Wiersz Jana Kazimierza Paszkiewicza "Polska kwitnie łaciną…" jako mistyfikacja literacka

Iryna Bahdanovich

Streszczenie w języku polskim


W artykule została zaprezentowana nowa interpretacja słynnego białoruskiego siedemnasto­wie­cz­nego (datowanego na 22 sierpnia 1621 r.) wiersza Польска квитнет лациною... (Polska kwitnie łaciną...), za autora którego uważany jest Jan Kazimierz Paszkiewicz. W literaturze białoruskiej utwór uznawany jest za przykład tekstu o charakterze patriotycznym oraz jako hymn ku chwale rodzimego języka białoruskiego. Jak dowodzi przeprowadzona analiza, przynależność poematu do swojej epoki nie jest kwestią oczywistą, czego dowodzą dodatkowe, uwzględnione w artykule czynniki decydujące o tajemniczości i anachroniczności poematu. Autor proponuje hermeneutyczną rekonstrukcję alternatywnej historii powstania wiersza Jana Kazimierza Paszkiewicza Польска квитнет лациною…, opartą na hipotezie, że badany utwór stanowi pochodzącą z lat 40. XIX w. udaną mistyfikację literacką wileńskiego gubernatora generalnego i miłośnika antyków A.W. Siemionowa, zaplanowaną w celu utrwalenia na okupowanych po rozbiorach Rzeczypospolitej ziemiach historycznej Litwy i Białorusi ideologii panslawizmu i legitymizacji dominacji Imperium Rosyjskiego. Realizacja tego projektu była możliwa dzięki dostępności dokumentów archiwalnych a zwłaszcza znajomości napisanego w języku starobiałoruskim i zawierającego wiele niepowiązanych dokumentów. różnego rodzaju wpisów oraz pustych stron rękopisu spisu słuckiego pierwszego Wielkiego Statutu Litewskiego z 1529 r. Kopiowanie i dokonywanie zmian w manuskryptach umożliwiała dostępna wówczas technika litografii.

Słowa kluczowe


poemat Польска квитнет лациною… (Polska kwitnie łaciną...); Jan Kazimierz Paszkiewicz; spis Słucki I Wiekiego Statutu Litewskiego z 1529 r.; rekonstrukcja hermeneutyczna; mistyfikacja literacka; ideologia panslawizmu

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


List of sources

LVIA – Lithuanian State Historical Archives in Vilnius: F. 380, ap. 80, d. 260; f. 378, ap. 840 d. 1477.

Brazgunoǔ, Alesʹ (compiled). (2011). Slavânamoǔnaâ paèzìâ Vâlìkaga knâstva Lìtoǔskaga ХVІ–ХVІІІ stst. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Бразгуноў, Алесь (уклад., прадм. і камент.). (2011). Славянамоўная паэзія Вялікага княства Літоўскага ХVІ–ХVІІІ стст.. Мінск: Беларуская навука].

Čamâryckì, Vâčaslaǔ (ed.). (2003). Antalogìâ daǔnâj belaruskaj lìtaratury: ХІ–ХVІІІ stagoddzâ. (2003). Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). (2003). Анталогія даўняй беларускай літаратуры: ХІ–ХVІІІ стагоддзя. (2003). Мінск: Беларуская навука].

Čamâryckì, Vâčaslaǔ (ed.). Gìstoryì belaruskaj lìtaratury XI–XIX stagoddzâǔ. U 2-h tamah. (2006). Vol. 1. Mìnsk: Belaruskaâ navuka. [Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). Гісторыя беларускай літаратуры ХІ–ХІХ стагоддзяў. У 2-х тамах. (2006). Т. 1. Мінск: Беларуская навука].

Garèckì, M. (1992). Gìstoryâ belaruskae lìtaratury. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Гарэцкі, М. (1992). Гісторыя беларускае літаратуры. Мінск: Мастацкая літаратура].

Koršunaǔ Alâksandr. (compiled). (1959) Hrèstamatyâ pa staražytnaj belaruskaj lìtaratury. Vučèbny dapamožnìk dlâ fìlalagìčnyh fakulʹtètaǔ vyšèjšyh navučalʹnyh ustanoǔ. Mìnsk: DZâržaǔnae vučèbna-pedagagìčnae vydavectva Mìnìstèrstva asvety BSSR]. [Коршунаў Аляксандр. (compiled). (1959) Хрэстаматыя па старажытнай беларускай літаратуры. Вучэбны дапаможнік для філалагічных факультэтаў вышэйшых навучальных устаноў. Мінск: Дзяржаўнае вучэбна—педагагічнае выдавецтва Міністэрства асветы БССР].

Mesâcoslov hozâjstvennyj na leto Hristovo 1842. = Kalendarz Gospodarski na rok Pański 1842. Vilʹno. [Месяцословъ хозяйственный на лето Христово 1842. = Kalendarz Gospodarski na rok Pański 1842. Вильно].

Pirmasis Lietuvos Statutas… (1983). Pervyj Litovskij Statut: Paleografičeskij i tekstologičeskij analiz spiskov. Part 1. S. Lazutka і È.Gudavіčûs. Vilʹnûs: Mintis. [Pirmasis Lietuvos Statutas… (1983) = Первый Литовский Статут: Палеографический и текстологический анализ списков. Ч. 1. С. Лазутка і Э. Гудавічюс. Вильнюс: Минтис].

Saverčanka, Ivan (ed.). (2007). Staražytnaâ belaruskaâ lìtaratura (ХІІ–ХVІІ stst.). Mìnsk: Knìgazbor. [Саверчанка, Іван (рэд.). (2007). Старажытная беларуская літаратура (ХІІ–ХVІІ стст.). Мінск: Кнігазбор].

Sobranіe drevnih gramot i aktov gorodov Vilʹny, Kovna, Trok, pravoslavnyh monastyrej, cerkvej, i po raznym predmetam. (1943). Part. 1. Vilʹno. [Собраніе древнихъ грамотъ и актовъ городовъ Вильны, Ковна, Трокъ, православныхъ монастырей, церквей, и по разнымъ предметамъ. (1943). Ч. 1. Вильно].

Vremennik imperatorskago Moskovskago obŝestva istorii i drevnostej rossіjskih. (1854). Book. 18. Moskva. [Временникъ императорскаго Московскаго общества истории и древностей россійскихъ. (1854). Кн. 18. Москва].

References

Barysenka, Vasìlʹ; Berkaǔ, Pavel; Pšyrkoǔ, Ûlìân; Čamâryckì, Vâčaslaǔ (eds.). (1968). Gìstoryâ belaruskaj dakastryčnìckaj lìtaratury. Vol. 1: Z staražytnyh časoǔ da kanca XVIII st. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka. [Барысенка, Васіль; Беркаў, Павел; Пшыркоў, Юліян; Чамярыцкі, Вячаслаў (рэд.). (1968). Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры, т. 1: З старажытных часоў да канца XVIII ст. Мінск: Навука і тэхніка].

Daniłowicz, Іgnacy. (1823). Opisanie bibliograficzne dotąd znanych exemplarzy Statutu Litewskiego, rękopiśmiennych i edycyy drukowanych, tak w ruskim oryginalnym, jako też polskim i łacińskim języku. Dziennik Wileński,vol. I, pp. 377–398.

Grynčyk, Mìkalaj. (1973). Šlâhì belaruskaga veršaskladannâ. Mìnsk: Vydavectva BDU. [Грынчык, Мікалай. (1973). Шляхі беларускага вершаскладання. Мінск: Выдавецтва БДУ].

Kìsâlëǔ, Genadzʹ. (1982). Geroì ì muzy: Gìstoryka-lìtaraturnyâ narysy. Mìnsk: Mastackaâ lìtaratura. [Кісялёў, Генадзь. (1982). Героі і музы: Гісторыка-літаратурныя нарысы. Мінск: Мастацкая літаратура].

Nekrašèvìč-Karotkaâ, Žanna. (2015). Šmatmoǔnaâ lìtaratura Belarusì ǔ kantèksce aktualʹnyh lìtaraturaznaǔčyh kancèpcyj: dapamožnìk. Mìnsk: BDU. [Некрашэвіч-Кароткая, Жанна. (2015). Шматмоўная літаратура Беларусі ў кантэксце актуальных літаратуразнаўчых канцэпцый: дапаможнік. Мінск: БДУ].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sb.2020.14.171-201
Data publikacji: 2020-12-15 09:04:54
Data złożenia artykułu: 2020-01-09 08:25:51


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1157
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2020 Iryna Bahdanovich

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.