O epistolografii użytkowej. Pisma do urzędów i dokumenty w poradnikach pisania listów z XIX wieku

Alicja Kulecka

Streszczenie w języku polskim


Refleksje te były wynikiem analizy podręczników do nauczania korespondencji z lat 1835–1914. Przedstawiają różne modele korespondencji i dokumentów: wniosków, skarg, odwołań, umów, umów handlowych, umów o świadczenie usług, testamentów i innych. Podręczniki te przeznaczone były do popularyzacji prawa. Zostały zaprojektowane dla wszystkich klas społecznych. W podręcznikach propagowano wzory szortów i pism rzeczowych oraz dokumentów z bardzo dobrze opisanymi obowiązkami.

Słowa kluczowe


list; korespondencja urzędowa; dokument; listownik; podręcznik pisania listów; literatura popularna; testament; umowa; kontrakt; popularyzacja prawa

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Cinciała A., Podręcznik prawniczy. Książka dla ludu, zawierająca przykłady próśb, podań i skarg w sprawach niespornych i karnych dalej wzory dokumentów prawnych: świadectw, rewersów, kwitów, poświadczeń, deklaracyj testamentów, pełnomocnictw, kontraktów, zapisów dłużnych, ugód, cesyj itp., z odpowiedniemi objaśnieniami, Cieszyn 1883.

Chociszewski J., Listownik. Książka podręczna zawierająca naukę pisania listów i wzory najużywańszych listów zachodzących w życiu mianowicie powinszowań, listów pocieszających, upominających, polecających, z radą w sprawach towarzystw, kupieckich, tudzież wzory do kwitów, rewersów, kontraktów, testamentów, rachunków, wraz z krótką nauką o prowadzeniu książek handlowych i o wekslach, oraz najdawniejsze przepisy pocztowe. W dodatku listy sławnych mężów naszego narodu, a mianowicie Sobieskiego, Kościuszki, Poniatowskiego, Krasickiego, Zana, Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, Szajnochy, Libelta, Kraszewskiego, Odyńca itd., Poznań 1876.

Kościński K., Gmina wiejska i jej przełożony (sołtys), ich prawa i obowiązki, Poznań 1909.

Kościński K., Listownik dla ludu polskiego, Grudziądz 1909.

Kościński K., Listownik dla rzemieślników, włościan i robotników z wzorami polskiemi i niemieckiemi z dodatkiem polsko-niemieckiego i niemiecko-polskiego słowniczka wyrazów najczęściej w przemyśle i gospodarstwie zachodzących, Grudziądz 1909.

Kościński K., Listownik praktyczny dla rolników, kupców, przemysłowców, ich pomocników i robotników, Pelplin 1909.

Kościński K., Nowe ustawy o jednorazowym podatku na zbrojenia i podatku od posiadania z dnia 3 lipca 1913 r. w języku niemieckim i tłomaczeniu polskim, tudzież z objaśnieniami do reklamacyi i wniosków, Poznań 1914.

Kościński K., O prawnem zapewnieniu posiadania i hipotece w dawanej Polsce a księgach hipotecznych w Prusiech, Poznań 1911.

Kościński K., Prawa narodowe Polaków w państwie pruskiem. Podręcznik dla ludu polskiego, Poznań 1906.

Kościński K., Prawo podatkowe w Prusiech. Podręcznik dla ludu polskiego z wzorami reklamacyi. Podanemi w polskiem i niemieckiem języku, Poznań 1908.

Kościński K., Prawo policyjne w Prusiech. Podręcznik dla ludu polskiego z wzorami podań w niemieckiem i polskiem języku, Poznań 1907.

Kościński K., Prawo procesowe cywilne w Prusiech: podręcznik dla ludu polskiego z nauką o sądach polubownych, zwyczajach, procederowym i kupieckim i wzorami podań w niemieckiem i polskiem języku, Grudziądz 1907.

Kościński K., Poradnik prawny. Najgłówniejsze wiadomości prawno-polityczne (o ustroju państwowym, prawach narodowych Polaków, policyi, imionach i nazwiskach wobec prawa i urzędu stanu cywilnego), które każdy Polak znać powinien, Poznań 1908.

Listownik: 267 wzorów na listy wszelkiego rodzaju i w każdej potrzebie życia, jako też wzory kontraktów, świadectw, rachunków, kwitów, testamentów itd., Mikołów–Częstochowa 1912.

Mały adwokat domowy zawierający najważniejsze wiadomości o nowej organizacji sądownictwa a mianowicie o sądach rozjemczych i ławniczych, o prowadzeniu procesów, o konkursie majątkowym, o ustawie opiekuńczej, o stowarzyszeniach, o wyborach do reprezentacji kościelnych, o urzędach stanu cywilnego, tudzież najważniejsze przepisy hipoteczne, wekslowe, pocztowe, z ustawy polowej i leśnej i różne inne pożyteczne wskazówki z zakresu ustawodawstwa krajowego, z dołączeniem wzorów do skarg i podań urzędowych po polsku i po niemiecku, podług najlepszych źródeł opracował J.Chociszewski, Poznań 1880.

Miłkowski S., Listownik albo wzory rozmaitych listów nadarzających się w życiu prywatnym oraz korespondencji handlowej i formularze wekslów, jak niemniej wszelkie wzory próśb, kontraktów, aktów sądowych, umów, deklaracyi, poręczeń, świadectw i kwitów, Złoczów 1914.

Nowe prawo o stowarzyszeniach i zebraniach z dnia 19-go kwietnia 1908 r. jako też przepisy wykonawcze, mianowicie pruskie z dnia 8-go maja 1908 roku w niemieckiem i polskiem języku z objaśnieniami i wzorami podań do władz (zgłoszeń, zażaleń itp.), oprac. K. Kosiński, Poznań 1908.

Nowy sekretarz powszechny, czyli książka podręczna dla osób każdego stanu zawierająca wybór wzorcowych listów we wszelkich stosunkach i okolicznościach potocznego życia wybranych z dzieł najnowszych autorów, wraz z uwagami o listach, tudzież o sposobie pisania samemu w różnych materiach. Wzory przedstawień do władz rządowych, wekslów, obligów, kontraktów, cessyi, testamentów, rozmaitych zapisów, zaświadczeń, wszelkich aktów urzędowych itp. z dołączeniem krótkich objaśnień nad temiż, przez M. Korzeniowskiego. Nowa edycja, przejrzana, dopełniona i powiększona listami z powinszowaniem dzieci do rodziców i krewnych po francusku i po polsku, przez X. Osińskiego, Wrocław 1843, toż Berlin 1858.

Podręcznik w sprawach wyborczych z uwzględnieniem określonych przepisów wydanych dla Prus i Rzeszy Niemieckiej jako też z przytoczeniem formularzy do wniosków i zażaleń z polecenia Komitetu Prowicyonalnego na W. Ks. Poznańskie, oprac. K. Kosiński, Poznań 1910.

Sekretarz doskonały, książka podręczna zwierająca wybór wzorowych listów we wszelkich stosunkach i okolicznościach potocznego życia, wybranych z dzieł Krasickiego, Kottschuli, Królikowskiego, Rumpfa, i wielu innych, wzory listów kupieckich, krótkie objaśnienia i wzory wekslów, obligów, itp. Wzory przedstawień do władz, wzory kontraktów, testamentów, rozmaitych zapisów, zaświadczeń i innych aktów urzędowych, zebrał i wyd. M. Korzeniowski, Wrocław–Warszawa 1835.

Słowacki E., Prawidła wymowy i poezyi wyjęte z dzieł Euzebiusza Słowackiego, wyd. 4, Wilno 1847.

Wzorowy sekretarz obejmujący przeszło 300 sposobów pisania listów, w różnych okolicznościach potocznego życia; w sprawach familijnych, poufałych i handlowych, wzorów na kwity, kontrakta, weksle i umowy prawne; listów dziękczynnych, proszących i zawiadamiających; próśb i podań urzędowych; listów z życzeniami, z powinszowaniem, prześlubnych itp., ze wstępem Władysława Sabowskiego zawierających ogólne prawidła dla piszących listy oraz z dodatkiem wzorów listów polskich z najlepszych autorów zebranych, wyd. 1, Lwów 1884.

Z pamiętnika dra Andrzeja Cinciały, wyd. J.S. Bystroń, Cieszyn 1900.

Błażewicz E., Podręczniki pisania listów w Polsce XIX wieku jako źródło historyczne, „Studia Źródłoznawcze” 1981, 26.

Burkot S., Sabowski Władysław (1837–1888), w: Polski słownik biograficzny, t. 34, red. H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993.

Dereżyński M., Józef Chociszewski w Inowrocławiu, Inowrocław 1925.

Konarski K., Podstawowe zasady archiwistyki, „Archeion” 1951, 19/20.

Kostecki J., Rowicka M., Granica wolności słowa w zaborze rosyjskim w latach 1865–1904. Wykaz publikacji polskojęzycznych zakwestionowanych oraz dopuszczonych do obiegu przez carską cenzurę zagraniczną, t. 1, 1865–1889, Warszawa 2006.

Kulecka A., Patriotyzm, poświęcenie, jedność. Społeczeństwo 1863 roku w dokumentach powstania, Warszawa 2021.

Miaskowski A., Śp. Konstanty Kościński, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1917, 44.

Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku, Poznań 2009.

Osmólska-Piskorska B., Kościński Konstanty (1858–1914), w: Polski słownik biograficzny, t. 14, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969.

Pater M., Miarka Karol (1856–1919), w: Polski słownik biograficzny, t. 20, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.

Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych – rola i miejsce w badaniach historycznych, red. W. Caban, L. Michalska-Bracha, Warszawa 2017.

Radtke I., Akta spraw w systemie kancelarii pruskiej, „Archeion” 1984, 78.

Skwarczyńska S., Teoria listu, Lwów 1937.

Sobkowiak W., Chociszewski Józef Roman (1837–1914), w: Polski słownik biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937.

Sobkowiak W., Józef Chociszewski (1837–1914), Gniezno 1937.

Sztuka pisania listów. O liście polskim w wieku XIX, red. J. Sztachelska, E. Dąbrowicz, Białystok 2000.

Wąsowicz M., Historia ustroju państw Zachodu. Zarys wykładu, wyd. 3, Warszawa 2011.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.55.455-482
Data publikacji: 2023-07-20 09:56:49
Data złożenia artykułu: 2022-12-13 20:41:43


Statystyki


Widoczność abstraktów - 450
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 209

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Alicja Kulecka

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.