Udział Żydów w produkcji tytoniu w guberni grodzieńskiej (II połowa XIX – początek XX wieku)

Streszczenie w języku polskim

W II poł. XIX i na pocz. XX w. na terenie Białorusi miał miejsce szybki rozwój przemysłu i handlu, do którego w znacznej mierze przyczynili się Żydzi, stanowiący nie mniej niż 50% ludności miast i miasteczek. Mimo zainteresowania naukowców historią ekonomiczną dotąd nie podjęto próby opisu kwestii rozwoju na Białorusi przemysłu tytoniowego jako odrębnej gałęzi przemysłu oraz ustalenia roli, jaką odegrali w tym procesie żydowscy rzemieślnicy. Brak badań odnoszących się do wskazanych kwestii zadecydował o podjęciu niniejszej analizy, której celem było dokonanie charakterystyki bazy aktów prawnych dotyczących działalności tytoniowej, a także analiza dynamiki rozwoju należących do Żydów zakładów tytoniowych w guberni grodzieńskiej. Zastosowano zróżnicowane metody badania: metodę historyczną, metodę opisu i klasyfikacji, odwołujące się do chronologicznego opisu faktów oraz zasad historyzmu, które pozwoliły na analizę zjawisk historycznych w kontekście epoki. Rezultatem badania jest opis licznych źródeł archiwalnych z zakresu historii przemysłu na Białorusi w II poł. XIX i na pocz. XX w. Ustalono, że podstawę prawną dla rozwoju przemysłu tytoniowego stanowiły zarządzenia w sprawie stawek podatku akcyzowego z lat 1838–1901, które sprzyjały procesom monopolizacji oraz powstawaniu licznych, nielegalnych zakładów chałupniczych. W guberni grodzieńskiej Żydzi przeważali zarówno w legalnej, jak i nielegalnej strefie produkcji tytoniu. W II poł. XIX oraz na pocz. XX w. przemysł tytoniowy znacznie się rozwinął: wprowadzano w życie osiągnięcia naukowe, wykorzystywano nowe technologie, dokonano modernizacja produkcji. Dzięki przewadze technologicznej i organizacyjnej najsilniejszą pozycję posiadały duże przedsiębiorstwa. Ze względu na wysoką jakość i przystępną cenę wyroby tytoniowe pochodzące z guberni grodzieńskiej mogły konkurować z innymi. Wyroby te miały mocną pozycję na rynku rosyjskim.