W artykule podjęto próbę analizy bezpieczeństwa w wymiarze polityczno-międzynarodowym w kontekście kryzysu wywołanego agresywnymi działaniami Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy – w szczególności aneksji części terytorium Ukrainy przy użyciu siły z pogwałceniem wszelkich norm prawa międzynarodowego oraz „instalacji” konfliktu zbrojnego we wschodnich obwodach państwa ukraińskiego. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej agresja stała się rzeczywistością polityki europejskiej. Ponadto ogólnoeuropejskie i transatlantyckie struktury bezpieczeństwa – Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – nie jest zbyt efektywnym mechanizmem zarządzania kryzysowego. W ciągu dwóch lat konfliktu zginęło ok. 10 tys. osób. Konflikt na wschodzie Ukrainy radykalnie zmienił postrzeganie bezpieczeństwa na kontynencie europejskim. Problemem jest to, że Ukraina jak większość „nowych demokracji” Europy Wschodniej w wyniku procesów transformacyjnych znalazła się w szarej strefie bezpieczeństwa. Większość wschodnioeuropejskich państw rozwiązało problem security gap, wstępując do NATO i UE, podczas gdy Ukraina pozostała w szarej strefie, stając się celem ekonomicznych, politycznych, informacyjnych i wojskowych nacisków ze strony Federacji Rosyjskiej. Po pierwsze, w wyniku rozwoju kryzysu Ukraina jest zmuszona w pierwszej kolejności liczyć na własne możliwości i potencjał wojskowo-przemysłowy (nie będąc częścią europejskiego systemu bezpieczeństwa kolektywnego/obronnego). Po drugie, wsparcie polityczne, ekonomiczne i informacyjne ze strony społeczności międzynarodowej odgrywa kluczowe znaczenie w kontekście przeciwstawienia się Ukrainy rosyjskiej agresji. Razem z tym kryzys doprowadził do przewartościowań w zakresie istniejących w regionie systemów bezpieczeństwa: 1) możemy konstatować nieudane próby wybudowania ogólnoeuropejskich mechanizmów zagwarantowania bezpieczeństwa; 2) OBWE stworzyło platformę rozmów w ramach pokojowego rozwiązania konfliktu, ale nie wybudowała do tej pory realnego mechanizmu rozwiązania konfliktu; 3) NATO jako system bezpieczeństwa kolektywnego nie powinno być traktowane w kategoriach nieefektywności, archaiczności i braku perspektyw; 4) pojawiły się formy aktywizacji istniejących i poszukiwanie nowych form współpracy pomiędzy państwami europejskimi w celu rozwoju i doskonalenia systemów bezpieczeństwa międzynarodowego w Europie.

kryzys bezpieczeństwa, konflikt rosyjsko-ukraiński, NATO, OBWE, Trójkąt Weimarski, Grupa Wyszehradzka

Dokumenty i materiały

De Warsaw Summit Communiqué, http://www.nato.int/

Стратегічний оборонний бюлетень України, http://www.president.gov.ua/

„Путин. Война”. По материалам Бориса Немцова, http://www.putin-itogi.ru/putin-voina/

Sutyagin I., Russian Forces in Ukraine, Royal United Services Institute, https://www.rusi.org/

Opracowania i artykuły

Fiszer J.M., Unia Europejska i Chiny we współczesnym świecie, „Biuletyn Analiz i Opinii. Zakład Europeistyki ISP PAN” 2016, nr 3.

Kucharczyk B., Bolewski A., Międzynarodowe operacje pokojowe Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Udział Polski w misjach terenowych, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2011, 12 (63)/5.

Konflikt rosyjsko-ukraiński, red. W. Baluk, E. Kirwiel, „Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne” 2015, nr 1 (1).

Międzynarodowe konsekwencje konfliktu zbrojnego na Ukrainie, red. T. Kubaczyk, S. Piotrowski, M. Żyła, Warszawa 2016.

Wschodnia granica Unii Europejskiej: polityka, migracje, bezpieczeństwo, red. M. Lesińska, T. Stępniewski, „Politeja” 2016, nr 2 (41).

Александрова Е., Сецесия Крыма: поиск новой нормативной теории права на сецесию, «Правовая инициатива» 2015, № 1.

Дорошко М., Геополітичні інтереси та зовнішня політика держав пострадянського простору, Київ 2011.

Задорожній О., Анексія Криму – міжнародний злочин, Київ 2015 (Zadorozhnii O., Russian doctrine of international law after the annexation of Crimea: Monograph, Kyiv 2016).

Котляров И.И., Пузырева Ю.В., Гражданская война в Украине: международное право и уголовная ответственность индивидов за совершение международных преступлений, „Московский журнал международного права” 2014, № 4.

Саврыга К.П.,Украинский кризис и международное право: конфликт на востоке Украины и сецессия Крыма, „Право и политика” 2015, № 7.

Źródła internetowe

Frankreich in Deutschland,http://www.ambafrance-de.org/

France Diplomatie, http://www.diplomatie.gouv.fr/en/

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polski, http://www.msz.gov.pl/

NATO, http://www.nato.int/

OSCE, http://www.osce.org/

Polskie Radio, http://www.polradio.pl/

Visegrad Group (V4), http://www.visegradgroup.eu/

Кабінет Міністрів України, http://www.kmu.gov.ua/

Міністерство оборони України, http://www.mil.gov.ua/

«УНІАН», http://www.unian.ua/

«Українська правда», http://www.pravda.com.ua/

«Українські національні новини», http://www.unn.com.ua/