Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Factio Metelli w opozycji wobec Gajusza Mariusza w roku 104 przed Chr.
Streszczenie w języku polskim
W latach 121–109 przedstawiciele rodu Cecyliuszy Metellusów osiągnęli dominującą pozycję w Republice zdobywając szereg zaszczytów. Okres ten był jednocześnie utrwaleniem statusu domów starej arystokracji. Monopol nobiles złamał Gajusz Mariusz zdobywając konsulat na rok 107, a w trzy lata później przyznano mu go ponownie in absentia.
Przez cały 104 rok trwał atak na senatorów związanych z factio Metelli. Pierwsi zaktywizowali się trybuni plebejscy, a trójka z nich wystąpiła przeciwko factio Metelli albo prerogatywom senatu. Najważniejszą rolę spośród nich odegrał Gn. Domicjusz Ahenobarbus przeprowadzając reformę zmieniającą sposób powoływania pontyfików i przenosząc to prawo z kolegium na lud.
Przeciwnicy Mariusza postanowili wykorzystać sądy w walce politycznej. Mnóstwo procesów, do których doszło w latach 106–101, wybitnie potwierdza tę tezę. Szczególnie istotną rolę odgrywał tutaj princeps senatu M. Emiliusz Skaurus, który po śmierci najwyższego pontyfika L. Cecyliusza Metellusa Dalmatyńskiego stał się także nieformalnym przywódcą całego obozu.
Kluczem do osłabienia pozycji Mariusza w późniejszych latach, stało się przejęcie kontroli nad strategiczną kwestią zaopatrzenia Rzymu w zboże i nad prowincjami, w których to zboże było dostarczane. Zakładając, że podstawowym celem domu Cecyliuszy Metellusów w roku 104 było polityczne przetrwanie, z pewnością osiągnęli oni swoje zamierzenie. Ale pozycję umocnił także Mariusz, ponownie wybrany na konsula. Ostateczne rozstrzygnięcie miało nadejść dopiero w roku 100, co wykracza poza ramy tego artykułu.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Aleksandrowicz T., Kultura intelektualna rzymskich konsulów w schyłkowym okresie Republiki, Katowice 2002.
Alexander M.C., How Many Roman Senators Were Ever Prosecuted? The Evidence from the Late Republic, ‘Phoenix’ 1993, 47, 3.
Alexander M.C., Trials in the Late Roman Republic, 149 BC to 50 BC, Toronto 1990.
Appel H., Animus Liber. Kwestia obiektywizmu w pisarstwie historycznym Sallustiusza, Toruń 2004.
Appel H., Ite in suffragium. O wyborach w republikańskim Rzymie, Toruń 2019.
Astin A.E., The Lex Annalis before Sulla, „Latomus” 1957-1958, 16-17.
Badian E., Foreign Clientale (264–70 B.C.), Oxford 1958.
Badian E., Marius and the Nobles, ‘Durham University Journal’ 1964, 36.
Badian E., Roman Imperialism in the Late Republic, Pretoria 1967.
Badian E., Studies in Greek and Roman history, Oxford 1964.
Badian E., The Death of Saturninus, ‘Chiron’ 1984, 14.
Bates R.L., Rex in Senatu: A Political Biography of M. Aemilius Scaurus, ‘American Philosophical Society’ 1986, 130.
Beard M., North J., Price S., Religie Rzymu. Historia, transl. M.J. Baranowski and L. Olszewski, Oświęcim 2017.
Bicknell P., Marius, the Metelli, and the lex Maria Tabellaria, ‘Latomus’ 1969, 28.
Bloch G., M. Aemilius Scaurus, ‘Melanges D’Histoire Ancienne’ 1909, 25.
Bradley K., Slavery and Rebellion in the Roman World 140–B.C. – 70 B.C., Bloomington–London 1989.
Brennan T.C., The Praetorship in the Roman Republic, vol. I–II, Oxford 2001.
Bringmann K., Historia Republiki Rzymskiej, transl. A. Gierlińska, Poznań 2010.
Broughton T.R.S., The Magistrates of the Roman Republic, vol. I: 509 B.C.–100 B.C., New York 1951.
Broughton T.R.S., The Magistrates of the Roman Republic, vol. III: Supplement, Atlanta 1986.
Broughton T.R.S., Candidates Defeated in Roman Elections: some ancient Roman 'also-rans', ‘Transactions of the American Philological Association’ 1991, 81, 4.
Bruhns H., Parenté et alliances politiques à la fin de la République romaine, in: Parenté et stratégies familiales dansl'Antiquité romaine. Actes de la table ronde des 2–4 octobre 1986, eds. J. Andreau, H. Bruhns, Paris 1990.
Brunt P.A., Italian Manpower 225 B.C. – A.D. 14, Oxford 1971.
Brunt P.A., 1982, Nobilitas and Novitas, ‘The Journal of Roman Studies’ 1982, 72.
Brunt P.A., The Fall of the Roman Republic and Related Essays, Oxford 1988.
Burckhardt L.A., Politische Strategien der Optimaten in der späten römischen Republik, Stuttgart 1988.
Burckhardt L.A., The Political Elite of the Roman Republic: Comments on Recent Discussion of the Concepts Nobilitas and Homo Novus, ‘Historia’ 1990, 39, 1.
Büchner K., Sallust, Heidelberg 1960.
Carlsen J., The Rise and Fall of a Roman Noble Family. The Domitii Ahenobarbi 196 BC – AD 68, Odense 2006.
Carney T.F., A Biography of C. Marius, Chicago 1961.
Carney T.F., Once Again Marius. Speech after Election in 108 B.C., ‘Symbolae Osloenses’ 1959, 35.
Carney T.F., Was Rutilius Exile Voluntary or Compulsory?, ‘Acta Juridical’ 1958, 1.
Collins J., The Celts. Origins, Myths & Inventions, Stroud 2004.
Crawford M.H., The Roman Republican Coinage, vol. I–II, Oxford 1974.
Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Republika Rzymska, transl. P. Grysztar, Oświęcim 2013.
Dobesch G., Die Kimbern in den Ostalpen und die Schlacht bei Noreia, in: Mitt. der österreichischen Arbeitsgemeinschaft für Urund Frühgesch, 1982, 32.
Doblhofer H., Die popularen der Jahre 111–99 vor Christus. Eine Studie zur Geschichte der späten römischen Republik, Vienne–Cologne 1990.
Drumann W., Groebe P., Geschichte Roms in seinem Ubergange von der repub1ikanischen zur monarchischen Verfassung, vol. II, Leipzig 1902.
Epstein D.F., Personal Enmity in Roman Politics, 218–43 B.C., London–New York–Sidney 1987.
Evans R., 2013, Fields of Death: Retracing Ancient Battlefields, Barnsley 2013.
Evans R., Gaius Marius. A Political Biography, Pretoria 1994.
Evans R., Rome’s Cimbric Wars (114–101 B.C.) and Their Impact on the Iberian Peninsula, ‘Acta Classica’ 2005, 48.
Faszcza M.N., Homoseksualizm w armii rzymskiej w okresie republiki, in: Wojna jako zjawisko polityczne, społeczne i kulturowe, ed. S. Ciara, Warszawa 2013.
Fields N., Roman Conquests: North Africa, Barnsley 2010.
Flaig E., Zrytualizowana polityka. Znaki, gesty i władza w starożytnym Rzymie, transl. L. Mrozewicz, A. Pawlicka, Poznań 2013.
Frank E., Marius and the Roman Nobility, ‘The Classical Journal’ 1955, 50.
Geer R.M., M. Aemilius Scaurus (Suet. Nero 2.1. and Ascon. ad Cic. pro Scauro 1), ‘Classical Philology’ 1929, 24.
Gelzer M., The Roman Nobility, transl. R. Seager, Oxford 1969.
Gillmeister A., Strażnicy ksiąg sybillińskich, Zielona Góra 2009.
Goldsworthy A., Pax Romana. Wojna, pokój i podboje w świecie rzymskim, transl. N. Radomski, Poznań 2018.
Gruen E.S., Politics and the Courts in 104 B.C., ‘Transactions and Proceedings of the American Philological Association’ 1964, 95.
Gruen E.S., Roman Politics and the criminal courts 149–78 BC, Berkeley 1968.
Gruen E.S., The Exile of Metellus Numidicus, ‘Latomus’ 1965, 24.
Heftner H., Von den Gracchen bis Sulla, Regensburg 2006.
Henderson Ch., The Career of the Younger M. Aemilius Scaurus, ‘Classical Journal’ 1958, 53, 5.
Holroyd M., The Jugurthine War: Was Marius or Metellus the Real Victor?, ‘The Journal of Roman Studies’ 1928, 18.
Hölkeskamp K. J., Libera Res Publica: Die politische Kultur des antiken Rom - Positionen und Perspektiven, Stuttgart 2017.
Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.
Justyński J., Listy polityczne Cycerona, Warszawa 1970.
Kallet-Marx R., The Trial of Rutilius Rufus, ‘Phoenix’ 1990, 44, 2.
Keaveney A., Lukullus, transl. A. Ziółkowski, Warszawa 1998.
Keaveney A., Sulla: The Last Republican, Routledge 2005.
Kildahl P., Caius Marius, New York 1968.
Korpanty J., Studia nad łacińską terminologią polityczno-socjalną okresu Republiki Rzymskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Koestermann E., Der Zug der Cimbern, ‘Gymnasium’ 1969, 76.
Labitzke M., Marius. Der verleumdete Retter Roms, Münster 2013.
Lengle J., Die Verurteilung der Römischen Feldherrn von Arausio, ‘Hermes’ 1931, 66, 4.
Letzner W., Lucius Cornelius Sulla. Versuch einer Biographie, Münster 2000.
Linderski J., Rzymskie zgromadzenie wyborcze od Sulli do Cezara, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966.
Lintott A.W., The Constitution of the Roman Republic, Oxford 2002.
Luginbühl T., Les Cimbres et les Teutons, histoire d’une migration, ‘Chronozones’ 1995, 2.
Łapicki B., Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich, Łódź 1955.
Łoposzko T., Ruchy plebejskie w Rzymie (od Grakchów do Cezara), Lublin 1982.
Maciejowski M., Wojna jugurtyńska 111–105 p.n.e., Zabrze 2008.
Marshall B., Two Court Cases in the Late Second Century B.C., ‘The American Journal of Philology’ 1977, 98, 4.
Mattingly H.B., Acerbissima Lex Servilia, ‘Hermes’ 1983, 111.
Merkulov I.V., Lex maria tabellaria 119 B.C.: k voprosu o vzaimootnosheniyakh Gaya Mariya s klanom Metellov, ‘Antiqvitas Ivventae’ 2014, 2.
Morgan M.G., The Rise and Fall of the Caecilii Metelli, 284–46 B.C., Exeter 1961.
Münzer F., Römische Adelsparteien und Adelsfamilien, Stuttgart 1920.
Neumann G., Grünewald Th., Martens J., Kimbern, ‘Reallexikon der Germanischen Altertumskunde’ 2000, 16.
Ooteghem J. van, Caius Marius, Bruxelles 1964.
Ooteghem J. van, Les Caecilii Metelli de la République, Bruxelles 1967.
Ooteghem J. van, Lucius Licinius Lucullus, Bruxelles 1959.
Ooteghem J. van, Lucius Marcius Philippus et sa Famille, Bruxelles 1961.
Parker V., Sallust and the Victor of the Jugurthine War, ‘Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik’ 2001, 16.
Piegdoń M., Przedstawiciele rzymskich rodów wobec podporządkowanych terenów na przykładzie działań gens Aemilia w Cisalpinie w II w. p.n.e., in: Elity w świecie starożytnym, ed. M. Cieśluk, Szczecin 2015.
Pina Polo F., Contra arma verbis: Der Redner vor dem Volk in der späten römischen Republik, Stuttgart 1996.
Pina Polo F., Veteres candidati: losers in the elections in republican Rome, in: Vae Victis! Perdedores en el mundo antiguo, ed. F.M. Simon, F.P. Polo, J.R. Rodriguez, Barcelona 2012.
Prag J.R.V., Provincials, patrons, and the rhetoric of repetundae, in: Community and Communication: Oratory and Politics in Republican Rome, eds. C. Steel, H. van der Blom, Oxford 2012.
Prag J.R.V., Roman Magistrates in Sicily, 227–49 BC, in: La Sicile de Cicéron, Lectures des Verrines, eds. J. Dubouloz, S. Pittia, Besançon 2007.
Rawson E., Religion and politics in the late second century B. C. at Rome, ‘Phoenix’ 1974, 28.
Rogosz N., Polityczna rola senatu w Republice Rzymskiej w latach 59–55, Katowice 2004.
Rowland R.J., Saturn, Saturninus, and the Socii, ‘Classical Philology’ 1967, 62, 3.
Rowland R.J., The Date of Pompeius Strabo's Quaestorship, ‘Classical Philology’ 1968, 63, 3.
Sampson G.C., The Crisis of Rome. The Jugurthine and Northern Wars and the Rise of Marius, Barnsley 2010.
Seager R., Factio: Some Observations, ‘The Journal of Roman Studies’ 1972, 62.
Shackleton Bailey D.R., Nobiles and Novi Reconsidered, ‘The American Journal of Philology’ 1986, 107, 2.
Shatzman I., Scaurus, Marius and the Metelli: a Prosopographical Factional Case, ‘Ancient Society’ 1974, 5.
Skard E., Marius Speech in Sallust Jug. Chap. 85, ‘Symbolae Osloenses’ 1941, 21.
Słapek D., Rok 105 p.n.e. w rozwoju igrzysk gladiatorskich w republikańskim Rzymie, in: W 2500-lecie powstania Republiki Rzymskiej, ed. A. Kunisz, Katowice 1995.
Sumner G.V., The Orators in Cicero's Brutus: Prosopography and Chronology, Toronto 1973.
Syme R., Rewolucja rzymska, transl. A. M. Baziór, Poznań 2009.
Syme R., Sallust, Berkeley–Los Angeles 1964.
Szemler G.J., The Priests of the Roman Republic, Bruxelles 1972.
Śnieżewski S., Salustiusz i historia Rzymu, Kraków 2003.
Taylor L.R., Party Politics in the Age of Ceasar, Berkeley 1949.
Taylor L.R., The Election of the Pontifex Maximus in the Late Republic, ‘Classical Philology’ 1942, 37.
Thompson L.A., Pompeius Strabo and the Trial of Albucius, ‘Latomus’ 1969, 28, 4.
Timmer J., Altersgrenzen politischer Partizipation in antiken Gesellschaften, Berlin 2008.
Timpe D., Römisch-germanische Begegnung in der späten Republik und frühen Kaiserzeit, München–Leipzig 2006.
Ughi E., La corruzione e i grandi processi, in: Storia della Sardegna Antica, ed. A. Mastino, Nuoro 2005.
Vardelli M., La «Factio Metellana» nei primi anni del I secolo a.C, ‘Aevum’ 1978, 52.
Wells P.S., Beyond Celts, Germans and Scythians. Archeology and Identity in Iron Age Europe, London 2001.
Wiseman T.P., New Men in the Roman Senate, 139 B.C. – A.D. 14, Oxford 1971.
Werner V., Quantum bello optimus, tantum pace pessimus: Studien zum Mariusbild in der antiken Geschichtsschreibung, Bonn 1995.
Yakobson A., Marius Speaks to the People: “New Man”, Roman Nobility and Roman Political Culture, ‘Scripta Classica Israelica’ 2014, 33.
Ziółkowski A., Historia Powszechna. Starożytność, Poznań 2013.
Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2019.48.11-36
Data publikacji: 2019-12-23 08:28:47
Data złożenia artykułu: 2017-10-09 01:09:08
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2019 Łukasz Schreiber
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.