Ludność zamieszkująca Prowincje Iliryjskie znana pod mianem Morlaków – definicja etnonimu w literaturze francuskiej

Wojciech Sajkowski

Streszczenie w języku polskim


Artykuł stanowi analizę różnych przedstawień ludności określanej etnonimem Les Morlaques (Morlacy). Był on używany przez francuskich obserwatorów do opisania różnych populacji zamieszkujących Chorwację i Dalmację, które były częścią Prowincji Iliryjskich, istniejących w latach 1709–1713. Etnonim „Morlacy” pochodzi od greckiego wyrażenia oznaczającego „Czarnych Wołochów” (Mavro Vlasi), ale od XVI w. był używany nie tylko do opisywania Wołochów, ale również Słowian. Francuzi zapożyczyli stosowanie tego terminu od Włochów, chociaż od XVIII stulecia sami zaczynają badać Bałkany. Owe pierwsze próby skutkowały bardzo niespójną kartografią etniczną ludów Bałkańskich, opartą na źródłach włoskich, niemieckich, czy bizantyjskich. Owa niespójność jest możliwa do prześledzenia między innymi dzięki przestudiowaniu odpowiednich haseł w wydawnictwach encyklopedycznych. W związku z coraz większym politycznym zaangażowaniem Francji na Bałkanach i utworzeniem Prowincji Iliryjskich przez Napoleona, Francuzi zaczęli konkretyzować swoje wyobrażenia dotyczące ludów Bałkańskich. Dotyczyło to również Morlaków, o których wypowiadali się między innymi tacy autorzy jak Balthazar Hacquet, czy Charles Nodier. Artykuł stara się pokazać, w jaki sposób tożsamość Wołochów i Słowian, mieszkańców Prowincji Iliryjskich znanych pod mianem Morlaków zmieniała się w oczach zewnętrznego obserwatora. Problem ten jest istotny w kontekście szerszej perspektywy kształtowania się zachodnioeuropejskiego obrazu Bałkanów.


Słowa kluczowe


Prowincje Iliryjskie, Morlacy, Bałkany, francuskie oświecenie, ludy bałkańskie, stereotypy

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Abbe A., Histoire générale et particulière de Boheme, vol. 1, Prague 1783.

Annales des voyages de la géographie et de l'histoire, vol. 21, transl. N. Wacken, Paris 1813.

Breton de la Martinière J. B. J., La Chine en miniature, ou choix de costumes, arts et métiers de cet Empire, représentés par 74 gravures, la plupart d'après les originaux inédits du cabinet de feu M. Bertin, ministre; accompagnés de notices explicatives historiques et littéraires, Paris 1811.

Breton de la Martinière J. B. J., La Russie ou mœurs usages et costumes des habitans de toutes les provinces de cet Empire, Paris 1813.

Breton de la Martinière J. B. J., Le Japon, ou mœurs, usages et costumes des habitans de cet Empire, suivi de la relation du voyage et de la captivité du capitaine russe Golowin, Paris 1818.

Breton de la Martinière J. B. J., L'Espagne et le Portugal ou mœurs, usages et costumes des habitans de ces royaumes, Paris 1815.

Bundy F., The administration of the Illyrian Provinces of the French Empire: 1809– 1813, New York–London 1987.

Büsching A. F., Nouveau traité de géographie, vol. 3, Paris 1769.

Caroli du Fresne, domini du Cange – Illyricum vetus et novum, “Le journal des savants pour l’année M.DCC.LIX”, 1749, IX .

Edwards B., Histoire de l'Île Saint-Domingue, extraite de l’histoire civile et commerciale des Antilles, transl. J. B. J. Breton de La Martinière, Paris 1802.

Fortis A., Viaggio in Dalmazia, vol. 1, Venezia 1784.

Freschot C., Memorie istoriche e geografiche della Dalmazia raccolte da D. Casimiro Freschot, benedettino, Bologna 1683.

Garde P., Le discours balkanique. Des mots et des hommes, Paris 2004.

Géographie mathématique, physique et politique de Toutes les Parties du Monde, vol. 4: , États de l’Autriche et de la Prusse, et des Appendices sur la Pologne et les Indemnité d'Allemagne, Paris 1803.

Habitants de Morlaquie, in: Encyclopédie des voyages, contenant l'abrégé historique des mœurs, usages, habitudes domestiques, religion, fêtes, supplices, funérailles, sciences & arts, commerce de tous les peuples et la collection complète des costumes, civils, militaires, religieux, dignitaires de tous les peuples, dessinés d'après nature & gravés avec soin & coloriés à l'aquarelle, ed. Jacques Grasset de Saint-Saveur, vol. 1, Paris 1796.

Hacquet B., Breton de la Martinière J. B. J., L'Illyrie et la Dalmatie ou mœurs, usages et costumes de leurs habitans et de ceux des contrées voisines, augmenté d‘un mémoire sur la Croatie Militaire; orné de trente-deux planches, dont vingt- quatre d'après les gravures de l’ouvrage allemand, et huit d'après des dessins originaux inédits, vol. 2, Paris 1815.

Hacquet B., Breton de la Martinière J. B. J., L'Illyrie et la Dalmatie ou mœurs, usages et costumes de leurs habitants, vol. 1, Paris 1815.

Krasinski V., Essai sur l'histoire religieuse des nations slaves: Trad. de l‛anglais, Paris 1853.

Lucio G. Historia di Dalmatia: et in particolare delle città di Trav, Spalatro e Sebenico, Venetia 1674.

Mickiewicz A., Pisma: Cours de littérature slave prof. au Collège de France, vol. 7, Paryż 1860.

Morlaques, in: Encyclopédie méthodique, vol. 2: Géographie, ed. F. Robert, N. Masson de Morvilliers, Paris 1784.

Nodier Ch., Littérature slave, “Journal de l’Empire” 4 II 1814.

Nodier Ch., Melanges de littérature et de critique, vol. 2, Paris 1820.

Pederin I., Njemački putopisi po Dalmaciji, Split 1989.

Pike Z. M., Voyage au Nouveau-Mexique précédé d'une excursion aux sources du Missisipi, pendant les années 1805, 1806 et 1807, transl. J. B. J. Breton de La Martinière, Paris 1812.

Pinault Sorensen M., Encyclopédie, in: Dictionnaire européen des Lumières, ed. M. Delon, Paris 1997.

Rapacka J., Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997.

Sajkowski W., From Vinko Pribojević to the French Encyclopaedia – the history of the South Slavs and the historiography of the French Enlightenment, in: Colloquia Balcanica, vol. 2: Macedonia: Land, Region, Borderland, ed. J. Sujecka, Warszawa 2013.

Sajkowski W., Morlacy w zachodnioeuropejskiej literaturze encyklopedycznej XVIII i XIX wieku. Recepcja dzieła Alberto Fortisa “Viaggio in Dalmazia” in: Stereotypy bałkańskie. Księga jubileuszowa Profesor Ilony Czamańskiej, ed. J. Paszkiewicz, Z. Pentek, Poznań 2011.

Sajkowski W., Obraz ludów bałkańskiego wybrzeża Adriatyku we Francji epoki Oświecenia, Poznań 2013.

Sajkowski W., Pierwsza wojna bałkańska według francuskiego dziennika “Le Temps”, a zachodnioeuropejskie stereotypy dotyczące ludów bałkańskich, “Balcanica Posnaniensia” 2012, 19.

Sapieha A., Podróże po krajach słowiańskich odbywane, Wrocław 1983.

Schoell F., Tableau des peuples qui habitent l'Europe, Paris 1810.

Schoell F., Tableau des peuples qui habitent l'Europe, Paris 1812.

Schoell F., Tableau des peuples qui habitent l'Europe, classés d'après les langues qu'ils parlent, et tableau des religions qu'ils professent, Paris 1810.

Schoell F., Tableau des peuples qui habitent l'Europe, classés d'après les langues qu'ils parlent, et tableau des religions qu'ils professent, Paris 1812.

Schwartner M. von, Statistique du Royaume de Hongrie, vol. 1, Francofort sur le Main 1813.

Senkowska-Gluck M., Rządy napoleońskie w Ilirii: 1809–1813, Wrocław 1980.

Serres M. de, Voyage en Autriche, ou essai statistique et géographique sur cet empire, vol. 4, Paris 1814.

Todorova M., Imagining the Balkans, Oxford–New York 2009.

Trifon N., ‎Les Aroumains. Un peuple qui s’en va, La Bussière 2005.

Wolf L., Inventing Eastern Europe. The Map of Civilisation on the Mind of the Enlightenment, Stanford 1994.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2016.41.111
Data publikacji: 2016-09-29 09:33:15
Data złożenia artykułu: 2016-09-26 11:41:00


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1513
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 738

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2016 Wojciech Sajkowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.