Pierwsza nowelizacja rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 lutego 1928 r. – prawo o ustroju sądów powszechnych w debacie sejmowej w 1928 r. Wybrane zagadnienia

Streszczenie w języku polskim

Pierwsze w II Rzeczypospolitej ogólnopolskie prawo o ustroju sądów powszechnych, choć było przedmiotem prac prowadzonych w Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, to przybrało ostateczną postać rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy z dnia 6 lutego 1928 r. Jego treść, a w szczególności zmniejszenie w porównaniu z Konstytucją marcową z 1921 r. zakresu nieusuwalności sędziowskiej, od razu wzbudziła niezadowolenie środowiska prawników, w tym zwłaszcza sędziów. Prace nad nowelizacją rozporządzenia rozpoczęły się jeszcze przed jego wejściem w życie, gdy do Sejmu II kadencji trafiły projekty klubów poselskich, miedzy innymi Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów, Klubu Narodowego, PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Chłopskiego. Na potrzebę korekty przepisów zwracało uwagę także Ministerstwo Sprawiedliwości. Wobec niesprzyjającego dla sejmowej Komisji Prawniczej kalendarza obrad (przerwanie sesji sejmowej w czerwcu 1928 r.) w listopadzie 1928 r. zdecydowano o zgłoszeniu (Klub Narodowy) projektu ustawy o odroczeniu o jeden rok wejścia w życie prawa o ustroju sądów powszechnych. Debacie nad tym projektem Sejm poświęcił trzy posiedzenia, by ostatecznie 18 grudnia 1928 r. uchwalić ustawę odraczającą wejście w życie nowych przepisów do 1 stycznia 1930 r. Ustawą nie zdążył jednak zająć się Senat RP. W rezultacie, mimo pozornego zwycięstwa Sejmu w toczonej w parlamencie II kadencji walki z władzą wykonawczą, Ministerstwo Sprawiedliwości zrealizowało swoją wizję nowej organizacji wymiaru sprawiedliwości i pozbyło się, korzystając z czasowego zawieszenia zasady nieusuwalności sędziów, osób nieodpowiadających linii politycznej obozu sanacyjnego, w tym między innymi sędziów Sądu Najwyższego (wśród nich I Prezesa SN W. Seydy i krytyka nowych przepisów A. Mogilnickiego). Dymisja W. Seydy wywołała duży rezonas, a nawet skłoniła ugrupowania endeckie do podjęcia próby przeforsowania votum nieufności dla odpowiedzialnego za wprowadzenie rozporządzenia z dnia 6 lutego 1928 r. i zmiany kadrowe w sądownictwie, dotyczące zwłaszcza zwolenników endecji, ministra sprawiedliwości S. Cara. Choć w lutym 1929 r. sprawa nowelizacji wróciła pod obrady parlamentu, który ostatecznie uchwalił 4 marca 1929 r. ustawę liberalizującą wiele zasad, to nadzieje na dalszą zmianę systemu wymiaru sprawiedliwości przekreśliły kolejne zmiany, w tym zwłaszcza przeprowadzona w sierpniu 1932 r., wytyczająca między innymi kierunek dalszego ingerowania w zasadę niezawisłości sędziowskiej. Krytyka podziału i równowagi władz, wyrażona podczas grudniowej debaty nad systemem wymiaru sprawiedliwości między innymi przez W. Makowskiego, znajdowała swoje odzwierciedlenie w coraz bardziej aktywnych pracach nad nową konstytucją, ostatecznie zasadę tę odrzucającą.