Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Egzulanci kijowscy, bracławscy i czernihowscy wobec polityki Jana III Sobieskiego w latach 1692–1695
Streszczenie w języku polskim
Artykuł omawia stanowisko polityczne szlachty ukrainnej z sejmików egzulanckich województw kijowskiego, bracławskiego i czernihowskiego w latach 1692–1695. Zgromadzenia te obradowały wspólnie we Włodzimierzu. Na podstawie akt sejmikowych z sejmików przedsejmowych i relacyjnych można zanalizować postawę polityczną szlachty z trzech województw i ich stosunek do króla i jego polityki podczas trzech kolejnych sejmów (1692–1693, 1693, 1695). W omawianym okresie sejmiki te zdominowane były przez stronnictwo prokrólewskie. W instrukcjach dla posłów pojawiają się postulaty zgodne z oczekiwaniami dworu, a wśród posłów można znaleźć wielu królewskich zaufanych. Dopiero przed sejmem 1695 r. opozycja doszła do głosu. Udało jej się zdominować sejmik czernihowski, sejmik bracławski został zerwany, a spory wewnątrz stronnictwa dworskiego doprowadził do rozdwojenia sejmiku kijowskiego. Kryzys regalistów we Włodzimierzu był jednak przejściowy, gdyż już na sejmikach relacyjnych w 1695 r. zdominowali ponownie wszystkie trzy zjazdy, a podjęte wówczas uchwały były zgodne z oczekiwaniami dworu.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Archival sources
Archiwum Główne Akt Dawnych:
Archiwum Radziwiłłów dział II, ref. no. 1801.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie:
ref. no. 183, 184, 1674.
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego:
ref. no. 113.
Tsentral’nyy Derzhavnyy Istorychnyy Arkhiv Ukrayiny Kyyiv:
f. 28, inv. 1, ref. no. 137–140.
Natsyyanal’ny Histarychny Arkhiw Byelarusi Minsk:
f. 695, inv. 1, ref. no. 55, 223.
Printed sources
Arkhiv Yugo-Zapadnoy Rossii, part 2, vol. 2, Kiyev 1888.
Akta Sejmikowe Województwa Krakowskiego, vol. 5, ed. A Przyboś, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1676–1695, eds. M. Zwierzykowski, R. Kołodziej, A. Kamieński, Poznań 2018.
Mongrillon de M., Pamiętnik sekretarza ambasady francuskiej w Polsce pod koniec panowania Jana III oraz w okresie bezkrólewia i wolnej elekcji po jego zgonie (1694–1698), transl. and ed. Ł. Częścik, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana III Sobieskiego. Diariusz i relacje z lat 1691–1696, ed. J. Woliński, Wrocław 1958.
Sliesoriūnas G., Iš Žemaitijos seimelių istorijos: 1693 m. lapkričio 10 d. Žemaitijos seimelis, in: Žemaičių praeitis, vol. 8, Vilnius, 1998.
Wagner M., Źródła do dziejów wojny polsko-tureckiej w latach 1683–1699, Oświęcim 2016.
Studies
Czarniecka A., Nikt nie słucha mnie za życia... Jan III w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009.
Forst de Battaglia O., Jan Sobieski król Polski, transl. K. Szyszkowska, introduction Z. Wójcik, Warszawa 1983.
Hundert Z., Repartycja jednostek wojska koronnego według komisji lwowskiej w 1679 r., ‘Przegląd Historyczno-Wojskowy’ 2016, 18, 2–3.
Kamieński A., Polska a Brandenburgia-Prusy w drugiej połowie XVII wieku. Dzieje polityczne, Poznań 2002.
Kaźmierczyk A., Dworski projekt reform na sejmie grodzieńskim 1692–1693, in: Studia i materiały z czasów Jana III Sobieskiego, ed. K. Matwijowski, ‘Acta Universitatis Wratislaviensis’ 1992, Historia 102.
Kaźmierczyk A., Pomiędzy dwoma sejmami w 1693 r., ‘Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka’ 1992, 47.
Kaźmierczyk A., Sejm grodzieński 31 grudnia 1692–11 lutego 1693 r., ‘Studia Historyczne’ 1990, 33.
Kaźmierczyk A., Sprawa Jakuba Becala, królewskiego faktora Jana III Sobieskiego w końcu XVII wieku, ‘Studia Historyczne’ 1992, 35.
Kołodziej R., Attitudes of the Kiev, Bratslav and Chernihiv Dietines in Exile Towards the Policy of John III Sobieski in the Period of 1687–1691, ‘Res Historica’ 2020, 49.
Kołodziej R., Funkcjonowanie systemu podatkowego Rzeczypospolitej i jego wpływ na wojnę z Turcją w czasach Jana III Sobieskiego, in: Pecunia nervus belli. Z dziejów dyplomacji i stosunków międzynarodowych w XV–XVIII wieku, eds. M. Markiewicz, R. Skowron, F. Wolański, Katowice 2016.
Kołodziej R., Między sacrum i profanum. O politycznej roli biskupów w czasach Jana III Sobieskiego, in: Staropolski ogląd świata. Kultura staropolska – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, eds. B. Rok, F. Wolański, Toruń 2013.
Kołodziej R., Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
Kołodziej R., Sejm z 22 grudnia 1693 r., ‘Wieki Stare i Nowe’ 2016, 10.
Kołodziej R., Stronnictwo Sapiehów a funkcjonowanie sejmu w drugiej części panowania Jana III Sobieskiego (1685–1696), in: Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI–XVIII w., vol. 1, Sapiehowie, eds. T. Ciesielski, M. Sawicki, Opole 2018.
Kołodziejczyk D., Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet kamieniecki 1672–1699, Warszawa 1994.
Komaszyński M., Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716, Kraków 1983.
Komaszyński M., Teresa Kunegunda Sobieska, Warszawa 1982.
Matwijowski K., Próba charakterystyki stanowiska szlachty litewskiej po niedoszłym sejmie 1695 r., ‘Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka’ 1993, 48.
Nycz M., Geneza reform skarbowych sejmu niemego. Studium z dziejów skarbowo-wojskowych z lat 1697–1717, Oświęcim 2016.
Piwarski K., Brzostowski Konstanty Kazimierz, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 3, no. 1, Kraków 1937.
Piwarski K., Sprawa pośrednictwa tatarskiego w wojnie polsko-tureckiej, in: Studia historica. W 35-lecie pracy naukowej Henryka Łowmiańskiego, Warszawa 1958.
Rachuba A., Hegemonia Sapiehów na Litwie jako przejaw skrajnej dominacji magnaterii w życiu kraju, in: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w., eds. J. Urwanowicz, E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowskiego, Białystok 2003.
Rachuba A., Litwa wobec projektu zwołania sejmu konnego w 1695 r. i walki Sapiehów z biskupem Brzostowskim, ‘Zapiski Historyczne’ 1986, 51.
Romaniuk P.P., Instytucjonalne podstawy hegemonii Sapiehów w Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XVII wieku, in: W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początków XIX wieku, eds. U. Kosińska, D. Dukwicz, A. Danilczyk, Warszawa 2014.
Rybarski R., Pieniądz i skarb za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, Oświęcim 2015.
Sawicki M., Konflikt biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego z Kazimierzem Janem Sapiehą w latach 1693–1696, in: Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku), eds. S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014.
Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Katowice 2011.
Sliesoriūnas G., Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė vidaus karo išvakarėse: didikų grupuočių kova 1690–1697m., Vilnius 2000.
Sliesoriūnas G., Problem separatyzmu Wielkiego Księstwa Litewskiego w końcu XVII wieku, in: Rzeczpospolita wielu narodów i jej tradycje, eds. A. K. Link-Lenczowski, M. Markiewicz, Kraków 1999.
Smolarek P., Kampania mołdawska Jana III roku 1691, eds. Z. Hundert, M. Wagner, Oświęcim 2015.
Stolicki J., Wobec wolności i króla. Działalność polityczna szlachty ruskiej, ukrainnej i wołyńskiej w latach 1673–1683, Kraków 2007.
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku. Spisy, eds. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
Wagner M., Korpus oficerski wojska polskiego w drugiej połowie XVII wieku, Oświęcim 2015.
Wagner M., Stanisław Jan Jabłonowski (1634–1702). Polityk i dowódca, vol. 2, Siedlce 1997.
Wójcik Z., Jan Sobieski, Warszawa 1983.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2020.50.141-169
Data publikacji: 2020-12-28 11:40:04
Data złożenia artykułu: 2019-10-16 23:20:34
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Robert Kołodziej
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.