Mowa przeciwko przepraszaniu

Streszczenie w języku polskim

Przeprosiny ściśle łączą się z wybaczeniem. Składając przeprosiny, winowajca prosi o wybaczenie, a ofiara, udzielając wybaczenia, przeprosiny te przyjmuje. W niniejszych rozważaniach zajmuje się normatywnym wymiarem przepraszania. Co w ogóle daje nam prawo, by prosić ofiarę naszego występku o wybaczenie? Po przeprowadzeniu rozjaśnień pojęciowych prezentuje paradoks, który jest nieusuwalnie obecny w przepraszaniu. Przeprosin dokonuje się w duchu upokorzenia: jeśli sprawca uznaje swą winę, to dostrzega płynące ku niemu negatywne emocje ze strony ofiary. Zatem przepraszający sprawca stara się spowodować stan rzeczy, którego zaistnienia nie miałby powodów pragnąć będąc naprawdę skruszonym. Próbuję na różne sposoby rozwikłać ten paradoks. Między innymi ukazuję różne przesłanki, które uzasadniają przepraszanie, a są niezależne od naszego pragnienia, by zniwelowań u ofiary uczucie urazu. Rozważam cztery propozycje, obecne w literaturze traktującej o wybaczeniu, a mianowicie: 1) sprawca pragnie ukazać ofierze swoje uczucie żalu; 2) sprawca chce poprawić swą samoocenę; 3) sprawca pragnie uratować swoją pozycję moralną; 4) sprawca chce wskazać na oddzielenie pomiędzy nim, jako osobą, a aktem, którego się dopuścił. Jednak żadna z tych propozycji nie jest przekonująca. Podsumowując, można powiedzieć, że próby rozwikłania paradoksu przepraszania zawodzą. Sprawca, uznający własną winę i naprawdę poddający się pod osąd ofiary, nie ma racjonalnych przesłanek, by prosić o wybaczenie. W wielu przypadkach właśnie brak przeprosin jest znakiem autentycznego wzięcia na siebie winy. Można wówczas postrzegać odmowę proszenia o wybaczenie jako cnotę, a nie jako występek.