Dualistyczna organizacja władzy wykonawczej: zagadnienia teoretyczne i współczesne doświadczenia ukraińskie

Streszczenie w języku polskim

Forma rządów ustalona w aktualnej wersji Konstytucji Ukrainy zasadniczo spełnia kryteria republiki mieszanej. Jedną z cech wyróżniających mieszaną formę rządów republikańskich jest dualizm władzy wykonawczej, który przewiduje konstytucyjne utrwalenie wspólnych kompetencji prezydenta i rządu w niektórych obszarach działania władzy państwowej. Obecność dwóch wiodących podmiotów władzy wykonawczej – prezydenta i premiera, z których żaden nie dominuje, zapobiega nadużyciom władzy wykonawczej. Dualistyczna organizacja władzy wykonawczej pozwala także zmniejszyć niebezpieczeństwo ostrej konfrontacji głowy państwa z parlamentem – potencjalną wadę prezydenckiej formy rządów, oraz zagrożenie trwałą niestabilnością rządu – potencjalną wadę parlamentarnej formy rządu.Decydujący wpływ na efektywność republiki mieszanej ma model relacji kompetencyjnych pomiędzy prezydentem a rządem. Ogólne podejście republiki mieszanej do podziału kompetencji między prezydentem a premierem we władzy wykonawczej jest takie, że chociaż odpowiednie uprawnienia tych podmiotów są “splatane”, to uprawnienia prezydenta są decydujące. Głowa państwa – prezydent – odpowiada głównie za rozwiązywanie kwestii strategicznych, kontroluje takie sfery działalności władzy państwowej, jak polityka zagraniczna, bezpieczeństwo narodowe i obrona, natomiast premier rozwiązuje zadania taktyczne i realizuje bieżące, operacyjne zadania kierownictwo.

Analiza relacji pomiędzy prezydentem a władzą wykonawczą, charakterystyczna dla republiki mieszanej, dostarcza niezbędnych kryteriów oceny podziału wspólnych kompetencji Prezydenta Ukrainy i Gabinetu Ministrów Ukrainy ustanowionych Konstytucją Ukrainy. Model stosunków kompetencyjnych tych podmiotów, ustalony w pierwotnej wersji Konstytucji Ukrainy, w większym stopniu odpowiada kryteriom prezydenckiej formy rządów, a obecna wersja Konstytucji Ukrainy kryteriom mieszanej republika parlamentarno-prezydencka. Jednocześnie narzędzia oddziaływania na władzę wykonawczą, jakimi dysponuje Prezydent Ukrainy, są w oczywisty sposób niewystarczające i stwarzają poważne komplikacje w realizacji konstytucyjnego statusu Głowy Państwa.Metodologia tej pracy opiera się na dwóch głównych metodach specjalistycznych badań naukowych ‒ porównawczo-prawnej i prawno-dogmatycznej. Metody te stosowano zarówno w trakcie całego badania, jak i aktywniej na jego poszczególnych etapach.Porównawczą metodę prawniczą zastosowano przede wszystkim do porównania treści norm konstytucyjnych ustanawiających dualistyczną organizację władzy wykonawczej w krajach o mieszanej formie rządów republikańskich.Do teoretyczno-prawnej analizy przepisów konstytucyjnych dotyczących statusu prezydenta i rządu, w szczególności tych uprawnień tych podmiotów, które wyznaczają sfery ich wspólnych kompetencji, zastosowano metodę prawno-dogmatyczną.Wymienione metody badawcze uzupełniono metodą porównawczo-historyczną, która pozwoliła przeanalizować genezę relacji kompetencyjnych Prezydenta Ukrainy i Gabinetu Ministrów Ukrainy zgodnie z pierwotnym i aktualnym wydaniem Konstytucji Ukrainy.