Elementy wschodniosłowiańskie w imiennictwie kobiet warstwy mieszczańskiej i chłopskiej środkowo-zachodniego Podlasia (XVII–XVIII w.)

Piotr Złotkowski

Streszczenie w języku polskim


Środkowo-zachodnie Podlasie to teren pograniczny, na którym od czasu jego zasiedlenia ścierały się etniczne, językowe, religijne i kulturowe wpływy zachodnio- i wschodniosłowiańskie. Takie terytoria są niezwykle interesującymi obszarami badań z uwagi na różnorodność czynników działających na badane obiekty w płaszczyźnie synchronicznej i diachronicznej. W niniejszym opracowaniu przedmiotem dociekań są imiona kobiet warstwy mieszczańskiej i chłopskiej tego terenu w okresie od początku XVII do końca XVIII w. Autora opracowania interesowały szczególnie imiona, wykazujące wschodniosłowiańskie cechy językowe. Formalnymi wyznacznikami owych cech okazały się fonetyczne i morfologiczne właściwości derywatów onimicznych, będące rezultatem adaptacji imion na lokalnym podłożu językowym. Głównym celem artykułu było zbadanie, czy występowanie w imionach elementów wschodniosłowiańskich jest zdeterminowane pochodzeniem onimów. Aby to osiągnąć, konieczne było dokonanie klasyfikacji genetycznej materiału imienniczego, zarówno całości, jak również grupy zawierającej elementy wschodniosłowiańskie. W wyniku przeprowadzanego badania okazało się, że ogromna większość imion ze wschodniosłowiańskimi cechami językowymi to miana hagiograficzne pochodzenia greckiego. Jednostki te wystąpiły w znacznej liczbie wariantów fonetyczno-morfologicznych, co świadczy o żywotności onimicznych procesów transformacyjnych na lokalnym gruncie. Wnioskiem wynikającym z dokonanej analizy jest konkluzja, że forma i geneza imion związana była z przynależnością konfesyjną ich nosicielek, w tym wypadku wyznawczyń prawosławia lub katolicyzmu obrządku bizantyjskiego.


Słowa kluczowe


antroponimia historyczna, imiennictwo kobiet, wschodniosłowiańskie elementy językowe, Podlasie, mieszczaństwo, chłopstwo

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Abramowicz, Zofia. (2019). Imiona biblijne w historycznej antroponimii Podlasia (XVI–XVII w.). Białystok: Wydawnictwo Temida 2.

Biryla, Mikalaj. (1966). Belaruskaâ antrapanimiâ. Ulasny imëny, imëny-mânuški, imëny pa bacʹku, prozviščy. Minsk: Navuka i tèhnika. [Бiрыла, Мiкалай. (1966). Беларуская антрапанiмiя. Уласны iмёны, iмёны-мянушкi, iмёны па бацьку, прозвiшчы. Мiнск: Навука i тэхнiка].

Buczyło, Andrzej; Jaszczołt, Tomasz. (2021). Słownik historyczno-geograficzny województwa podlaskiego w średniowieczu, z. 1. Warszawa: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk.

Dacewicz, Leonarda. (1994). Nazewnictwo kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XVI–XVII). Białystok: Wydawnictwo Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku.

Fros, Henryk; Sowa, Franciszek. (1982). Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.

Gochna, Michał; Szady, Bogumił (red.). (2021). Atlas historyczny Polski. Województwo podlaskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II. Komentarz. Indeksy. Warszawa: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk.

Kamiński, Aleksander. (1956). Z badań nad pograniczem polsko-rusko-jaćwieskim w rejonie rzeki Śliny. Wiadomości Archeologiczne, 23(2), s. 131–168.

Kresa, Monika. (2013). Antroponimia historyczna pogranicza mazowiecko-podlaskiego w XVIII wieku na przykładzie parafii Stoczek w ówczesnym dekanacie kamieńczykowskim. Imiona. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Malec, Maria. (1994). Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego.

Malec, Maria. (2001). Imię w polskiej antroponimii i kulturze. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.

Mytnik, Irena. (2019). Imiennictwo ziemi chełmskiej w XVI–XVII wieku. Warszawa–Lublin: Katedra Ukrainistyki. Uniwersytet Warszawski, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Romaniuk, Zbigniew. (2014). Słownik historyczny miejscowości i postaci z terenu gminy Nowe Piekuty. Nowe Piekuty: Urząd Gminy Nowe Piekuty.

Romaniuk, Zbigniew. (2021). Brańsk. Dzieje miasta, t. I: (do 1795 r.). Brańsk: Ochotnicza Straż Pożarna w Brańsku.

Siedlecki, Jan. (1990/1991). Starostwo brańskie w XVI–XVIII wieku. Ziemia Brańska, 2/3, s. 36–63.

Sosna, Grzegorz. (1991). Malesze. Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, 3, s. 24–38.

Szulowska, Wanda. (2004). Dawna antroponimia Mazowsza (XV–XVII w.). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Tichoniuk, Bazyli. (2000). Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839. Zielona Góra: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.

Uscinovič, Ganna. (1975). Antrapanimiâ Grodzenščyny i Brèstčyny (XIV–XVIII stst.). Minsk: Navuka i tèhnika. [Усцiновiч, Ганна. (1975). Антрапанiмiя Гродзеншчыны i Брэстчыны (XIV–XVIII стст.). Мiнск: Навука i тэхнiка].

Wiśniewski, Jerzy. (1964). Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w. Acta Baltico-Slavica, 1, s. 115–135.

Złotkowski, Piotr. (2018). Imiona chrzestne w księdze chrztów unickiej parafii Hodyszewo z lat 1759–1801. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 65, s. 273–284.

Złotkowski, Piotr. (2021). Wieloimienność wśród kobiet z warstwy mieszczańskiej i chłopskiej środkowo-zachodniego Podlasia (na materiale XVIII-wiecznych katolickich i unickich akt metrykalnych). Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie, 10, s. 32–46.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2023.17.277-292
Data publikacji: 2024-02-01 14:36:03
Data złożenia artykułu: 2023-11-13 13:02:52


Statystyki


Widoczność abstraktów - 345
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Złotkowski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.