Geneza rosyjskiej wielopartyjności u kresu ZSRR – aspekt instytucjonalno-decydencko-prawny

Eleonora Kirwiel

Streszczenie w języku polskim


W artykule została przedstawiona geneza procesu kształtowania wielopartyjności w Rosji w odniesieniu do zmian na poziomie instucjonalno-decydecko-prawnym, które zostały przeprowadzone w ostatnich latach funkcjonowania ZSRR w ramach polityki pierestrojki Michaiła Gorbaczowa. Po pierwsze omówione zostały zainicjowane przez ówczesną władzę postępowania o charakterze instytucjonalno-normatywnym, a mianowicie reorganizacja organów władzy państwowej, przede wszystkim chodzi o przeprowadzenie wyborów deputowanych na Zjazd Deputowanych Ludowych ZSRR. Miał to być organ pochodzący z rzeczywistego konkurencyjnego wyboru, który postanowiono wskrzesić w myśl odwołania się do źródeł komunizmu – przewrócenia modelu władzy bazującego na funkcjonowaniu rad z jej nadbudową zjazdem, który stanowił główne ciało decyzyjne w państwie. Po drugie przeanalizowano przemiany na poziomie decydenckim, dotyczącym sfery alternacji elit w procesie zmian transformacyjnych. Po trzecie ukazano zmiany prawne, które w sposób faktyczny dokonały transformacji podstawy systemu radzieckiego oraz zainicjowały powstanie nowego ładu. Całość tych postępowań, zainicjowanych wówczas przez władzę, miała – w myśl logiki zakładanej przez rządzących – w istocie wzmocnić pozycję partii komunistycznej i jej aparatu jako siłę wspierającą pierestrojkę. W rzeczywistości działania te stworzyły podwalinę do przyszłych zmian systemowych, społecznych i światopoglądowych oraz utorowały drogę do wielopartyjności w już innych (nowych) uwarunkowaniach polityczno-prawnych i państwowych (Federacja Rosyjska).


Słowa kluczowe


rosyjska wielopartyjność, geneza, ZSRR

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Akty prawne

Konstitucyja (Osnownoj zakon) Sojuza Sowietskich Socyalisticzeskich Riespublik (priniata na wnieoczeriednoj siedʹmoj siessii Wierchownogo Sowieta SSSR diewiatogo sozywa 7 oktiabria 1977 g.), http://constitution.garant.ru/, inf. 15 VII 2023.

Zakon SSSR ot 1 diekabria 1988 g. N 9853-XI Ob. izmienienijach i dopołnienijach Konstitucyi (Osnownogo Zakona) SSSR, http://constitution.garant.ru/, inf. 10 V 2023.

Zakon SSSR ot 1 diekabria 1988 goda O wyborach narodnych dieputatow SSSR, http://constitution.garant.ru/, inf. 10 V 2023.

Zakon SSSR ot 14 marta 1990 g. N 1360-I "Ob uczrieżdienii posta Priezidienta SSSR i wniesienii izmienienij i dopołnienij w Konstitucyju (Osnownoj Zakon) SSSR, http://constitution.garant.ru/, inf. 17 X 2023.

Dokumenty partyjne

XIX wszechzwiązkowa Konferencja Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. 28 czerwca–1 lipca 1988 r. Podstawowe dokumenty i materiały, Warszawa 1988.

XIX Wsiesojuznaja konfieriencyja Kommunisticzeskoj partii Sowietskogo Sojuza, 28 ijunia–1 ijula 1988 goda: Stienograficzeskij otczet. W dwuch tomach. Tom 2. – M.: Politizdat, 1988. – 399 с., https://naukaprava.ru/, inf. 12 V 2023.

Matieriały Plenuma Centralnogo Komitieta KPSS, 5–7 fiewrala 1990 g., Moskwa 1990, http://militera.lib.ru, inf. 16 X 2023.

Pierwyj sjezd narodnych dieputatow SSSR, https://histrf.ru/, inf. 21 V 2023.

Monografie i opracowania zbiorowe

Baluk W., Kształtowanie systemu partyjnego Ukrainy w okresie transformacji ustrojowej (1987–2004), Wrocław 2006.

Brown A., The Gorbachev Factor, Oxford 1996.

Czajowski A., Demokratyzacja Rosji w latach 1987–1999, Wrocław 2001.

Ćwiek-Karpowicz J., Rosyjska elita władzy centralnej w latach 2000–2008, Warszawa 2011.

Friedgut T. H., Political Participation in the USSR, Princeton 1979.

Garcelon M., Revolutionary Passage: From Soviet to Post-Soviet Russia, 1985–2000, Philadelphia 2005.

Gill G., Mackwick R. D., Russia's stiilborn demokracy? From Gorbachev to Yeltsin, Oxford 2009.

Gorbaczow M., Sam ze wspomnieniami, Warszawa 2014.

Jach A., Rosja 1991–1993. Walka o kształt ustrojowy państwa, Kraków 2013.

Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków 2001.

Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2001.

Szeliga Z., System wyborczy do najwyższego organu przedstawicielskiego w europejskich państwach socjalistycznych, Lublin 1989.

Thom F., Czas Gorbaczowa, Warszawa 1990.

Zawadzka B., Model przedstawicielstwa socjalistycznego. Studium porównawcze z teorii reprezentacji, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1980.

Gorbaczew M. S., Pieriestrojka i nowoje myszlenije dla naszej strany i dla wsiego mira, Moskwa 1988.

Gordon Ł., Obłastʹ wozmożnogo, Moskwa 1995.

Inogo nie dano (Pieriestrojka: głasnostʹ, diemokratija, socyalizm), ried. Ju. N. Afanasjew, Minsk 1998.

Krysztanowskaja O., Anatomija rossijskoj elity, Moskwa 2005.

Mielwil A., Diemokraticzeskije tranzity: Tieorietiko-mietodołogiczeskije i prikładnyje aspiekty, Moskwa 1999.

Politiczeskije partii Rossii: istorija i sowriemiennostʹ, ried. A. I. Ziewielewa, Ju. P. Swiridienko, W. W. Szełochajewa, Moskwa 2000.

Sogrin B. B., Politiczeskaja istorija sowriemiennoj Rossii. 1985–2001: ot Gorbaczewa do Putina, Moskwa 2001.

Frojanow I. Ja., Pogrużenije w biezdnu. Rossija na ischodie XX wieka, Sankt-Pietierburg 1999.

Szubin A. B., Ot «zastoja» k rieformam. SSSR w 1977(1978)–1985 gg., Moskwa 2001.

Artykuły naukowe w czasopismach

Siedziako M., Wybory w Związku Radzieckim w dobie kształtowania i stabilizacji systemu władzy: rys historyczny, regulacje prawne i praktyki wyborcze, „Studia Wyborcze” 2018, nr 26.

Żyromski M., Rola i funkcje wyborów w systemach niedemokratycznych, „Przegląd Politologiczny” 2016, vol. 21, nr 3.

Kapustin B. G., Diemokraticzeskij tupik. Polemika s diemokratami o diemokratii, „Diałog: Obszczestwienno-Politiczeskij Żurnał” 1991, No 3.

Kuroczkin A. B., Prawowaja institucyonalizacyja politiczeskich partij w postsowietskoj Rossii, „Istoriczeskaja i Socyalno-Obrazowatielnaja Mysl” 2019, vol. 8, No 1/1.

Łapina N. Ju., Transformacyja sowietskoj politiczeskoj elity, „Uprawlenczeskoje Konsultirowanije”, 2005, No 1.

Michalewa G., Osobiennosti izbiratielnych kampanij pierwych połuswobodnych wyborow i ich rol w transformacyi politiczeskoj sistiemy (1989–1990), „Bulletin des Deutschen Historischen Instituts Moskau” 2009, nr 5.

Sałmin A., Wybory i izbiratielnyje sistiemy: opyt Rossii w 1989–1993 godach, „Wiestnik Moskowskoj Szkoły Politiczeskich Issledowanij «Sapere Aude»” 1995, No 2.

Furman D. Je., Nasza strannaja riewolucyja, „Swobodnaja Mysl”1993, No 1.

Artykuły prasowe

"Rieformy gubit nomienkłatura. W godowszczinu pieriestrojki Michaił Gorbaczew oceniwajet jeje uspiechi i porażenija", Intierwju W.Biełocerkowskomu. "Niezawisimaja gazieta", 23.04.94, https://www.ng.ru/

Zwuczali słowa za kotoryje wczera połagałsia łagiernyj srok ili psichbolnica. I Sjezd narodnych dieputatow: kak 30 let nazad w SSSR naczałasʹ parłamientskaja riewolucyja Gorbaczowa, ,https://www.znak.com/

Prodierżymsia dniej diesiatʹ – budiet drugaja strana. Kak prochodili pierwyje swobodnyje wybory w SSSR i poczemu oni nie spasli Gorbaczewa, https://lenta.ru/

Pawieł Gutiontow, Sacharow i Gorbaczew. Uże oczewidno, czto eto – dwa wieliczajszych naszych sootieczestwiennika za wiesʹ XX wiek. Dwa nobielewskich łaurieata, no nie eto gławnoje, https://novayagazeta.ru/

B.N. Jelcyn, "Połumierami nie obojtisʹ", „Apriel” 1989, No 1, c. 204, https://imwerden.de/pdf/aprel_vyp_1_1989_text.pdf

"Dienʹ rożdienija" mnogopartijnosti. Rubrika: 1990 god, http://www.80-90.info/1990/

Istorik, politołog Eduard Glezin: Kak Gorbaczew diemontirował odnopartijnuju sistiemu w SSSR, https://newtimes.ru/

Prodierżymsia dniej diesiatʹ – budiet drugaja strana. Kak prochodili pierwyje swobodnyje wybory w SSSR i poczemu oni nie spasli Gorbaczewa, https://lenta.ru/

Netografia

http://constitution.garant.ru/

http://www.80-90.info/1990/

https://histrf.ru/

https://imwerden.de/

https://naukaprava.ru/

https://newtimes.ru/

https://novayagazeta.ru/

https://svoboda.bypassnews.online/

https://www.youtube.com/

https://www.ng.ru/

https://www.znak.com/




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/we.2023.9.2.137-156
Data publikacji: 2024-05-05 19:50:29
Data złożenia artykułu: 2024-05-05 18:12:00


Statystyki


Widoczność abstraktów - 318
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Eleonora Kirwiel

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.