Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Udział Polaków i Żydów w pracy organów samorządu wiejskiego na Prawobrzeżnej Ukrainie w drugiej połowie XIX – początku XX wieku
Streszczenie w języku polskim
Zniesienie pańszczyzny w 1861 r. było początkiem globalnych przemian, dotyczących podziału administracyjnego imperium. Zgodnie z nowym podziałem w województwach kijowskim, podolskim i wołyńskim najniższą jednostką terytorialną była „gmina wiejska” (hromada terytorialna), najwyższą – włość. Zarządzaniem gminami wiejskimi zajmowały się organy samorządu wiejskiego – zarząd włości i wsi, które tworzyli i zapewniali ich działalność chłopi (członkowie hromady). Jednak oprócz spraw hromady, ustawodawca zobowiązał samorząd wiejski do pełnienia szeregu funkcji niezbędnych w zarządzaniu publicznym (skarbowa, prawna, policyjna, statystyczna, oświatowa). Więc, administracje chłopskie zostały faktycznie najniższym ogniwem w hierarchii zarządzania publicznego. Samodzielność samorządu wiejskiego ograniczały uchwały i okólniki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Generał-gubernatora, gubernatora, komisarze prowincjonalni ds. obecności oraz mediatora. Nawet dobór kadr dla instytucji samorządu wiejskiego odbywał się z uwzględnieniem szeregu ograniczeń przewidzianych w „Przepisach o uwolnieniu chłopów od pańszczyzny” z 1861 r.
Cechą szczególną Ukrainy Prawobrzeżnej było zróżnicowanie narodowe regionu, na drugim miejscu po Ukraińcach byli Żydzi, na trzecim Polacy. Znaczna część przedstawicieli narodowości polskiej i żydowskiej żyła w środowisku chłopskim, więc pojawił się problem ich udziału w działalności samorządu wiejskiego. Aby uniemożliwić „obcym” (nie członkom hromady, osobom innej wiary) zajmowanie ważnych stanowisk w administracjach wiejskich, wprowadzano lokalne ograniczenia. Jednak stanowisko pisarza urzędowego pozostawało stosunkowo dostępne dla osób pragnących pracować we włości lub w zarządzie wsi.
Proponowane badanie dotyczy problemu obsady kadrowej i obecności przedstawicieli narodowości polskiej i żydowskiej w samorządach wiejskich w południowo-zachodnim regionie Cesarstwa Rosyjskiego w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Scharakteryzowano kolejność rotacji pracowników administracji wiejskich, ich wykształcenie, poziom profesjonalizmu, warunki pracy i płacy. Opisano niektóre przypadki służby Żydów i Polaków w charakterze pisarzy urzędowych w administracjach wiejskich.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Studies (Opracowania)
Aksakov K., Zamechaniye na novoye administrativnoye ustroystvo krest'yan v Rossii, Leyptsig 1861. [Аксаков К., Замечание на новое административное устройство крестьян в России, Лейпциг 1861.]
Astyrev N., V volostnykh pisaryakh. Ocherki krest'yanskogo samoupravleniya, Moskva 1886. [Астырев Н., В волостных писарях. Очерки крестьянского самоуправления, Москва 1886.]
Belovinskiy L., Illyustrirovannyy entsiklopedicheskiy istoriko-bytovoy slovar' russkogo naroda, Moskva 2007. [Беловинский Л., Иллюстрированный энциклопедический историко-бытовой словарь русского народа, Москва 2007.]
Bovua D., Gordiyev uzel Rossiyskoy imperii: Vlast', shlyakhta i narod na Pravoberezhnoy Ukraine (1793–1914), Moskva 2011. [Бовуа Д., Гордиев узел Российской империи: Власть, шляхта и народ на Правобережной Украине (1793–1914), Москва 2011.]
Bodnarevs’kyy A., Volosne upravlinnya ta stanovyshche selyan na Ukrayini pislya reformy 1861 roku, Kyyiv 1961. [Боднаревський А., Волосне управління та становище селян на Україні після реформи 1861 року, Київ 1961.]
Verkhovtseva I., Mizh korporatyvnistyui byurokratyzmom: samovryaduvannya selyan u Rosiys’kiy imperiyi (druha polovyna XIX – pochatok XX st.), Cherkasy 2018. [Верховцева І., Між корпоративністю і бюрократизмом: самоврядування селян у Російській імперії (друга половина ХІХ – початок ХХ ст.), Черкаси 2018.]
Gorizontov L.Ye., Paradoksy imperskoy politiki: polyaki v Rossii i russkiye v Pol'she, Moskva 1999. [Горизонтов Л.Е., Парадоксы имперской политики: поляки в России и русские в Польше, Москва 1999.]
Fedorova N., Sel'skoye obshchestvo, w: Petr Arkad'yevich Stolypin: Entsiklopediya, red. V.V. Shelokhayev, Moskva 2011. [Федорова Н., Сельское общество, w: Петр Аркадьевич Столыпин: Энциклопедия, red. В.В. Шелохаев, Москва 2011.]
Hurbyk A., Chynshovi selyany, w: Entsyklopediya istoriyi Ukrayiny, t. 10, T–Ya, red. V.A. Smoliy et al., Kyyiv 2013. [Гурбик А., Чиншові селяни, w: Енциклопедія історії України, t. 10, Т–Я, red. В.А. Смолій et al., Київ 2013.]
Kasyan A., Volosne upravlinnya Napravoberezhniy Ukrayini (1861–1917 rr.), Cherkasy 2017. [Касян А., Волосне управління на Правобережній Україні (1861–1917 рр.), Черкаси 2017.]
Kryzhanivs’ka O., Vplyv reformy1861 r. na osvitu selyan Ukrayiny (druha polovyna XIX – pochatok XX st.), w: Problemy istoriyi Ukrayiny XIX – pochatku XX st. Zbirnyk naukovykh prats’, t. 28, red. O.P. Reyent et al., Kyyiv 2018. [Крижанівська О., Вплив реформи 1861 р. на освіту селян України (друга половина ХІХ – початок ХХ ст.), w: Проблеми історії України ХІХ – початку ХХ ст. Збiрник наукових праць, t. 28, red. О.П. Реєнт et al., Київ 2018.]
Latyshev S., Volost', w: Entsiklopedicheskiy slovar', t. 7, Volapyuk – Vygovskiye, red. K.K. Arsen'yev, F.F. Petrushevskiy, Sankt Peterburg 1892. [Латышев С., Волость, w: Энциклопедический словарь, t. 7, Волапюк – Выговские, red. К.К. Арсеньев, Ф.Ф. Петрушевский, Санкт Петербург 1892.]
Matsuzato K., Iz komissarov antipolonizma vprosvetiteli derevni: mirovyye posredniki na Pravoberezhnoy Ukraine (1861–1917 gg.), „Ukrayins’kyy Humanitarnyy Ohlyad” 2003, 9. [Мацузато K., Из комиссаров антиполонизма в просветители деревни: мировые посредники на Правобережной Украине (1861–1917 гг.), „Український Гуманітарний Огляд” 2003, 9.]
Meshcheryakov S., Uroven' material'nogo polozheniya chinovnikov klyuchevykh institutov upravleniya Orenburgskogo kraya vo vtoroy polovine XIX – nachale XX v., „Izvestiya Samarskogo Nauchnogo Tsentra Rossiyskoy Akademii Nauk” 2014, 16, 3, 2. [Мещеряков С., Уровень материального положения чиновников ключевых институтов управления Оренбургского края во второй половине ХІХ – начале ХХ в., „Известия Самарского Научного Центра Российской Академии Наук” 2014, 16, 3, 2.]
Ogarev N., Razbor novogo krepostnogo prava, London 1861. [Огарев Н., Разбор нового крепостного права, Лондон 1861.]
Paliyenko V., Mistsya istorychnoho rozselennya pol’s’koyi lyudnosti v kintsi XIX – pochatok XX st., Kyyiv 1998. [Палієнко В., Місця історичного розселення польської людності в кінці ХІХ – початок ХХ ст., Київ 1998.]
Poyda D., Krest'yanskoye dvizheniye na Pravoberezhnoy Ukraine v poreformennyy period (1866–1900 gg.), Dnepropetrovsk 1960. [Пойда Д., Крестьянское движение на Правобережной Украине в пореформенный период (1866–1900 гг.), Днепропетровск 1960.]
Sel'skoye obshchestvo, w: Entsiklopedicheskiy slovar', t. 29, Sakhar – Sem mudretsov, red. K.K. Arsen'yev, F.F. Petrushevskiy, Sankt Petersburg 1900. [Сельское общество, w: Энциклопедический словарь, t. 29, Сахар – Сем мудрецов, red. К.К. Арсеньев, Ф.Ф. Петрушевский, Санкт Петербург 1900.]
Ya. A., Mirovyye posredniki, w: Entsiklopedicheskiy slovar', t. 19, Mekenen – Mifu-Banya, red. K.K. Arsen'yev, F.F. Petrushevskiy, Sankt Petersburg 1896. [Я. A., Мировые посредники, w: Энциклопедический словарь, t. 19, Мекенен – Мифу-Баня, red. К.К. Арсеньев, Ф.Ф. Петрушевский, Санкт Петербург 1896.]
Zems’kyy Yu., Evolyutsiya pol’s’ko-rosiys’kykh vzayemyn v Pravoberezhniy Ukrayini v konteksti natsionalizatsiyi svidomosti v Rosiys’kiy imperiyi seredyny XIX st., „Naukovi Zapysky Natsional’noho Universytetu „Ostroz’ka Akademiya. Seriya Istorychni nauky” 2011, 17. [Земський Ю., Еволюція польсько-російських взаємин в Правобережній Україні в кон-тексті націоналізації свідомості в Російській імперії середини ХІХ ст., „Наукові Запи-ски Національного Університету „Острозька Академія. Серія Історичні науки” 2011, 17.]
Zems’kyy Yu., Osoblyvostihenezy pol’s’koho natsionalizmu v Pravoberezhniy Ukrayini seredyny XIX st., „Humanitarnyy Zhurnal” 2009, 3–4. [Земський Ю., Особливості генези польського націоналізму в Правобережній Україні середини ХІХ ст., „Гуманітарний Журнал” 2009, 3–4.]
Zems’kyy Yu., Pol’s’ka, rosiys’ka ta ukrayins’ka elity v zmahannyakh za Pravoberezhnu Ukrayinu seredyny XIX stolittya, Khmel’nyts’kyy 2011. [Земський Ю., Польська, російська та українська еліти в змаганнях за Правобережну Україну середини ХІХ століття, Хмельницький 2011.]
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.387-402
Data publikacji: 2021-06-30 10:49:11
Data złożenia artykułu: 2020-07-25 21:10:41
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Kateryna Melnychuk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.