Osobowościowe uwarunkowania poczucia stresu osób pracujących w zawodach trudnych i niebezpiecznych

Marta Osuch

Streszczenie w języku polskim


Do zawodów trudnych i niebezpiecznych zaliczane są te profesje i stanowiska wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, w przypadku których praca wiąże się z zagrożeniem życia i/lub zdrowia osoby wykonującej ją i/lub z zagrożeniem dla innych ludzi. Należą do nich między innymi zawody pilota wojskowego oraz strażaka. Zagrożenie zdrowia i życia oraz poczucie psychofizycznego obciążenia i stres to stałe elementy ich sytuacji zawodowej. Interesującym problemem badawczym jest zweryfikowanie zależności między poczuciem stresu pilotów wojskowych i strażaków a ich cechami osobowości oraz porównanie obciążenia w tych dwóch zawodach. Prezentowane w artykule wyniki moich badań świadczą o tym, że zawód strażaka stanowi większe obciążenie psychofizyczne dla osób go wykonujących niż zawód pilota wojskowego. Strażacy częściej niż piloci wojskowi narażeni są na sytuacje trudne, niekiedy wręcz traumatyczne, gdy ratują ludzi z pożarów czy z rozbitych pojazdów. Piloci wojskowi doświadczają ich jedynie w szczególnych przypadkach w locie, jak np. awaria statku powietrznego, utrata orientacji przestrzennej itp.


Słowa kluczowe


zawody trudne i niebezpieczne; osobowość; stres; pilot wojskowy; strażak

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


LITERATURA

Barrick, M.R., Mount, M.K., Judge, T.A. (2001). Personality and performance at the beginning of the New Millennium: What do we know and where do we go next? International Journal of Selection and Assessment, 9(1–2), 9–30. DOI: https://doi.org/10.1111/1468-2389.00160

Bera, R. (1999). Wizerunek współczesnego pilota wojskowego. Warszawa: Dowództwo WLOP.

Borys, B., Majkowicz, M., Majkowicz, H. (2003). Radzenie sobie ze stresem w różnych grupach służb ratowniczych. Psychiatria Polska, 37(2), 337–348.

Dudek, B., Waszkowska, M., Merecz, D., Hanke, W. (2004). Ochrona zdrowia pracowników przed skutkami stresu zawodowego. Łódź: Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy.

Fabryczewska, A.A., Rząsowska, E. (2007). Strażacy. W: J.F. Terelak (red.), Stres zawodowy (s. 447–473). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.

Gohm, C.L., Baumann, M.R., Sniezek, J.A. (2001). Personality in Extreme Situations: Thinking (or Not) under Acute Stress. Journal of Research Personality, 35(3), 388–399. DOI: https://doi.org/10.1006/jrpe.2001.2321

Heszen, I. (2015). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Holmes, T.H., Rahe, R.H. (1967). The Social Readjustment Rating Scale. Journal of Psychosomatic Research, 11(2), 213–218. DOI: https://doi.org/10.1016/0022-3999(67)90010-4

Karpińska-Ochałek, M., Klimas-Kuchtowa, E., Sikorska, I. (2008). Pozytywne wartościowanie jakości życia a przeżywanie stresu związanego z wykonywanym zawodem. W: R. Derbis (red.), Jakość życia od wykluczonych do elity (s. 195–206). Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.

Kowalski, J. (1969). Osobowość pilota wobec praktyki lotniczej. Biuletyn Rady Naukowej WOSL.

Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer.

Makarowski, R., Smolicz, T. (2012). Czynnik ludzki w operacjach lotniczych. Człowiek, możliwości i ograniczenia – uwarunkowania psychofizjologiczne. Kosowizna: Adriana Aviation.

McCrae, R.R., Costa, P.T. (1995). Trait explanations in personality psychology. European Journal of Personality, 9(4), 231–252. DOI: https://doi.org/10.1002/per.2410090402

Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz Poczucia Stresu. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Terelak, J. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Wydawnictwo Branta.

Terelak, J.F., Kobos, Z., Maciejczyk, J., Tarnowski, A., Truszczyński, O. (2007). Piloci wojskowi. W: J.F. Terelak (red.), Stres zawodowy (s. 333–382). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.

Zabłocki, E. (2002). Współczesne siły powietrzne. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.

Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). Inwentarz Osobowości NEO-FFI Costy i Mccrae. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

NETOGRAFIA

Siem, F.M., Murray, M.W. (1997). Personality Factors Affecting Pilot Combat Performance: A Preliminary Investigation. Pobrane z: http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=ADA459823 (dostęp: 10.03.2020).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2021.34.2.281-293
Data publikacji: 2021-06-12 13:30:35
Data złożenia artykułu: 2021-04-15 15:58:12


Statystyki


Widoczność abstraktów - 2909
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 4551

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Marta Osuch

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.