Aksjologia prawa a prawa człowieka. Kilka uwag teoretycznych w perspektywie integracji wewnętrznej nauk prawnych
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest powiązanie dwóch problemów badawczych. Pierwszy z nich dotyczy określenia relacji między aksjologią prawa a prawami człowieka. Zadaniem drugiego jest przedstawienie tej relacji z perspektywy wewnętrznej integracji nauk prawnych. W artykule wyjaśniono wzajemne relacje między aksjologią prawa a prawami człowieka. Sformułowane zostały następujące tezy. Po pierwsze, prawa człowieka – ze względu na swój aksjologiczny charakter – stanowią integralną część aksjologii całego systemu prawnego. Na poziomie Konstytucji RP są one zawarte w zasadach ustroju państwa. W istocie przyczyniają się one do budowania zintegrowanego systemu wartości. Druga teza materializuje się w stwierdzeniu, że prawa człowieka integrują nie tylko gałęzie prawa, lecz także nauki prawne. Są one obecne w każdej gałęzi prawa, tj. w prawie konstytucyjnym, karnym i cywilnym, prawie pracy, teorii prawa i prawie międzynarodowym. Stają się przedmiotem refleksji naukowej w różnych naukach prawnych. Z tych powodów prawa człowieka pełnią bardzo ważne funkcje w wewnętrznej integracji nauk prawnych. Trzecia teza dotyczy poziomu prawa międzynarodowego. Prawa człowieka poprzez europejski system ochrony integrują europejską przestrzeń prawną. Główną rolę odgrywają standardy ochrony Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przyczyniają się one do budowania wspólnego europejskiego wymiaru aksjologicznego praw człowieka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
LITERATURE
Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa 2010.
Amielańczyk K., Obecność i znaczenie zasady słuszności w rzymskim prawie karnym, “Studia Iuridica Lublinensia” 2011, vol. 15.
Badar M.E., Basic Principles Governing Limitations on Individual Rights and Freedoms in Human Rights Instruments, “The International Journal of Human Rights” 2003, vol. 7(4), DOI: https://doi.org/10.1080/13642980310001726226.
Bajorek-Ziaja H., Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz skarga do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Warszawa 2008.
Barankiewicz T., Transkulturowa orientacja metodologiczna w uprawianiu filozofii prawa – doświadczenia, szanse i ograniczenia, [in:] Transkulturowość filozofii prawa Antoniego Kościa, eds. P. Stanisz, T. Barankiewicz, T. Barszcz, J. Potrzeszcz, Lublin 2016.
Benoit-Rohmer F., Klebes H., Prawo Rady Europy. W stronę ogólnoeuropejskiej przestrzeni prawnej, Warszawa 2006.
Błachut M., Prawnicze interpretacje praw człowieka, [in:] Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Lokalny a uniwersalny charakter interpretacji prawniczej, ed. P. Kaczmarek, Wrocław 2009.
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998.
Ehrlich S., Norma, grupa, organizacja, Warszawa 1998.
Garlicki L., Kryteria oceny efektywności europejskiego systemu ochrony praw człowieka, [in:] Efektywność europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Ewolucja i uwarunkowania europejskiego systemu ochrony praw człowieka, ed. J. Jaskiernia, Toruń 2012.
Garlicki L., Wartości lokalne a orzecznictwo ponadnarodowe – „kulturowy margines oceny” w orzecznictwie strasburskim?, “Europejski Przegląd Sądowy” 2008, no. 4.
Gonera K., Łętowska E., Artykuł 190 Konstytucji i jego konsekwencje w praktyce sądowej, “Państwo i Prawo” 2003, no. 9.
Gromski W., Autonomia i instrumentalny charakter prawa, Wrocław 2000.
Harris D.J., O’Boyle M., Warbrick C., Law of the European Convention on Human Rights, London–Dublin–Edinburgh 1995.
Kacprowicz G., Małżeństwo jako obszar przemian zachowań i wartości Europejczyków, [in:] Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, ed. A. Jasińska-Kania, Warszawa 2012.
Koba L., Dzieje, charakter i treść praw człowieka, [in:] Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, eds. L. Koba, W. Wacławczyk, Warszawa 2009.
Król M., Bartczak A., Zalewska M. (eds.), Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Cz. 2, “Jurysprudencja” 2014, no. 3.
Kupiszewski H., Prawo rzymskie a współczesność, Warszawa 1988.
Lang W., Aksjologia polskiego systemu prawa w okresie transformacji ustrojowej, [in:] Zmiany społeczne a zmiany w prawie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, ed. L. Leszczyński, Lublin 1999.
Latos B., Klauzula derogacyjna i limitacyjna w Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Warszawa 2008.
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków 2004.
Letsas G., Two Concepts of the Margin of Appreciation, “Oxford Journal of Legal Studies” 2006, vol. 26(4), DOI: https://doi.org/10.1093/ojls/gql030.
Macdonald R.S.J., The Margin of Appreciation Doctrine in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights, [in:] International Law at the Time of Its Codification: Essays in Honour of Robert Ago, Milano 1987.
Maroń G., Zasady prawa. Pojmowanie i typologie a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym, Poznań 2011.
Mik C., Koncepcja normatywna europejskiego prawa praw człowieka, Toruń 1994.
Murdecki A., Ochrona praw podatników w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, “Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem” 2020, vol. 12(1), DOI: https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.366.
Nowak L., Wronkowska S., Zagadnienie integracji nauk prawnych w polskiej literaturze teoretyczno-prawnej, “Studia Metodologiczne” 1968, no. 5.
Oniszczuk J., Filozofia i teoria prawa, Warszawa 2008.
Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Kraków 2011.
Robertson H., The Council of Europe, London 1961.
Sadurski W., Moralna neutralność prawa, “Państwo i Prawo” 1990, no. 7.
Stępień K., Antropologiczno-metafizyczne podstawy praw człowieka, [in:] O prawach człowieka nieco inaczej, eds. R. Moń, A. Kobyliński, Warszawa 2011.
Sut P., Nienadążanie prawa za rozwojem społecznym a cele prawa, [in:] Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych. Cz. 1, eds. M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht, “Jurysprudencja” 2014, no. 2, DOI: https://doi.org/10.18778/7969-150-0.10.
Sweet A.S., Keller H., Introduction: The Reception of the ECHR in National Legal Orders, “Faculty Scholarship Series” 2008, no. 89.
Thomas P., Ars aequi et boni. Legal Argumentation and the Correct Legal Solution, “Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistische Abteilung” 2014, vol. 131(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra-2014-0105.
Waldstein W., Aequitas und summum ius, [in:] Festschrift zum 90. Geburstag von U. von Luebtow, Berlin 1991.
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008.
Wiśniewski R., Problemy i drogi hierarchizowania wartości, [in:] Wartości – tradycja i współczesność, eds. D. Ślęczek-Czakon, M. Wojewoda, Katowice 2009.
Wronkowska S. (ed.), Z teorii i filozofii prawa Zygmunta Ziembińskiego, Łódź 2007.
Wróblewski J., Prawo obowiązujące a „ogólne zasady prawa”, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Seria I” 1965, vol. 42.
Zajadło J., Filozoficzne problemy ochrony praw jednostki, [in:] Ochrona praw jednostki, ed. Z. Brodecki, Warszawa 2004.
LEGAL ACTS
Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (Journal of Laws 1997, no. 78, item 483, as amended).
Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, Rome, 19 January 1993, ETS No. 005.
CASE LAW
Decision of the Constitutional Tribunal of 28 October 2015, P 6/13, OTK-A 2015, no. 9, item 161.
Decision of the Supreme Court (Military Chamber) of 25 May 2001, WA 15/01.
Resolution of the Supreme Court (Criminal Chamber) of 30 June 2008, I KZP 12/08.
Resolution of the panel of seven judges of the Supreme Court (Criminal Chamber) of 23 March 2011, I KZP 32/10.
Ruling of the Constitutional Tribunal of 3 December 1996, K 25/95, OTK ZU 1996, no. 6, item 52.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2023.32.5.287-304
Data publikacji: 2023-12-31 14:29:39
Data złożenia artykułu: 2023-04-21 10:44:48
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Bartosz Liżewski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.