Powstańcza działalność Ludwika Lutyńskiego na Podlasiu i w Lubelskiem w latach 1863–1864

Zdzisław Bieleń

Streszczenie w języku polskim


Niniejszy artykuł jest wynikiem prowadzonych poszukiwań badawczych nad wojskowymi aspektami wielkiego zrywu narodowego w latach 1863−1864 na terenie województw lubelskiego i podlaskiego, gdzie powstanie trwało najdłużej i gdzie stoczono ponad 300 bitew i potyczek (u Stanisława Zielińskiego 246). Dotychczasowe prace naukowe znacząco poszerzyły wiedzę na ten temat, ale w dalszym ciągu istnieją mało rozpoznane zagadnienia. Jedną z takich kwestii jest życie i działalność Ludwika Lutyńskiego, dowódcy powstańczego w tym regionie, jednego z tysiąca „czerwonych koszul” Giuseppe Garibaldiego, a następnie żołnierza legionu węgierskiego. Wiadomo o nim niewiele, mimo iż był jednym z dwóch najdłużej działających dowódców w regionie, a trzecim, jeśli chodzi o liczbę stoczonych bitew i potyczek. Niniejszy artykuł przybliża jego powstańczą działalność, bo o dalszym jego życiu nie pozostały żadne ślady.

Słowa kluczowe


powstanie styczniowe; Lubelszczyzna; Podlasie; Ludwik Lutyński; Michał Heydenreich-Kruk

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Printed sources (Źródła drukowane)

Berg N.V., Zapiski o polskich spiskach i powstaniach, cz. 9, Warszawa 1906.

Borowski K.R., Wspomnienia powstańca i sybiraka z 1863 roku, w: Z. Starorypiński, K. Borowski, Między Kamieńcem a Archangielskiem: dwa pamiętniki powstańców z 1863 roku, oprac. S. Kieniewicz, Warszawa 1986.

Borzym J., Pamiętnik podlaskiego szlachcica, Łomża 2009.

Dokumenty Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego 1862−1864, red. E. Halicz, S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1968.

Dokumenty terenowych władz cywilnych powstania styczniowego 1862–1864, red. W.A. Djakow, S. Kieniewicz, Wrocław 1986.

Dokumenty Wydziału Wojny Rządu Narodowego 1863–1864, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1973.

„Doniesienie z Placu Boju” 1863, nr 2, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 1, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1966.

„Doniesienie z Placu Boju” 1863, nr 3, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 1, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1966.

„Głos z Litwy” 1864, nr 2, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 3, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1970.

„Głos z Litwy” 1864, nr 3, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 3, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1970.

Hirsch R., Z oddziału Jagmina, w: W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863–1903, Lwów 1903.

Jabłonowski W., Pamiętniki z lat 1851–1893, oprac. J. Fijałek, Wrocław 1967.

Janczewski Z. et al., Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, oprac. S. Kieniewicz, Wrocław 1956.

Janowski J.K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, t. 2, Warszawa 1925.

Migdalski A., Wspomnienia rotmistrza kawalerii narodowej z 1863/1864 roku, oprac. W. Śladkowski, w: Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie: pamiętniki, red. T. Mencel, Lublin 1966.

„Niepodległość”, 1863, nr 5, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 2, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1969.

„Niepodległość”, 1863, nr 6, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 2, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1969.

„Niepodległość” 1863, nr 9, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 2, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1969.

Polski A., Kasprzak A., Miejsca pamięci powstańców styczniowych w województwie lubelskim, Lublin–Fajsławice 2007.

Ratajczyk L., Urzędowy wykaz potyczek wojsk carskich w Królestwie Polskim w 1863–1864 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1962, 8, 2.

Russko-pol'skiye revolyutsionnyye svyazi, t. 2, red. V.A. D'yakov et al., Moskva 1963. [Русско-польские революционные связи, t. 2, red. В.А. Дьяков et al., Москва 1963.]

Spisok polkovnikam po starshinstvu. Ispravleno po 1-ye Yanvarya, Sankt Peterburg 1863. [Список полковникам по старшинству. Исправлено по 1-е Января, Санкт Петербург 1863.]

Spisok polkovnikam po starshinstvu. Ispravleno po 3-ye Iyunya, Sankt Peterburg 1864. [Список полковникам по старшинству. Исправлено по 3-е Июня, Санкт Петербург 1864.]

„Wiadomości z Placu Boju” nr 7, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 1, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1966.

„Wiadomości z Pola Bitwy” 1863, nr 15, w: Prasa tajna z lat 1861–1864, cz. 1, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław 1966.

Zarys powstania styczniowego opracowany w Warszawskiej Cytadeli, oprac. S. Kieniewicz, T.N. Kopreeva, L.A. Shilov, Wrocław 1985.

Żychlińki L., Pamiętniki byłego dowódcy Dzieci Warszawskich i byłego naczelnika sił zbrojnych powiatu warszawskiego i rawskiego Ludwika Żychlińskiego, Pruszków 2013.

Studies (Opracowania)

Bartniczak M., Bitwa pod Nagoszewem 3 czerwca 1863 r., „Rocznik Mazowiecki” 1972, 4.

Białynia Chołodecki J., Księga pamiątkowa w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864, Lwów 1903.

Bieleń Z., Bitwa pod Częstoborowicami 30 lipca 1863 roku. Próba rekonstrukcji wydarzeń, „Niepodległość i Pamięć” 2021, 28, 1.

Bieleń Z., Zwycięzca spod Żyrzyna. Generał Michał Heydenreich-Kruk (1831–1886), Lublin 2006.

Brodzicki C., Godlewska D., Łomża w latach 1794–1866, Warszawa 1987.

D'yakov V.A., Spisok rukovodyashchikh deyateley vosstaniya 1863–1864 gg., sostavlennyy V.V. fon Valem, w: Russko-pol'skiye revolyutsionnyye svyazi 60-kh godov i vosstaniye 1863 goda. Sbornik statey i materialov, red. V.A D'yakov et al., Moskva 1962. [Дьяков В.А., Список руководящих деятелей восстания 1863–1864 гг., составленный В. В. фон Валем, w: Русско-польские революционные связи 60-х годов и восстание 1863 года. Сборник статей и материалов, red. В.А. Дьяков et al., Москва 1962.]

Dmowski R., Kalendarium działań zbrojnych na pograniczu Mazowsza i Podlasia podczas powstania styczniowego, Warszawa–Siedlce 2013.

Gierowski J.A., Historia Włoch, Wrocław 1999.

Góra S., Partyzantka na Podlasiu 1863−1864, Warszawa 1976.

Jadczyk K., Dowódcy powstania styczniowego: portret zbiorowy, Łódź 2016.

Katkov M.N., 1863 god. Sobraniye statey po pol'skomu voprosu pomeshchavshikhsya v Moskovskikh Vedomostyakh Russkom Vestnike i Sovremennoy Letopisi, t. 1, Moskva 1887. [Катков М.Н., 1863 год. Собрание статей по польскому вопросу помещавшихся в Московских Ведомостях, Русском Вестнике и Современной Летописи, t. 1, Москва 1887.]

Kozłowski E., Bitwy pod Chruśliną i Żyrzynem w 1863 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1959, 4, 1.

Kozłowski E., Od Węgrowa do Opatowa 3 II 1863−2 1II 1864: wybrane bitwy z powstania styczniowego, Warszawa 1962.

Micińska M., Galicjanie – zesłańcy po powstaniu styczniowym, Warszawa 2004.

Mierzwiński H., Dzieje Kocka do roku 1939, Warszawa 1990.

Niebelski E., Zmierzch powstania styczniowego w Lubelskiem i na Podlasiu (1864−1872), Lublin 1993.

Niemirka B., Echa powstania styczniowego na Podlasiu na kartach ksiąg metrykalnych, „Prace Archiwalno-Konserwatorskie” 2014, 19.

[Nowolecki A.] Kolumna Z., Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych i zmarłych na wygnaniu syberyjskiem i tułactwie ofiar z 1861–1866 roku; ze źródeł urzędowych, dzienników, jak niemniej z ustnych podań osób wiarygodnych i towarzyszy broni, cz. 1, Kraków 1867.

Odziemczyk J., Ziontek A., Feliks Bartczuk – ostatni weteran powstania styczniowego, Siedlce 2013.

Orsi P., Włochy współczesne: dzieje ostatnich lat stupięćdziesięciu, Warszawa 1912.

Ostrowski A., Garibaldi, Warszawa 1969.

Pawliszczew M., Tygodnie polskiego buntu, t. 2. Walka orężna 1863–1864, Warszawa 2003.

Pomarański S., Ostatnia kampanja gen. Kruka-Heydenreicha, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, 4.

Pożarowszczyk J., Ostatnia bitwa gen. Michała Heydenreicha-Kruka, „Studia z dziejów Kocka” 2011, 3.

Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, t. 4, Kraków 1905.

Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, t. 5, Kraków 1919.

Przyborowski W., Ostatnie chwile powstania styczniowego, t. 1, Poznań 1887.

Rogalski A., Rawicz i inni…: w 150 rocznicę stracenia naczelnika województwa podlaskiego Władysława Rawicza, Siedlce 2013.

Skowronek J., Rok 1863 na Podlasiu – refleksje podlaskie i uniwersalne, w: Rok 1863 na Podlasiu, red. H. Mierzwiński, Siedlce 1998.

Smirnov A.F., Vosstaniye 1863 goda v Litve i Belorussii, Moskva 1963. [Смирнов А.Ф., Восстание 1863 года в Литве и Белоруссии, Mосква 1963.]

Strumph-Wojtkiewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1963.

Swat T., Bitwa pod Węgrowem 3 lutego 1863 roku na tle innych bitew powstania styczniowego, w: Powstanie styczniowe na południowym Podlasiu, red. A. Kołodziejczyk, Węgrów−Warszawa 1994.

Swat T., Mogiły, miejsca straceń i pamiątki powstania styczniowego na południowym Podlasiu, w: Powstanie styczniowe na południowym Podlasiu, red. A. Kołodziejczyk, Węgrów−Warszawa 1994.

Szablewski S., Bój pod Żyrzynem dnia 9 VIII 1863 r., „Przegląd Piechoty” 1934, 7, 1.

Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 9, Warszawa 1912.

Welik G., Ziemiaństwo i szlachta podlaska wobec powstania styczniowego, w: Rok 1863 na Podlasiu, red. H. Mierzwiński, Siedlce 1998.

Zbigniewicz J., Historia wsi i ich właścicieli w gminie Rybczewice, w: Dzieje gminy Rybczewice, red. L. Świetlicki, Rybczewice–Piaski–Lublin 1996.

Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864. Na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, Rapperswil 1913.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.403-430
Data publikacji: 2021-06-30 10:49:13
Data złożenia artykułu: 2018-05-31 20:03:32


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1632
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 1240

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Zdzisław Bieleń

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.