Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Przezwiska mieszkańców Lewkowa Starego i okolic w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie motywowane imieniem i nazwiskiem nosiciela oraz innych osób
Streszczenie w języku polskim
W artykule podjęto próbę opisu przezwisk mieszkańców Lewkowa Starego i okolic w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie motywowanych imieniem i nazwiskiem nosiciela oraz innych osób. Analiza zgromadzonego materiału wykazała, że stosunkowo rzadko są notowane przezwiska motywowane imieniem i nazwiskiem nosiciela (odpowiednio 7% i 10%). Najliczniejszą grupę wśród badanych nazw stanowią przezwiska nawiązujące do imion i nazwisk innych osób. W tej grupie przeważają przezwiska motywowane imionami i nazwiskami członków najbliższej rodziny (ok. 20%), nieco mniej liczne są przezwiska pochodne od imion i nazwisk osób obcych (ok. 14%). Zdecydowana większość poddanych analizie przezwisk wyraża ironiczno-żartobliwy stosunek mówiącego do nosiciela przezwiska. Rzadsze są natomiast nazwy o zabarwieniu wybitnie pejoratywnym. Występujące w badanych gwarach białoruskich okolic Lewkowa Starego na Białostocczyźnie przezwiska różnią się pod względem zasięgu występowania i częstotliwości użycia. Jedne z nich są znane na całym terenie badań, inne ograniczają się do wąskiej grupy osób, najczęściej najbliższych sąsiadów, rodzin, osób spokrewnionych, uczniów tych samych szkół i zakładów pracy. Badanie przezwisk w mikrosystemach gwarowych służy wyjaśnianiu procesów i mechanizmów tworzenia i funkcjonowania tego rodzaju antroponimów. Może być także pomocne w ustalaniu genezy wielu nazwisk oraz określaniu współzależności między poszczególnymi antroponimami, a także nazwami osobowymi i pospolitymi. Tego typu badania pomagają ponadto określić stan zachowania badanych gwar oraz kierunki zachodzących w nich zmian.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
AGWB, t. 1 – Glinka, Stanisław, Obrębska-Jabłońska, Antonina, Siatkowski, Janusz (red.). (1980). Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. T. 1. Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Barszczewska, Nina, Jankowiak, Mirosław. (2012). Dialektologia białoruska. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
Barszczewska, Nina, Timoszuk, Mikołaj. (2016). Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia. T. 1. Opis socjolingwistyczny regionu na tle uwarunkowań historycznych. Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Barwiński, Marek. (2014). Podlasie jako region pogranicza. Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, 3, s. 281–306.
Biolik, Maria. (1983). Przezwiska i przydomki ludności wiejskiej na przykładzie wsi Andrzejki w woj. łomżyńskim. Onomastica, 28, s. 165–181.
Borsuk, Barbara. (1972). Przezwiska ludowe gromady Gręzówka w powiecie łukowskim. Annales UMCS. Sectio F, 2 s. 17–29.
DABM – Dyjalektałahiczny atłas biełaruskaj mowy. (1963). Karta VII. Biełaruskija haworki paczatku XX st. pawodle Etnograficzeskoj karty biełorusskogo plemieni (1903), składzienaj Karskim, Jauchimam Fiodarawiczam.
Dacewicz, Leonarda. (1993). Sposoby identyfikacji kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XVII–XVIII w.). Białostocczyzna 2, s. 17–25.
Dacewicz, Leonarda. (2012). Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Dejna, Karol. (1976). Językowa przynależność gwar brzesko-pińskich. W: Kazimierz Bajor (red.). Języki i literatury wschodniosłowiańskie (s. 13–20). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Gala, Sławomir. (1979). Słowotwórstwo nazwisk i przezwisk ludności byłego powiatu piotrkowskiego. W: Wiesław Boryś (red. ). Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich IV (s. 43–87), Wrocław: Zakład Narodowy Ossolińskich.
Gala, Sławomir. (1981). W sprawie językowej definicji nazw osobowych. Onomastica, 26, s. 41–51.
Giedz, Teresa. (1995). Przezwiska mieszkańców wsi Brzeźno w województwie chełmskim. Rozprawy Slawistyczne, 10, s. 149–161.
Glinka, Stanisław. (1960). Granica językowa i przykłady zróżnicowania fonetycznego gwar białoruskich Białostocczyzny. Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych, 5, s. 36–45.
Głuszkowski, Michał. (2011). Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Grek-Pabisowa, Iryda. (1968). Rosyjska gwara starowierców w województwach olsztyńskim i białostockim. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
Grek-Pabisowa, Iryda. (1999). Staroobrzędowcy. Szkice z historii, języka, obyczajów. Warszawa: SOW.
Iwaniec, Eugeniusz. (1977). Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jaros, Irena. (1993). Przezwiska w gwarach okolic Szydłowca. Rozprawy Slawistyczne, 7, s. 175–183.
Kamińska, Maria. (1958). Nazwiska i przydomki ludności wieśniaczej w Łowickiem. Onomastica, 4, s. 79–120.
Karaś, Mieczysław. (1976). Imię, nazwisko, przezwisko – nazwa osobowa w polszczyźnie. Onomastica, 21, s. 19–40.
Klimczuk, Fiodor. (1983). Haworki zachodniaha Palessia. Fanietyczny narys. Minsk: Nawuka i technika.
Kondratiuk, Michał. (1964). Wokalizm białorusko-ukraińskich gwar powiatu hajnowskiego. Slavia Orientalis, 3, s. 339–356.
Kosyl, Czesław. (1993). Nazwy osobowe. W: Jerzy Bartmiński (red. ). Encyklopedia kultury polskiej. T. 2. Współczesny język polski (s. 423–437). Wrocław: Wiedza o kulturze i Instytut Filologii Polskiej UMCS w Lublinie.
Kuraszkiewicz, Władysław. (1964). Tendencje białoruskie i ukraińskie w gwarach okolic Puszczy Białowieskiej. Acta Baltico-Slavica, s. 247–257.
Łapicz, Czesław. (1986). Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Łesiów, Michał. (1994). Gwary ukraińskie między Bugiem i Narwią. Białostocki Przegląd Kresowy, 2, s. 117–137.
Łobodzińska, Romana, Tomczak, Lucyna. (1988). Współczesne przezwiska polskie. Analiza formalna i znaczeniowa. Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Malec, Tadeusz. (1976). Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowe Lubelskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Maryniakowa, Irena. (1976). Imiesłowy w rosyjskiej gwarze starowierców mieszkających w Polsce. Wrocław: Ossolineum.
Masłowska, Ewa. (1988). Derywacja semantyczna rzeczowników ekspresywnych. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich.
Michalczuk, Konstantin. (1872). Narieczija, podnarieczija i gowory jużnoj Rossii w swiazi s nariieczijami Galicziny. Karta. W: Pawieł Płatonowicz Czubinskij (ried.). Trudy etnograficzesko-statisticzeskoj ekspiedicyi w Zapadnorus. Kрай (s. 453–512). T. 7. Wyp. 1 Sankt-Pieterburg: Impieratorskoje Russkoje gieograficzeskoje obszczestwo. Jugo-zapadnyj otdieł.
Mrózek, Robert. (1975). Z problematyki przezwisk beskidzkich. Onomastica, 20, s. 261–274.
Mrózek, Robert. (2007). Słownik motywacyjny antroponimów przezwiskowych socjolektu młodzieżowego. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Rospond, Stanisław. (1972). Słownictwo onomastyczne a apelatywne. Z Polskich Studiów Slawistycznych, VI. Językoznawstwo, s. 109–119.
Sajewicz, Michał. (1997). O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie. Rozprawy Slawistyczne, 12, s. 91–107.
Sajewicz, Michał. (1999). Przezwiska mieszkańców kilku wsi z białorusko-ukraińskiego pogranicza językowego na Białostocczyźnie. Rozprawy Slawistyczne, 15, s. 59–86.
Skulina, Tadeusz. (1974). Funkcje przezwisk w systemie antroponimicznym. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 13, s. 213–234.
Smoczyński, Paweł. (1962). Nomina appellativa i propria we wzajemnym oddziaływaniu słowotwórczym. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, XXI, s. 61–82.
Smułkowa, Elżbieta. (1960). Przykłady zróżnicowania morfologicznego gwar białoruskich Białostocczyzny. Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych, 5, s. 45–56.
Sychta, Bernard. (1956). Przezwiska u Kaszubów. Język Polski, 36, s. 97–108.
Taszycki, Witold. (1958). Najdawniejsze polskie imiona osobowe (przedruk). W: Witold Taszycki. Rozprawy i studia polonistyczne (s. 32–148). T. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tichoniuk, Bazyli. (1998). Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Tyszkiewicz, Jan. (1989). Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII–XVIII w. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Uscinowicz, Anna. (1993). Nieaficyjnyja najmienni u haworcy Nawahrudskaha rajona Hrodzienskaj wobłasci. Rozprawy Slawistyczne, 7, s. 295–307.
Warchoł, Stefan. (1986). Przezwiska mieszkańców wsi Dołhobyczów w województwie zamojskim. W: Henryk Borek, Stanisław Kochman (red. ). Nazwy własne a wyrazy pospolite w języku i tekście (s. 239–245). Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Wiśniewski, Jerzy. (1964). Zarys dziejów osadnictwa wiejskiego we wschodniej części województwa białostockiego do połowy XVIII wieku. W: Michał Kondratiuk (red.). Nawukowy zbornik (s. 3–38). T. 2. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
Wiśniewski, Jerzy. (1977). Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny, geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta Baltico-Slavica, XI, s. 7–80.
Wiśniewski, Jerzy. (1980). Zarys osadnictwa na Białostocczyźnie. W: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny (s. 14–30). T. 1. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Wiśniewski, Jerzy. (1989). Osadnictwo tatarskie w Sokólskiem i na północnym Podlasiu. Rocznik Białostocki, XVI, s. 330–340.
Zaręba, Alfred. (1979). Osobowe nazwy własne i ich miejsce w systemie językowym. Poradnik Językowy, 1, s. 1–12.
Zielińska, Anna. (1996). Wielojęzyczność staroobrzędowców mieszkających w Polsce. Warszawa: SOW.
Zienkiewicz, Lucyna. (1993). Przezwiska mieszkańców wsi Dratów w województwie lubelskim. Rozprawy Slawistyczne, 7, s. 363–376.
Ziółkowska, Magdalena. (2015). Analiza semantyczna przezwisk staroobrzędowców z okolic Augustowa i Suwałk. Acta Baltico-Slavica, 35, s. 59–70.
Żuk, Eugeniusz. (1995). O przydomkach i przezwiskach mieszkańców gminy Nowy Dwór w województwie białostockim. W: Michał Kondratiuk (red.). Badania dialektów i onomastyki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim (s. 357–364). Białystok: Uniwersytet Warszawski, Filia w Białymstoku, Zakład Filologii Wschodniosłowiańskich.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2017.11.291
Data publikacji: 2018-03-21 08:34:35
Data złożenia artykułu: 2017-07-23 02:23:10
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2017 Michał Sajewicz
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.