Na przykładzie starego rodu Stremouchowów, należącego do szlachty prowincjonalnej, autor stara się zilustrować specyfikę relacji między aparatem władzy państwowej a szlachtą. Szlachta w systemie społecznym Państwa Rosyjskiego funkcjonowała jako klasa, która zmonopolizowała prawo do rządzenia państwem. Dobrobyt ekonomiczny i społeczny całej szlachty i jej poszczególnych członków był bezpośrednio związany z przynależnością do tej klasy i zajmowana w niej pozycja, jak również stopień dobrobytu, zależały od zajmowanego stanowiska w aparacie władzy i zasług osobistych przed nim. Załamanie się dawnego systemu stosunków między państwem a szlachtą na początku XVIII w. prowadzi do przekształcenia szlachty z klasy w stan, w którym przynależność była uwarunkowana prawem urodzenia. Ziemia, która była fundamentem ekonomicznym szlachty, przekształciła się z własności tymczasowej w dziedziczną. Chociaż szlachta uniezależnia się w ten sposób od ciężaru służby państwowej, służba ta zachowuje dla szlachty znaczenie egzystencjalne, co znajduje odzwierciedlenie w rosyjskiej heraldyce szlacheckiej. Upadek szlachty jako klasy związany jest z reformami aparatu państwowego pierwszej połowy XIX w., które otworzyły drogę wykształconym przedstawicielom stanów nieuprzywilejowanych oraz z kryzysem agrarnym drugiej połowy XIX w., który podważył fundamenty gospodarcze szlachty. Arystokratyczna szlachta ziemiańska zaczyna być wypierana z aparatu rządowego przez proletaryzowaną biurokrację, utworzoną z zubożałej starej szlachty i bezrolnych raznoczyńców, która stała się nową klasą rządzącą. Historia rodu Stremouchowów na przestrzeni pięciu stuleci ukazuje, pod wieloma względami wspólne dla całej szlachty rosyjskiej, procesy przekształcania szlachty moskiewskiej w prowincjonalnych właścicieli ziemskich, a następnie w zawodową biurokrację i zdeklasowaną szlachtę.

Chernopyatov V.I., Nekropol' neskol'kikh mest Kavkaza. Ottisk iz t. IV Letopisi Istoriko-Rodoslovnogo Obshchestva v Moskve za 1913 g., Moskva 1913 [Чернопятов В.И., Некрополь нескольких мест Кавказа. Оттиск из т. IV Летописи Историко-Родословного Общества в Москве за 1913 г., Москва 1913].

Chernov S.Z., Volok Lamskiy v XIV-pervoy polovine XVI v. Struktury zemlevladeniya i formirovaniye voyenn- sluzhiloy korporatsii, Moskva 1998 [Чернов С.З., Волок Ламский в XIV-первой половине XVI в. Структуры землевладения и формирование военно-служилой корпорации, Москва 1998].

Gerbovnik Anisima Titovicha Knyazeva, Sankt Peterburg 1912 [Гербовник Анисима Титовича Князева, Санкт Петербург 1912].

Gorak A.G., Delo polkovnika S.N. Myasoyedova v vospominaniyakh P.P. Stremoukhova, w: Pervaya mirovaya voyna i rossiyskaya provintsiya. Materialy mezhdunarodnoy konferentsii, red. A.S. Minakov, Orel 2014 [Горак А.Г., Дело полковника С.Н. Мясоедова в воспоминаниях П.П. Стремоухова, w: Первая мировая война и российская провинция. Материалы международной конференции, red. А.С. Минаков, Орел 2014].

Górak A., The Institution of Russian Imperial Governorship in Historical Retrospective According to P. P. Stremoukhov's Memoirs, „Russian Studies in History” 2014, 53, 3.

Górak A., Latawiec K., Russian Governors in the Kingdom of Poland (1867–1918), Lublin 2016.

Górak A., Kozłowski J., Latawiec K., Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2015.

Murzanov N.A., Slovar' russkikh senatorov. 1711–1917 g., Sankt Peterburg 2011 [Мурзанов Н.А., Словарь русских сенаторов. 1711–1917 г., Санкт Петербург 2011].

Obshchiy gerbovnik dvoryanskikh rodov Rossiyskoy imperii, t. 3, Sankt Peterburg 1799 [Общий гербовник дворянских родов Российской империи, t. 3, Санкт Петербург 1799].

Potemkin Ye.L., Biograficheskiy slovar'. Vysshiye chiny Rossiyskoy Imperii (22.10.1721–2.03.1917), t. 3, R–Ya, Moskva 2017 [Потемкин Е.Л., Биографический словарь. Высшие чины Российской Империи (22.10.1721–2.03.1917), t. 3, Р–Я, Москва 2017].

Russkiy biograficheskiy slovar', Smelovskiy-Suvorina, Sankt Peterburg 1909 [Русский биографический словарь, Смеловский-Суворина, Санкт Петербург 1909].

Saitov V.I., Moskovskiy nekropol', t. 3, (R–Ө), Sankt Peterburg 1908 [Саитов В.И., Московский некрополь, t. 3, (Р–Ө), Санкт Петербург 1908].

Tsenzory Rossiyskoy Imperii. Konets XVIII – nachalo XX veka. Biobibliograficheskiy spravochnik, Sankt Peterburg 2013 [Цензоры Российской Империи. Конец XVIII – начало XX века. Биобиблиографический справочник, Санкт Петербург 2013].