Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Kasata klasztoru dominikanów przy kościele św. Jakuba w Sandomierzu w 1864 r. i jej konsekwencje
Streszczenie w języku polskim
Kasata dominikańskiego klasztoru przy kościele św. Jakuba, tak jak innych placówek zakonnych w całym Królestwie Polskim, nastąpiła 8 listopada 1864 r. według odgórnie ustalonego schematu, dzięki czemu chciano uzyskać pełne zaskoczenie. Zakonnicy zostali przewiezieni do klasztoru etatowego w Klimontowie. Przy kościele św. Jakuba pozostawiono dotychczasowego podprzeora, który miał zadbać o ciągłość nabożeństw aż do momentu wyznaczenia na to miejsce duchownego diecezjalnego. Przy kościele pozostało również arcybractwo różańcowe, którego celem było podtrzymywanie kultu maryjnego, oświetlanie ołtarzy i wizytowanie chorych. Zwierzchnictwo nad świątynią przeszło w ręce biskupa sandomierskiego, który miał wyznaczać spośród duchowieństwa diecezjalnego kapłana z tytułem rektora do pełnienia obowiązków duszpasterskich.
W przejęciu majątku brała udział komisja, w skład której wchodzili asesor ekonomiczny przy Rządzie Gubernialnym Radomskim, prezydent miasta Sandomierza oraz dziekan sandomierski. Przy wszystkich czynnościach obecny był przeor dominikanów Paulin Machnicki. W szczegółowym protokole sporządzonym w momencie kasaty opisano zabudowania i grunty należące do dominikanów, które znajdowały się w Sandomierzu, a także folwarki w Gołębicach i Jugoszowie. Majątek ten został przejęty na rzecz Skarbu Królestwa Polskiego.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Studies (Opracowania)
Buliński M., Monografija miasta Sandomierza, Warszawa 1879.
Burdzy D., Biblioteka dominikańskiego klasztoru św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu w świetle katalogu z 1860 r., w: Arma nostrae militiae. Kultura książki i pisma Zakonu Kaznodziejskiego na ziemiach polskich, red. I. Pietrzkiewicz, M. Miławicki, Poznań 2019.
Burdzy D., „O wypadkach zaszłych w mieście Sandomierzu”. Dominikanie z klasztoru przy kościele św. Jakuba w przededniu powstania styczniowego, w: Historia magistra vitae est… Studia z dziejów społeczno-politycznych, gospodarczych i kulturalnych. Księga jubileuszowa dedykowana prof. zw. dr. hab. Wiesławowi Cabanowi z okazji 45-lecia pracy naukowej, red. L. Michalska-Bracha, M. Przeniosło, B. Wojciechowska, Kielce 2016.
Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach polskich dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.
Gach P.P., Le soppressioni dei Regolari (1773–1914) nella cartografia e nella recente storiografia polacca, in: Le inchieste Europee sui beni ecclesiastici (confronti regionali secc. XVI–XIX), red. G. Poli, Bari 2005.
Gach P.P., Mienie polskich zakonów i jego losy w XIX wieku, Rzym 1979.
Gach P.P., Struktury i działalność duszpasterska zakonów męskich na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska w latach 1773–1914, Lublin 1999.
Gach P.P., Zakony w diecezji kieleckiej 1905–1914, „Nasza Przeszłość” 1983, 59.
Gach P.P., Zakony w Europie Środkowo-Wschodniej (1773–1914), w: Zakony i klasztory w Europie Środkowo-Wschodniej X–XX wiek. Materiały z międzynarodowego seminarium pt. Atlas ruchu zakonnego w Europie Środkowo-Wschodniej X–XX wiek. Lublin, 25–27 listopada 1993, red. H. Gapski, J. Kłoczowski, Lublin 1999.
Gajewski S., Kasata klasztorów w diecezji lubelskiej w roku 1864, „Roczniki Humanistyczne” 1973, 21, 2.
Gajewski S., Ostatnie klasztory diecezji lubelskiej w XIX wieku, „Roczniki Humanistyczne” 1974, 22, 2.
Gajewski S., Własność poklasztorna w diecezji lubelskiej w II poł. XIX wieku, „Roczniki Humanistyczne” 1975, 23, 2.
Jabłońska-Deptuła E., Dominikańska opozycja. Przyczynek do społecznego charakteru bractw w połowie XIX w., „W Drodze” 1973, 1, 3–4.
Jabłońska-Deptuła E., Zakony męskie Królestwa wobec rzeczywistości zaborczej 1815–1864. Kilka problemów badawczych, „Roczniki Humanistyczne” 1974, 22, 2.
Jabłońska-Deptuła E., Gawrysiakowa J., Materiały do zaangażowania patriotycznego zakonów męskich w Królestwie Polskim w latach 1861–1864, w: Materiały do historii zgromadzeń zakonnych na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku, oprac. H. Dylągowa et al., Lublin 1976 [Materiały do Atlasu Historycznego Chrześcijaństwa w Polsce, t. 2, cz. 1].
Kielar P., Rozbiory i kasaty prowincji dominikanów polskich w latach 1772–1914, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL” 1971, 20.
Kowalczyk J., Inwentaryzacja miejsc pamięci powstania styczniowego na terenie województwa świętokrzyskiego (opis obiektów), w: J. Kowalczyk, A. Massalski, T. Wągrowski, W hołdzie przeszłości 1863–1864. Województwo świętokrzyskie, Kielce 2003.
Krucki Ł., Katalog rubrycel i schematyzmów zakonów oraz zgromadzeń zakonnych przechowywanych w księgozbiorze podręcznym Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie (1767–2008), „Hereditas Monasteriorum” 2015, 6.
Kubicki P., Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861–1915. Materjały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych, cz. 1, Dawne Królestwo Polskie, t. 3, Diecezje: sandomierska, sejneńska, warszawska, emigracja kleru po r. 1863, zakony, zestawienia i spisy, Sandomierz 1933.
Małecki Z., Sandomierz w latach 1864–1914, w: Dzieje Sandomierza, t. 3, 1795–1914, red. J.M. Małecki, Warszawa 1993.
Massalski A., Miejsce pokuty i poniżenia. Instytut Księży Zdrożnych (1853–1863) i więzienie rosyjskie (1886–1914) na Świętym Krzyżu, w: Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000.
Niebelski E., Nieprzejednani wrogowie Rosji. Duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu, Lublin 2008.
Niebelski E., Tunka. Syberyjskie losy księży zesłańców 1863 roku, Wrocław 2011.
Orzechowska E., Aresztowania wśród duchowieństwa diecezji sandomierskiej w dobie powstania styczniowego (1863–1866), „Studia Sandomierskie” 1997–2000, 7.
Orzechowska E., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej po wprowadzeniu stanu wojennego do wybuchu powstania styczniowego, „Studia Sandomierskie” 1985–1989, 5.
Orzechowska E., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w prowincjonalnej organizacji spiskowej przed wybuchem powstania styczniowego (1861–1862), „Studia Sandomierskie” 1983–1984, 4.
Orzechowska E., Duchowni sandomierscy na syberyjskim wygnaniu za udział w powstaniu styczniowym, „Rocznik Świętokrzyski” 1994, 21.
Orzechowska E., Radomscy bernardyni w dobie powstania styczniowego, Radom 2008.
Orzechowska E., Własność poklasztorna w diecezji sandomierskiej po ukazie z 8 XI 1864 r., „Studia Sandomierskie” 1983, 31, 2.
Patkowski A., Miłość, równość, braterstwo Polaków w Sandomierzu wobec powstania styczniowego, „Ziemia Sandomierska” 1930, 2, 9.
Pietrzak J.S., Księża-powstańcy 1863, Kraków 1913.
Prejs R., Zakonnicy Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r. Zagadnienia wybrane, „Nasza Przeszłość” 1997, 88.
Stanaszek B., Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918–1939, Lublin 1999.
Wiech S., Rola i udział żandarmerii w walce z Kościołem rzymskokatolickim w Królestwie Polskim w latach 1864–1905, „Kwartalnik Historyczny” 2000, 107, 1.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186–1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926.
Wiśniewski J., Udział księży z diecezji sandomierskiej w Powstaniu Styczniowym 1863, Radom 1926.
Wójcik W., Domy demerytów w Królestwie Polskim (1836–1885), „Prawo Kanoniczne” 1981, 24, 3–4.
Wójcik W., Tak zwana reforma klasztorów w 1864 roku na terenie diecezji sandomierskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1971, 23.
Wójcik W., Włączenie zbiorów poklasztornych do Biblioteki Seminarium Duchownego w Sandomierzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1960, 1, 2.
Wyrzykowski A., Buliński Melchior, w: Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1937.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.431-477
Data publikacji: 2021-06-30 10:49:15
Data złożenia artykułu: 2019-10-16 13:32:25
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Dominika Burdzy
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.