Poczucie kontroli dzieci twórczych i nietwórczych w wieku wczesnoszkolnym
Streszczenie w języku polskim
Przeprowadzone badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie o związek między poczuciem kontroli a poziomem zdolności twórczych dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Temat ten wpisuje się w szerszy problem badawczy, jakim jest poszukiwanie uwarunkowań zdolności twórczych dzieci. Wyniki badań własnych wykazały, że najwyższy odsetek dzieci w wieku wczesnoszkolnym ujawnia nieustalone poczucie kontroli w aspekcie globalnym. Stanowi to potwierdzenie faktu, że umiejscowienie kontroli jest cechą kształtującą się przez cały okres dorastania. Według niektórych badań nawet u adolescentów to przekonanie nie jest jeszcze w pełni skrystalizowane. Formuje się ono na bazie wielu doświadczeń, które albo wspierają przekonanie o posiadaniu kontroli, albo mu nie sprzyjają. Główną hipotezę udało się zweryfikować pozytywnie. Potwierdziło się przypuszczenie, że poczucie kontroli jest skorelowane ze zdolnościami twórczymi, a ściślej rzecz ujmując, że wewnętrzne poczucie kontroli współwystępuje z wysokim poziomem tych zdolności. Można zatem stwierdzić, że dzieci ujawniające wysokie przekonanie o posiadaniu wpływu na efekty własnych działań są też bardziej twórcze w myśleniu. Na tę zależność wskazywano już w starszej literaturze przedmiotu, gdzie wewnętrzne poczucie kontroli było uważane za istotny składnik osobowości twórczej.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Aronson E. (2001), Kontrola naszych myśli i uczuć, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Dobrołowicz W. (1995), Psychodydaktyka kreatywności, Warszawa: WSPS.
Domachowski W. (1984), Poczucie umiejscowienia kontroli jako wymiar osobowości, [w:] W. Domachowski, S. Kowalik, J. Miluska (red.), Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa: PWN.
Drwal R.Ł. (1965), Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, techniki badawcze i wyniki badań, [w:] L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii. Metody badań psychologicznych, t. 3, Warszawa: PWN.
Drwal R.Ł. (1995), Adaptacja kwestionariuszy osobowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dyrda B. (red.) (2004), Rozwijanie twórczości i inteligencji emocjonalnej dzieci i młodzieży, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Findley M.J., Cooper H.M. (1983), Locus of control and academic achievement: A Literature review, “Journal of Personality and Social Psychology”, Vol. 44(2), DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.2.419.
Gasparski P. (2002), Umiejscowienie kontroli a gotowość do zapobiegania zagrożeniom, „Czasopismo Psychologiczne”, nr 1.
Gloton R., Clero C. (1988), Twórcza aktywność dziecka, Warszawa: WSiP.
Jastrzębski J., Baranowska M. (2015), Rola postaw rodzicielskich w kształtowaniu się poczucia kontroli u dzieci w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Naukowy”, nr 1.
Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B. (2012), Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką, Kraków: Wydawnictwo W.A.M.
Karwowski M. (2005), Konstelacje zdolności. Typy inteligencji a kreatywność, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Karwowski M. (2009), Klimat dla kreatywności. Koncepcje – metody – badania, Warszawa: Difin.
Keplinger A. (red.) (2008), Bierność społeczna. Studia interdyscyplinarne, Warszawa: Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
Kida J. (red.) (1994), Rozwój twórczej aktywności dziecka, Rzeszów: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Klus-Stańska D. (2002), Konstruowanie wiedzy w szkole, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Klus-Stańska D., Nowicka M. (2005), Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Warszawa: WSiP.
Kłosińska T. (2000), Droga do twórczości. Wdrażanie technik Celestyna Freineta, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kmiecik R. (2005), Kształcenie twórczej aktywności w zakresie działalności plastycznej dziecka w wieku przedszkolnym, „CKPiDN w Mielcu. Zeszyty Nauczycielskie”, nr 2.
Kofta M., Doliński D. (2000), Poznawcze podejście do osobowości, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Psychologia ogólna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kościelak R. (2010), Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kozicka K. (2004), Poczucie własnej skuteczności – czynnik sprawczy i jego implikacja dla profilaktyki i terapii pedagogicznej, „Annales UMCS. Sectio J”, nr 12.
Krasowicz G., Kurzyp-Wojnarska A. (1990), Kwestionariusz do badania poczucia kontroli, Warszawa: PTP, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Laboratorium Technik Diagnostycznych im. Bohdana Zawadzkiego.
Krauze-Sikorska H. (2006), Edukacja przez sztukę. O edukacyjnych wartościach artystycznej twórczości dziecka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kulas H. (1998), Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, nr 3.
Limont W. (2003), Twórczość w aspekcie cyklu życia, [w:] W. Popek (red.), Twórczość – wyzwanie XXI wieku, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Limont W. (2010a), Pedagogika twórczości, czyli edukacja ku twórczości, [w:] B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji, t. 4, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Limont W. (2010b), Uczeń zdolny. Jak go rozpoznawać i jak z nim pracować, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Matczak A., Jaworowska A., Stańczak J. (2000), Rysunkowy Test Twórczego Myślenia K.K. Urbana, H.G. Jelena, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Nęcka E. (1998), Trening twórczości. Podręcznik dla psychologów, pedagogów i nauczycieli, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Nęcka E. (2000), Twórczość, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nęcka E. (2002), Psychologia twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nęcka E. (2005), Wymiary twórczości, [w:] K. Szmidt, K. Piotrowski (red.), Nowe teorie twórczości. Nowe metody pomocy w tworzeniu. Materiały z I Sesji Naukowo-Metodycznej Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, 12–14 X 2001, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Pervin L.A., John O.P. (2002), Osobowość. Teoria i badania, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Popek S. (red.) (2009), Psychologia twórczości. Nowe horyzonty, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Proctor T. (2002), Twórcze rozwiązywanie problemów, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Przetacznik-Gierowska M. (2000), Zmiany rozwojowe aktywności i działalności jednostki, [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Puślecki W. (1999), Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Sikorska I., Osmańska I. (2013), Czy montessoriański przedszkolak stanie się kreatywnym nastolatkiem? Doświadczenia średniego dzieciństwa a postawa twórcza adolescentów, „Edukacja Elementarna”, nr 4.
Sokołowska J. (1993), Przewidywania i wybory a przekonanie o własnej kontroli, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Surma B. (2008), Pedagogika Montessori. Podstawy teoretyczne i twórcze inspiracje w praktyce: system pedagogiczny Marii Montessori w placówkach wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej w Polsce i we Włoszech, Łódź: Wydawnictwo Palatum.
Surma B. (2012), Teoretyczne założenia kształtowania postawy twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, „Edukacja Elementarna”, nr 26.
Szmidt K.J. (2004), Twórczość, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Szmidt K.J. (2007), Pedagogika twórczości, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Szmigielska B. (1996), Skala Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych – SPK-DP. Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Szmigielska B. (1998), Wybrane aspekty rozwoju poznawczego i społeczno-emocjonalnego a poczucie kontroli u dzieci, [w:] M. Smoczyńska (red.), Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, Kraków: Universitas.
Szuman S. (1949), Aktywność własna jako czynnik rozwoju dziecka w okresie 7–14 lat, „Nowa Szkoła”, nr 6.
Tokarz A. (2005), Dynamika procesu twórczego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tyszkowa M., Przetacznik-Gierowska M. (2002), Psychologia rozwoju człowieka, t. 1, Warszwa: PWN.
Uszyńska-Jarmoc J. (2003), Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.
Walat W. (2011), Psychologiczne podstawy rozwijania twórczości technicznej uczniów, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, z. 6.
Zych B.M. (2003), Kontrola. Poczucie kontroli, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.1.97-117
Data publikacji: 2018-07-05 08:06:11
Data złożenia artykułu: 2018-01-31 11:35:25
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Grażyna Kwiatkowska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.