Miejsca pamięci, pamięć traumatyczna i nostalgiczna oraz pamięć językowa w życiu rodzinnym powojennych przesiedleńców z północnokresowego Nowogródka i okolicy

Tadeusz Lewaszkiewicz

Streszczenie w języku polskim


Artykuł nawiązuje do studiów z tzw. pamięcioznawstwa, interdyscyplinarnej dziedziny naukowej, której poświęca się dużo uwagi w ostatnich kilku dziesięcioleciach. Celem artykułu jest ukazanie elementów symbolicznych typów „pamięci” (zasygnalizowanych w tytule artykułu) w pamięci zbiorowej powojennych przesiedleńców z północnokresowego Nowogródka i okolicy. Do zebrania materiału wspomnieniowego zastosowano metodę zapisywania i nagrywania wypowiedzi oraz ekscerpcji korespondencji; materiał językowy zebrano na podstawie długoletniej obserwacji językowej przesiedleńców, odpytywania kwestionariusza i ekscerpcji źródeł pisanych (listów, zeszytów szkolnych, brudnopisów podań i różnych notatek). Pamięć traumatyczna do­tyczy bolesnych wydarzeń z pierwszej wojny światowej i okresu wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921), przywoływanych w okresie międzywojennym, z drugiej wojny światowej (wspomnienia o wymordowanych Żydach nowogródzkich) i z dwóch powojennych lat, w których przesiedleńcy musieli opuścić Nowogródek. Pamięć nostalgiczna polegała na tym, że po 1945 r. tęskniono za Nowogródkiem i okolicą jak za ziemią ojczystą, za czymś, co było w życiu cenne, ale zostało utracone. Przejawem pamięci językowej jest przede wszystkim to, że w języku przesiedleńców z Nowogródka i okolicy oraz częściowo w języku ich dzieci (urodzonych nie później niż 10–15 lat po wojnie) zachowało się ponad 200 dobrze znanych kresowizmów leksykalnych, głównie pochodzenia białoruskiego, białorusko-rosyjskiego oraz rosyjskiego

Słowa kluczowe


pamięcioznawstwo, pamięć traumatyczna, nostalgiczna i językowa, kresowizmy leksykalne, Nowogródek, powojenne przesiedlenia ludności

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Chlebda, Wojciech. (2019). O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego. LingVaria, 2/28, s. 147–164.

Czachur, Waldemar (red.). (2018). Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Engelking, Anna; Golachowska, Ewa; Zielińska, Anna. (2008). Tożsamość, język i pamięć w sytuacji pogranicza. Uwagi wprowadzające. W: Anna Engelking, Ewa Golachowska, Anna Zielińska (red.). Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim (s. 7–24). Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Slawistyczna.

Golka, Marian. (2009). Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Halbwachs, Maurice. (1969). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lewaszkiewicz, Tadeusz. (2017). Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Lewaszkiewicz, Tadeusz. (2019). Wschodniosłowiańskie (białoruskie i rosyjskie) zapożyczenia leksykalne w języku powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy. W: Bazyli Siegień (red.). Droga ku wzajemności.Шлях да ўзаемнасцi. Polsko-białoruskie związki językowe, literackie, historyczne i kulturowe, 20 (s. 143–151). Białystok.

Nowak, Jacek. (2011). Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków: Nomos.

Nora, Pierre. (1984). Les lieux de mémoire, t 1, La République, Paris: Gallimard.

Pajdzińska, Anna. (2007). Pamięć jako wartość. W: Jan Mazur, Agata Małyska, Katarzyna Sobstyl (red.). Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość? (s. 253–261). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Sawaniewska-Mochowa, Zofia. (2008). Miejsca pamięci w mieście na pograniczu (Pińsk w relacjach autobiograficznych). W: Małgorzata Święcicka (red.). Miasto. Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, 2 (s. 293–308). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Szacka, Barbara. (2005). Pamięć zbiorowa. W: Andrzej Szpociński (red.). Wobec przeszłości. Pamięć przeszłości jako element kultury współczesnej (s. 17–30). Warszawa: Instytut Adama Mickiewicza.

Traba, Robert. (2006). Historia – przestrzeń dialogu, Warszawa: ISP PAN.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2021.15.55-67
Data publikacji: 2021-12-12 20:46:35
Data złożenia artykułu: 2020-06-26 14:35:01


Statystyki


Widoczność abstraktów - 985
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Tadeusz Lewaszkiewicz

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.