Stosowanie klauzuli dobra dziecka. Rozważania inspirowane postanowieniem Sądu Najwyższego dotyczącym tworzenia rodzin zastępczych
Streszczenie w języku polskim
Artykuł dotyczy klauzuli dobra dziecka. Po omówienia jej sensu uwagę skoncentrowano na zagadnieniu mającym ścisły związek z praktyką orzeczniczą sądów, a mianowicie na kryteriach stosowania przez nie tej zasady. Wymagało to nawiązania do dorobku teorii prawa dotyczącego wykładni językowej i wykładni funkcjonalnej, a zwłaszcza relacji między nimi. Tłem i inspiracją dla rozważań jest wydane kilka lat temu postanowienie Sądu Najwyższego, w którym wypowiedziano oczywistą tezę, że jeżeli wykładnia językowa prowadzi do wniosków absurdalnych, sprzecznych z założeniem o racjonalności działań prawodawcy i przeczących aksjologii systemu prawa, wówczas należy od nich odstąpić, formułując orzeczenie na podstawie klauzuli dobra dziecka. Autor zarzuca Sądowi Najwyższemu błędy w interpretacji kluczowego art. 42 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz twierdzi, że w omawianej sprawie brak było podstaw do odrzucenia normy wyinterpretowanej metodami wykładni językowej. Ponadto zarzuca Sądowi Najwyższemu niewłaściwe zastosowanie wykładni funkcjonalnej, skoro powołując się na wartość konstytucyjną, jaką jest dobro dziecka, w istocie dobra tego nie chronił, a wyrokiem spowodował uzyskanie statusu rodziny zastępczej przez osobę, która nie spełniała prawnych i moralnych po temu kryteriów.
Słowa kluczowe
Bibliografia
LITERATURE
Andrzejewski M., [in:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, eds. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Andrzejewski M., O naukach pomocniczych prawoznawstwa w orzekaniu w sprawach rodzinnych, [in:] Wokół problematyki małżeństwa w aspekcie materialnym i procesowym, eds. A.M. Arkuszewska, J.M. Łukasiewicz, A. Kościółek, Toruń 2016.
Andrzejewski M., Standardy opiniowania psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych – komentarz prawny, [in:] Standardy opiniowania psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, eds. A. Czerederecka, Kraków 2016.
Andrzejewski M., Sytuacja prawna wychowanka pieczy zastępczej, [in:] Status osoby małoletniej – piecza zastępcza, kontakty, przysposobienie, ed. M. Andrzejewski, Warszawa 2020.
Andrzejewski M., Świadczenia socjalne a obowiązki alimentacyjne członków rodziny w świetle zasady pomocniczości, “Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2019, no. 11, DOI: https://doi.org/10.33226/0032-6186.2019.11.3.
Andrzejewski M., Współpraca sądów rodzinnych z instytucjami pomocy społecznej w umieszczaniu dzieci poza rodziną, “Państwo i Prawo” 2003, no. 9.
Arczewska M., Dobro dziecka jako przedmiot troski społecznej, Kraków 2017.
Arczewska M., Społeczne role sędziów rodzinnych, Warszawa 2009, DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514602.
Banaszak B., Bednarczyk M., Aktywizm sędziowski we współczesnym państwie demokratycznym, Warszawa 2012.
Bierć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2018.
Bieszczad M., Dobro dziecka jako klauzula generalna – ustalenie znaczenia pojęcia dobra dziecka w XXI w., “Monitor Prawniczy” 2019, no. 17.
Boczek M., Obowiązek alimentacyjny – przymus państwowy czy powinność moralna?, [in:] Problemy małżeństwa i rodziny w prawodawstwie polskim, międzynarodowym i kanonicznym, eds. M. Sztychmiller, J. Krzywkowska, M. Paszkowski, Olsztyn 2017.
Bogucki O., Sprawiedliwość wykładni prawa, “Acta Iuris Stetinensis” 2019, no. 2.
Czerederecka A., Psychologiczne kryteria wysłuchania dziecka w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, “Rodzina i Prawo” 2010, no. 14–15.
Gadomska-Radel A., Wysłuchanie dziecka w postępowaniu cywilnym, “Zagadnienia Społeczne. Studia i Materiały” 2014, no. 2.
Gromski W., [in:] A.F. Bator, W. Gromski, S. Kaźmierczyk, A. Kozak, Z. Pulka, Wprowadzenie do nauk prawnych. Leksykon tematyczny, Warszawa 2006.
Ignatowicz J., Nazar M., Prawo rodzinne, Warszawa 2016.
Informacja Ministerstwa Edukacji Narodowej dotycząca przeglądu rodzin zastępczych w 1995 r., Warszawa 1996 (January, unpublished official document).
Jędrejek G., Wykładnia przepisów prawa cywilnego, Warszawa 2020.
Kamińska K., Dobro dziecka w dyskursie państwo–rodzina. Inaczej o przemocy domowej, Kraków 2010.
Koncewicz T.T., Filozofia europejskiego wymiaru sprawiedliwości. O ewolucji fundamentów unijnego porządku prawnego, Warszawa 2020.
Korcz-Maciejko A., Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, Warszawa 2010.
Korybski A., Leszczyński L., Stanowienie i stosowanie prawa. Elementy teorii, Warszawa 2015.
Kusztal J., Dobro dziecka w procesie resocjalizacji. Aspekty pedagogiczne i prawne, Kraków 2018, DOI: https://doi.org/10.4467/K9784.89/18.18.7780.
Łakoma S., Instytucja rodzin zastępczych w prawie administracyjnym, Łódź 2014.
Łączkowska-Porawska M., Sytuacja prawna małoletniego dziecka, które ukończyło 13 lat w przypadku rozwodu jego rodziców – analiza z uwzględnieniem badań aktowych, “Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” 2020, no. 44.
Machnikowska A., Zasada niezawisłości sędziów a wykładnia prawa, [in:] Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy, eds. M. Hermann, S. Sykuna, Warszawa 2016.
Maroń G., Sędziowie jako „arbitrzy moralni” i „moraliści” na przykładzie wybranych orzeczeń sądów karnych, “Prokuratura i Prawo” 2020, no. 10–11.
Morawski L., Aktywizm sędziowski a sprawy polskie, “Prawo i Więź” 2016, no. 2.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
Najwyższa Izba Kontroli, Działania powiatów w zakresie tworzenia i wsparcia rodzin zastępczych, Warszawa 2016.
Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli realizacji wybranych zadań w zakresie pomocy społecznej przez administrację samorządową powiatów, Warszawa 2003.
Nazar M., O znaczeniu adekwatnego rekonstruowania zasad prawa rodzinnego, [in:] Prawo cywilne – stanowienie, wykładnia i stosowanie. Księga pamiątkowa dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Profesora Jerzego Ignatowicza, ed. M. Nazar, Lublin 2015.
Nazar M., Ignatowicz J., Prawo rodzinne, Warszawa 2016.
Nitecki S., [in:] Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz, eds. S. Nitecki, A. Wilk, Warszawa 2016.
Pawliczak J., [in:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, ed. K. Osajda, vol. 5, Warszawa 2017.
Radwański Z., Pojęcie i funkcja „dobra dziecka” w polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym, “Studia Cywilistyczne” 1981, vol. 31.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2011.
Radwański Z., Zieliński M., Uwagi de lege ferenda o klauzulach generalnych w prawie prywatnym, “Przegląd Legislacyjny” 2001, no. 2.
Rymsza M., Reformowanie systemu opieki zastępczej w Polsce. Od konsensu do konfrontacji, [in:] Pomoc społeczna wobec rodzin. Interdyscyplinarne rozważania o publicznej trosce o dziecko i rodzinę, ed. D. Trawkowska, Toruń 2011.
Safjan M., Instytucja rodzin zastępczych. Problematyka organizacyjno-prawna, Warszawa 1982.
Sala M., Klauzula generalna zasad współżycia społecznego, [in:] Studia z filozofii prawa, ed. J. Stelmach, Kraków 2001.
Sikora P., Uwzględnienie rozsądnych życzeń małoletniego jako wyraz zasady dobra dziecka w sprawach opiekuńczych dotyczących kontaktów z dzieckiem, [in:] Realizacja ochrony prawnoprocesowej w ujęciu statycznym i dynamicznym, ed. E. Marszałkowska-Krześ, Wrocław 2020.
Smyczyński T., Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2020.
Sokołowski T., [in:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, ed. H. Dolecki, T. Sokołowski, Warszawa 2013.
Sokołowski T., Ochrona praw ze stosunków prawno-rodzinnych, [in:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, eds. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Sokołowski T., Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Poznań 2016.
Sosnowska D.J., Alimenty a prawo karne. Praktyka wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2012.
Standardy opiniowania psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, ed. A. Czerederecka, Kraków 2016.
Stawecki T., Złota reguła wykładni, [in:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, eds. A. Choduń, S. Czepita, Szczecin 2010.
Stelmaszuk Z.W., Kodeks etyczny rodzin zastępczych, “Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 1998, no. 8.
Stojanowska W., Rozwód a dobro dziecka, Warszawa 1979.
Sulikowski A., Otręba K., Perspektywy podjęcia rozproszonej kontroli konstytucyjności przez sądy powszechne, “Państwo i Prawo” 2017, no. 11.
Wieczorkowski M., Problem aktywizmu i prawotwórstwa sędziowskiego w świetle współczesnych teorii interpretacji, “Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2018, no. 2.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa 2017.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Zirk-Sadowski M., Postmodernistyczna jurysprudencja?, [in:] Z teorii i filozofii prawa. Ponowoczesność, ed. M. Błachut, Wrocław 2007.
LEGAL ACTS
Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 (Journal of Laws 1997, no. 78, item 483, as amended).
Convention on the rights of the child adopted by the United Nations National Assembly on 20 November 1989 (Journal of Laws 1991, no. 120, item 526).
Act of 25 February 1964 – Family and Guardianship Code (consolidated text, Journal of Laws 2020, item 1359).
Act of 17 November 1964 – Civil Procedure Code (consolidated text, Journal of Laws 2021, item 1805).
Act of 6 June 1997 – Criminal Code (consolidated text, Journal of Laws 2020, item 1444, as amended).
Act of 9 June 2011 on family support and foster care (consolidated text, Journal of Laws 2020, item 821, as amended; consolidated text, Journal of Laws 2021, item 159).
CASE LAW
Decision of the Constitutional Tribunal of 14 November 2017, SK 64/19, OTK-A 2017, item 82.
Decision of the Supreme Court of 24 November 2016, II CA 1/16, OSNC 2017, no. 7–8, item 90.
Judgement of the Constitutional Tribunal of 22 September 2009, P46/07, OTK-A 2009, no. 8, item 126.
Resolution of the panel of seven judges of the Supreme Court of 17 January 2001, III CZP 49/00, OSNC 2001, no. 4, item 53.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2021.30.5.29-51
Data publikacji: 2021-12-17 19:44:51
Data złożenia artykułu: 2021-08-30 19:41:08
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Marek Andrzejewski
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.