz, J. (2023). Sztuka zaangażowana i action research– wspólna droga ku zmianie. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia De Arte Et Educatione, 16((363), 85-96. https://doi.org/10.24917/20813325.16.6

Kłoczkowski, J.A. (2005). Filozofia dialogu. Poznań: Wydawnictwo W drodze.

Kochanowska, E.; Miczka-Pajestka, M. (2024). [Nie] moc dialogu w edukacji w perspektywie filozoficznopedagogicznej. Wybrane konteksty. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kwaśnica, R. (1990). Ku pytaniom o psychopedagogiczne kształcenie nauczycieli. W: Z. Kwieciński; L. Witkowski (red.) Ku pedagogii pogranicza (s. 295-307). Toruń: Wydawnictwo UMK.

Kwatera, A.; Łukasik, J.M.; Kowal, S. (2018). Odpowiedzialność, wspólnotowość, współpraca w szkole: nauczyciele i rodzice. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Malchiodi, C.A. (2012). Arteterapia. Podręcznik. Gdańsk: Harmonia Universalis.

Nęcka, E. (1995). Proces twórczy i jego ograniczenia, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Ostrowska, U. (2000) Dialog w pedagogicznym badaniu jakościowym. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Pawlak, B. (1998). Rola dialogu nauczycieli i rodziców w edukacji wczesnoszkolnej. W: W. Kojs i inni (red.). Komunikacja - Dialog - Edukacja (s. 177-180). Cieszyn: Uniwersytet Śląski, Filia w Cieszynie.

Picht, G. (1981), Pojęcie odpowiedzialności. W: G. Picht. Odwaga utopii. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Popek, S. (2001). Człowiek jako jednostka twórcza. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej.

Przyłębski, A. (1992) Słowo wstępne. W: Gadamer H.G. Dziedzictwo Europy (s. 5-7). Warszawa: Fundacja Aletheia.

Reut, M. (1992). Pytanie - nauczanie problemowe - dialog. W: J. Rutkowiak (red.). Pytanie, dialog, wychowanie (s. 155–201). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Rogers, C.R. (1991). Terapia nastawiona na klienta. Grupy spotkaniowe. Wrocław: Thesaurus-Press.

Rosner, K. (2011). Dialog jako temat filozofii i współczesnej: Buber, Gadamer, Habermas. W: S. Kruszyńska i inni (red.). Dialog, idea i doświadczenie (s. 15-32). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Rutkowiak, J. (1992). O dialogu edukacyjnym. Rusztowanie kategorialne. W: J. Rutkowiak. Pytanie, dialog, wychowanie (44-52). Warszawa: PWN.

Skwarek, B.; Szulc, W. (2017). Arteterapia w pracy pedagogicznej. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, 22, 93-107.

Szulc, W. (2011). Arteterapia. Narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki. Warszawa: Difin.

Śnieżyński, M. (2001). Dialog edukacyjny. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.

Witkowski, L. (2000). Edukacja i humanistyka. Nowe konteksty humanistyczne dla nowoczesnych nauczycieli. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/pe.2025.9.163-171
Data publikacji: 2025-12-31 15:37:22
Data złożenia artykułu: 2025-05-03 10:51:54


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Marzena Agnieszka Bogus-Spyra

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.