Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Kilka uwag na temat niewolników i prawa karnego. Rozważania w oparciu o D. 48, 2, 12, 4
Streszczenie w języku polskim
Artykuł ma na celu przedstawienie sytuacji prawnej niewolnika na gruncie rzymskiego prawa karnego. Przeprowadzone rozważania dowodzą, że podejście do niewolników ulegało zmianie wraz z ewolucją systemu władzy w starożytnym Rzymie. W okresie republiki odpowiedzialność karna niewolników kształtowała się dwutorowo. Jurysdykcję w ramach dominica potestas wykonywali ich właściciele, a także kolegialny urząd – treviri capitales. Juryści rzymscy, począwszy od epoki pryncypatu, nie mieli żadnych wątpliwości, że status prawny niewolnika i osoby wolnej był na gruncie prawa karnego tożsamy. Różnica dotyczyła niestosowania wobec nich leges criminales z sankcją karną nieadekwatną do ich statusu prawnego czy też orzekania i wykonywania surowszej kary wobec niewolnika.
Słowa kluczowe
Bibliografia
Amielańczyk K., Cognitio extra ordinem w rzymskim prawie publicznym karnym, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, vol. 25(3), DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2016.25.3.41.
Amielańczyk K., Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
Amielańczyk K., Lex Cornelia de sicariis et veneficis. Ustawa Korneliusza Sulli przeciwko nożownikom i trucicielom 81 r. p.n.e., Lublin 2011.
Amielańczyk K., Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
Amielańczyk K., Z historii ustawodawstwa rzymskiego w sprawach karnych. Próba periodyzacji, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 2008, no. 3063.
Andrés Santos F.J., Brevissima storia della critica interpolazionistica nelle fonti giuridiche romane, “Revista de Estudios Histórico-Jurídicos. Sección Derecho Romano” 2011, no. 33, DOI: https://doi.org/10.4067/S0716-54552011000100002.
Balducci A., Intorno al iudicium domesticum, “Archivio giuridico” 1976, vol. 191(1–2).
Bauman R.A., Crime and Punishment in Ancient Rome, London 1996.
Cascione C., Tresviri capitales. Storia di una magistratura minore, Napoli 1999.
Càssola F., Labruna L., Gli edili, i questori, c.d. vigintisextiviri, [in:] Lineamenti di storia del diritto romano, ed. M. Talamanca, Milano 1989.
Chmiel A., Dzieła naukowe jurystów rzymskich w zakresie prawa karnego, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, vol. 24(3).
Chmiel A., Przyznanie się oskarżonego do winy w rzymskim procesie karnym, „Zeszyty Naukowe KUL” 2017, vol. 60(3).
Crifò G., L’esclusione dalla città: altri studi sull’exilium romano, Perugia 1985.
Crifò G., Ricerche sul’ “exilium” nel periodo repubblicano. Parte prima, Milano 1961.
De Robertis F.M., Arbitrium iudicantis e Statuizioni imperiali. Pena discrezionale e pena fissa nella cognitio extra ordinem, “ZSS” 1939, vol. 59(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1939.59.1.219.
Donadio N., Iudicium domesticum: riprovazione sociale e persecuzione pubblica di atti commessi da sottoposti alla patria potestas, “Index” 2012, vol. 40.
Drogula F.K., Commanders and Command in the Roman Republic and Early Empire, Chapel Hill 2015.
Fanizza L., Giuristi, crimini, leggi nell’età degli Antonini, Napoli 1972.
Fascione L., Crimen e quaestio ambitus nell’età repubblicana. Contributo allo studio del diritto criminale repubblicano, Milano 1984.
Giuffrè V., Il “diritto penale” nell’esperienza romana. Profili, Napoli 1989.
Grasmück E.L., Exilium. Untersuchungen zur Verbannung in der Antike, Paderborn–München–Wien–Zurich 1978.
Grebieniow A., Die Unkenntnis der Vermögenslage im Sklavenrecht am Beispiel des ‚peculium duplicis iuris‘ aus Ulp. 29 ed. D. 15.1.19.1–2, [in:] Acta diurna. Beiträge des IX. Jarhestreffens Junger Romanisten, eds. B. Forschner, C. Willems, Wiesbaden 2017.
Guarino A., Diritto privato romano, Napoli 2001.
Guarino A., Storia del diritto romano, Napoli 1969.
Harries J., Law and Crime in the Roman World, Cambridge 2007.
Höbenreich E., Annona. Juristische Aspekte der stadtrömischen Lebensmittelversorgung im Prinzipat, Graz 1997.
Jones A.H.M., The Criminal Courts of the Roman Republic and Principate, Oxford 1972.
Jońca M., Exilium jako przejaw humanitas w rzymskim prawie karnym okresu republiki, [in:] Humanitas grecka i rzymska, ed. R. Popowski, Lublin 2005.
Jońca M., Kogo boi się Sozja? Tresviri capitales w republikańskim Rzymie, [in:] Thaleia. Humor w antyku, ed. G. Malinowski, Wrocław 2004.
Jońca M., Parricidium w prawie rzymskim, Lublin 2008.
Jońca M., The Scope of exilium voluntarium in the Roman Republic, [in:] La repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, ed. B. Santalucia, Pavia 2009.
Jurewicz A., Pater familias dominusve iussit. Umowy zawierane z podległymi władzy na podstawie polecenia zwierzchnika, Olsztyn 2015.
Jurewicz O., Niewolnicy w komediach Plauta, Warszawa 1958.
Kelly G.P., A History of Exile in the Roman Republic, Cambridge 2006.
Kocher E.E., Überlieferter und ursprünglicher Anwendungsbereich der „Lex Cornelia de Falsis“, München 1965.
Kołodko P., Rzymska terminologia stosowana na określenie narzędzi używanych podczas chłosty, „Zeszyty Prawnicze” 2006, no. 6.2, DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2006.6.1.08.
Kołodko P., Ustawodawstwo rzymskie w sprawach karnych. Od Ustawy XII Tablic do dyktatury Sulli, Białystok 2012.
Kunkel W., Das Konsilium im Hausgericht, “ZSS” 1966, vol. 83 (= Kleine Schriften. Zum römischen Strafverfahren und zur römischen Verfassungsgeschichte, Weimar 1974).
Kunkel W., Herkunft und soziale Stellung der römischen Juristen, Graz–Wien–Köln 1967.
Kuryłowicz M., Crimen artioris annonae, „Res Historica” 2010, vol. 29.
Kuryłowicz M., Przestępstwa spekulacji contra annonam w prawie rzymskim, „Folia Societatis Scientiarum Lublinensis” 1993, vol. 34.
Kuryłowicz M., Tresviri capitales oraz edylowie rzymscy jako magistratury policyjne, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1993, vol. 40.
Litewski W., Jurysprudencja rzymska, Kraków 2000.
Litewski W., Podstawowe wartości prawa rzymskiego, Kraków 2001.
Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
Loska E., Provocatio ad populum, [in:] Salus rei publicae suprema lex. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, eds. A. Dębiński, H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2007.
Mommsen Th., Römisches Strafrecht, Leipzig 1899.
Mossakowski W., Iudicium domesticum w okresie republiki rzymskiej, [in:] Rodzina w społeczeństwach antycznych i wczesnym chrześcijaństwie. Literatura, prawo, epigrafika, sztuka, ed. J. Jundził, Bydgoszcz 1995.
Nadig P., Ardet ambitus. Untersuchungen zum Phänomen der Wahlbestechungen in der römischen Republik, Frankfurt am Main 1997.
Nippel W., Public Order in Ancient Rome, Cambridge 1995.
Nowicka D., Zniesławienie w prawie rzymskim, Wrocław 2013.
Pesaresi R., Studi sul processo penale romano in età repubblicana, Napoli 2005.
Pietrini S., I libri de publicis iudiciis di Venuleio Saturnino. Aspetti metodologici e problemi di autenticità, [in:] Giuristi e officium. L’elaborazione giurisprudenziale di regole per l’esercizio del potere fra II e III secolo d.c., ed. E. Stolfi, Napoli 2011.
Robinson O., Slaves and the Criminal Law, “ZSS” 1981, vol. 98(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1981.98.1.213.
Robinson O., The Criminal Law of Ancient Rome, Baltimore 1995.
Rohden P. von, s.v. Aurelius (110), „RE“ 1986, vol. 2.2.
Santalucia B., Alle origini del processo penale romano, “Iura” 1984, vol. 35 (= Altri studi di diritto romano, Padova 2009).
Santalucia B., Diritto e processo penale nell’antica Roma, Milano 1989.
Santalucia B., Il diritto penale e la codificazione decemvirale, [in:] Lineamenti di storia del diritto romano, ed. M. Talamanca, Milano 1989.
Santalucia B., La giustizia penale in Roma antica, Bologna 2013.
Santalucia B., Studi di diritto penale romano, Roma 1994.
Schumacher L., Sklaverei in der Antike. Alltag und Schicksal der Unfreien, München 2001 (= Niewolnictwo antyczne: dzień powszedni i los niewolnych, Poznań 2005).
Sitek B., «Convivium», «cena» i «donum munus» w antycznym Rzymie a współczesne dylematy korupcji wybroczej («crimen ambitus»), „Studia Prawnoustrojowe” 2010, no. 11.
Sitek B., ‘Peculium’ – the beginning of the concept of limited liability in civil law, “Law and Forensic Science” 2015, vol. 10.2.
Spagnuolo Vigorita T., Secta temporum meorum. Rinnovamento politico e legislazione fiscale agli inizi del principato di Gordiano III, Palermo 1978.
Strace P., Venuleio, il parricidio, i servi, la natura, [in:] Testi e problemi di giusnaturalismo romano, eds. D. Mantovani, A. Schiavone, Pavia 2007.
Strachan-Davidson J.L., Problems of the Roman Criminal Law, vol. 2, Oxford 1912.
Tassi Scandone E., ‘Leges Valeriae de provocatione’. Repressione criminale e garanzie costituzionali nella Roma repubblicana, Napoli 2008.
Trisciuoglio A., Studi sul crimen ambitus in età imperiale, Milano 2017.
Valditara G., Riflessioni sulla pena nella Roma repubblicana, Torino 2015.
Venturini C., Concussione e corruzione: un intereccio impliacto, [in:] Au-Delà des Frontières. Mélanges de droit romain offerts à Witold Wołodkiewicz, eds. M. Zabłocka, J. Krzynówek, J. Urbanik, Z. Służewska, vol. 2, Varsovie 2000.
Venturini C., Il crimen repetundarum nell Verrine. Qualche rilievo, [in:] La repressione criminale nella Roma repubblicana fra norma e persuasione, ed. B. Santalucia, Pavia 2009.
Venturini C., Studi sul «crimen repetundarum» nell’età repubblicana, Milano 1979.
Wallinga T., ‘Ambitus’ in the Roman Republic, „Revue Internationale des Droits de L’antiquité” 1994, vol. 41.
Washburn A., Banishment in the Later Roman Empire 284–476 CE, New York 2013.
Wołodkiewicz W., „Okręcanie” wyborców – czyli crimen ambitus w prawie rzymskim, „Palestra” 2007, no. 11–12.
Zaborowska A., Powstanie ‘peculium’ (‘permissus domini, constituere peculium, concessio peculii’) w rzymskim prawie klasycznym, „Studia Iuridica Toruniensia” 2010, vol. 7, DOI: https://doi.org/10.12775/SIT.2010.017.
Zimmermann R., The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition, New York 1996.
Żeber I., A Study of the Peculium of a Slave in Pre-classical and Classical Roman Law, Wrocław 1981.
Żeber I., ‘Peculium’ w terminologii wcześniejszego prawa rzymskiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo” 1971, no. 34.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2020.29.5.117-131
Data publikacji: 2020-12-31 13:57:44
Data złożenia artykułu: 2020-02-03 12:11:00
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Piotr Kołodko
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.