The Times of the Pioneers of Education After World War II in the Light of the Memoirs of Helena Tyrankiewicz (1945–1947)

Jacek Piotrowski

Abstract


The article contains a critical analysis of the Memoirs of a well-known Polish teacher with a large didactic output stored in the Ossoliński National Institute. The author confronts her records with the vast literature on the subject and other archival materials. He also draws attention to methodological difficulties in studying a source that uses largely the language of the epoch in which it was produced. At the same time he points out the problem of using that part of the literature which was created before 1989 and does not always meet the basic requirements of objectivity and the lack of an exhaustive synthesis of the issue of the reconstruction of education after World War II.

Keywords


history of education; teachers; reconstruction of education; systemic breakthrough

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


„Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty” 1945, nr 2, poz. 62.

„Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej” 1946, nr 2, poz. 9.

Pamiętniki nauczycieli z obozów i więzień hitlerowskich, Warszawa 1962.

Pobóg-Malinowski W., Jędrzejewicz W., Listy 1945–1962, oprac. S. Nowinowski, R. Stobiecki, Warszawa 2016.

Bäcker R., Metodologia badań politologicznych, Warszawa 2016.

Bober S., Walka o dusze dzieci i młodzieży w pierwszym dwudziestoleciu Polski Ludowej, Lublin 2011.

Brynkus J., Komunistyczna ideologizacja a szkolna edukacja historyczna w Polsce (1944–1989), Kraków 2013.

Chmielewski W.J., Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944–1956), Warszawa 2006.

Chmielewski W.J., Polska administracja szkolna w latach 1944–1950, Piotrków Trybunalski 2010.

Dróżka W., Nauczyciel, autobiografia, pokolenia. Studia pedeutologiczne i pamiętnikoznawcze, Kielce 2002.

Gałecki W., Organizacja pracy w szkole. Poradnik dla nauczycieli, kierowników szkół oraz pracowników administracji szkolnej, Kraków 1946.

Gawlik S., Budowa podstaw nowego ładu szkolnego (1944–1948), w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Gawlik S., Szkoła polska w dobie zniewolenia komunistycznego (1945–1989), Opole 2009.

Grzybowski R., Nieufność jako dominująca cecha relacji pomiędzy nauczycielami a władzami komunistycznymi w latach PRL-u, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły, Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2013.

Gumuła T., Rola społeczno-zawodowa nauczycieli na łamach wybranych czasopism pedagogicznych w latach 1945–1948, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Jakubowski J., Polityka oświatowa Polskiej Partii Robotniczej 1944–1948, Warszawa 1975.

Kahl E., Polityczne aspekty instytucjonalnego doskonalenia nauczycieli w Polsce Ludowej w latach 1944–1956, Wrocław 2011.

Kotula O., Weinert W., Poradnik dla nauczycieli, kierowników, dyrektorów szkół oraz pracowników administracji szkolnej, Warszawa 1946.

Kryńska E.J., Terror i konspiracja, młodzież wobec indoktrynacji komunistycznej 1945–1956, Białystok 2004.

Maissner A., Ewolucja poglądów na dzieje oświaty w Polsce w latach 1944–1956, w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Maliński E., Początki szkolnictwa w powojennym Bolesławcu 1945–1950, w: Bolesławianie nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska, red. G. Strauchold, Bolesławiec 2016.

Marciniak Z., Pierwszy rok szkolny w Polsce Ludowej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1969, 3.

Mauersberg S., Reforma szkolnictwa w Polsce w latach 1944–1948, Wrocław 1974.

Mielczarek F., Ideał pedeutologiczny w Polsce w latach 1945–1956, w: Oświata, wychowanie i kultura fizyczna w rzeczywistości społeczno-politycznej Polski Ludowej (1945–1989), red. R. Grzybowski, Toruń 2004.

Ochał A., Tajemnice Strażnicy WOP w Konarach 1945–1947, szabrownictwo, dezercje, morderstwa, Szczecin 2020.

Ozga W., Organizacja szkolnictwa w Polsce, Warszawa 1960.

Puliński A., Szykany i represje wobec nauczycieli na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.

Piotrowski J., Generał Stefan Hubicki. Żołnierz, polityk, lekarz (1877–1955), Wrocław 2009.

Piotrowski J., Piłsudczycy bez lidera (po 1 września 1939 roku), Toruń 2004.

Suchodolski B., O demokratyczny typ człowieka przyszłości, „Ruch Pedagogiczny” 1946/47, 30, 1.

Osiągnięcia i problemy oświaty i wychowania z XX-leciu Polski Ludowej, red. B. Suchodolski, Warszawa 1966.

Suchodolski B., Wychowanie dla przyszłości, Warszawa 1947.

Szczerba W., O wychowaniu przez pracę, Warszawa 1961.

Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956, Lublin 2002.

Świecki A., Oświata i szkolnictwo w Polsce Ludowej, Warszawa 1968.

Uściński K., „Nauczyciel przedwojenny”. Narodziny i rozkwit mitu, Wrocław 2019.

Wojdon J., Propaganda polityczna w podręcznikach dla szkół Polski Ludowej (1944–1989), Toruń 2001.

Wołoszyn J.W., Szkoła jako instrument politycznej legitymizacji władzy partii komunistycznej w Polsce (1944–1989), Lublin 2015.

Wróblewska U., Codzienność szkolna na Żuławach po 1945 roku – w światle wspomnień nauczycieli i dokumentów szkolnych, w: Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, red. R. Grzybowski, Toruń 2013.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1733-1758
Date of publication: 2025-10-31 08:38:52
Date of submission: 2024-10-02 15:55:18


Statistics


Total abstract view - 0
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2025 Jacek Piotrowski

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.