Poniżanie ludzi obcych etnicznie poprzez ukazywanie ich jako zwierząt i monstrów w średniowieczu – przypadek „Anglików, którzy mają ogony”

Wojciech Michalski

Streszczenie w języku polskim


Przedmiotem artykułu jest bliższe spojrzenie na opinię o tym, że Anglicy mają ogony jako przykładowi negatywnego stosunku średniowiecznych społeczności do grup etnicznie obcych, przejawiającego się w przedstawianiu ich członków jako zwierząt i monstrów. Autor przedstawia najstarsze przekazy dotyczące przekonania, podkreślając ich rozpowszechnienie już w II poł. XII w. Jego uwaga skupia się na wzmiankach w których, z powodu zarzutu posiadania ogonów, Anglików utożsamiano ze zwierzętami. Najciekawszym przekazem tego rodzaju jest dziełko Proprietates Anglicorum. Jego twórca przeprowadza logiczny wywód, w wyniku którego stwierdza, że pokarani przez Boga ogonami mieszkańcy Rochester są monstrami. Autor akcentuje, że przekaz ów wpisuje się w żywe na przełomie XIII/XIV w. dyskusje o człowieczeństwie tzw. monstrualnych ras. W dalszej części artykułu analizuje zaś wytłumaczenie zniekształcenia przedstawione przez Jeana d’Outremeuse (Ly myreur des histors). Autor rozpatruje też wzmianki, w których identyfikuje się przynależność gatunkową ogonów Anglików, za sprawą czego do członków tego ludu odnosi się symbolikę zwierząt postrzeganych jako negatywne. Podobnie jak w przypadku innych grup oskarżanych o monstrualność oraz o posiadanie ogonów, inwektywa dotykająca mieszkańców Anglii dookreśla ich tożsamość jako osób nie będących w pełni ludźmi, a zatem w sposób zasadniczy odróżniających się od tych, którzy ich obrazili. Poniżenie poprzez podważenie człowieczeństwa za sprawą oskarżenia o bycie zwierzęciem lub monstrum trzeba uznać za szczególnie dotkliwe. To właśnie ta dotkliwość inwektywy była powodem jej popularności.


Słowa kluczowe


Anglicy, którzy mają ogony – motyw; inwektywy etniczne; stereotypy etniczne; monstrualność – wieki średnie

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Ad sanctum Thomam Cantuariensem, w: Anecdota Bedæ, Lanfranci, et aliorum, wyd. [J.A.] Gilles, London 1851.

Aristotle on the Parts of Animals, tłum. W. Ogle, London 1882.

Complainte en vers rythmiques d’un écolier picard de l’Université de Paris (vers 1280), wyd. Ch.V. Langlois, „Revue international de l’enseignement” 1892, 23.

The Frenchman to the Englishman, w: Political Poems and Songs Relating to English History, Composed During the Period From the Accession of Edw. III to that of Ric. III, red. Th. Wright, t. 2, London 1861.

[Godescalcus Hollen], Sermonum opus exquisitissimu[m] […] sacra[rum] litera[rum] p[ro]fundissimi lectoris patris Gotschalci Eremita[rum] diui Augustini professi…, Hage[n]aw: Rynman, 1520, Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 2 P.lat. 756.

[Goscelin of St. Bertin] Vita S. Augustini, auctore Gocelino Monacho, w: Scriptorum Ecclesiasticorum qui in VII saeculi prima parte floruerunt opera omnia, red. J.-P. Migne, Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, t. 80, Parisiis 1850.

Hauréau B., Notices et extraits de quelques manuscrits latins de la Bibliothèque Nationale, t. 3, Paris 1891.

[Jean d’Outremeuse] Ly Myreur des histors, chronique de Jean des Preis dit d’Outremeuse, wyd. Ad. Borgnet, t. 1–2, Bruxelles 1864–1869.

John of Bridlington, w: Political Poems and Songs Relating to English History, Composed During the Period From the Accession of Edw. III to that of Ric. III, wyd. Th. Wright, vol. 1, London 1859.

Laʒamon’s Brut or Chronicle of Britain. A Poetical Semi-Saxon Paraphrase of The Brut of Wace, wyd. i tłum. F. Madden, t. 3, London 1847.

[Melville James] Memoirs of his own Life by Sir James Melville of Halhill, wyd. Th. Thomson, Edinburgh 1827.

Der mittelenglische Versroman über Richard Löwenherz, wyd. K. Brunner, Wien–Leipzig 1913.

Mussafia A., Über eine altfranzösische Handschrift der k. Universitätsbibliothek zu Pavia, „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-Historische Classe” 1870, 64, 3.

Proprietates Anglicorum (Satire Against the Inhabitants of Rochester), w: Reliquiae Antiquae. Scraps from Ancient Manuscripts, Illustrating Chiefly Early English Literature and the English Language, wyd. Th. Wright, J. O. Halliwell, t. 2, London 1845.

[Riga Peter] B. Hauréau, Un poème inédit de Pierre Riga, Bibliothèque de l’École des Chartes, 44, 1883.

[Skelton John] Vilitissimus Scotus Dundas allegat caudas contra Angligenas, w: The Poetical Works of John Skelton with Notes and Some Account of the Author and His Writings, wyd. A. Dyce, t. 1, London 1843.

[Stephen of Burbon] Anecdotes historiques, legendes et apologues tires du recueil inédit d’Étienne de Bourbon, dominicain du XIIIe siècle, wyd. A. Lecoy de la Marche, Paris 1877.

Thomas Cisterciensis Monachus et Joannes Algrinus S. R. E. Cardinalis, Commentarium in Cantica Canticorum, w: Cœlestini III. Romani Pontificis Epistolæ et Privilegia, accedit Thomæ Cisterciensis monachi et Joannis Algrini Commentarium in Cantica, wyd. J.-P. Migne, Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, t. 206, Parisiis 1855.

Wace’s Roman de Brut. A History of the British. Text and Translation, wyd. i tłum. J. Weiss, Exeter 2002.

Walafridus Strabus Fuldensis Monachus, Glossa ordinaria, w: Walfridi Strabi fuldensis monachi opera omnia, t. 2, wyd. J.-P. Migne, Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, t. 114, Parisiis 1852.

Wattenbach W., Aus einer Humanistenhandschrift, „Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit” 1874, 21, 7.

Ysengrimus, wyd. E. Voigt, Halle 1884.

Allen V., „Scot” as a Term of Abuse in Skelton’s Against Dundas, „Studia Neophilologica” 1987, 59.

Barbé L., Tailed Englishmen, „Notes and Queries” 1877, 5th Ser., 8, Oct. 27.

Barbé L.A., In Byways of Scottish History, London–Bombay 1912.

Baring-Gould S., Curious Myths of the Middle Ages, London–Cambridge 1876.

Bath M., Anglici caudati. Courtly Celebration and National Insult in the Stirling 1566 Royal Baptism, w: Le livre demeure. Studies in Book History in Honour of Alison Saunders, ed. A. Adams, Ph. Ford, S. Rawles, Genève 2011.

Billington S., Routs and Reyes, „Folklore” 1978, 89, 2.

Blacker J., Why Such a Fishy Tale? Wace’s Version of St. Augustine’s Conversion of the English in the Roman de Brut, „Romance Quarterly” 2005, 52, 1.

Braude B., The Sons of Noah and the Construction of Ethnic and Geographical Identities in the Medieval and Early Modern Periods, „William and Mary Quarterly” 1997, 54, 1.

Brewer D., Englishmen with Tails: Layamon, „Muggles” and a Transhistorical Ethnic Joke in English, w Medieval Heritage: Essays in Honour of Tadahiro Ikegami, ed. M. Kanno et al., Tokyo 1997.

Catalogue general des manuscrits latins, red. Ph. Lauer et al., t. 2, Paris 1940.

Cohen J.J., Hybridity, Identity, and Monstrosity in Medieval Britain: on Difficult Middles, Basingstoke 2006.

Coleman J., Strange Rhyme: Prosody and Nationhood in Robert Mannyng’s Story of England, „Speculum” 2003, 78, 4.

Curley M.J., The Cloak of Anonymity and „The Prophecy of John of Bridlington”, „Modern Philology” 1980, 77, 4.

Du Cange C. du Fresne , „Caudatus”, w: Du Cange C. du Fresne, Glossarium mediæ et infimæ latinitatis. ed. G.A.L. Henschel, vol. 2, Parisiis 1842.

Eckert K.D., Bad Animals and Faithful Beasts in Bevis of Hampton, „Neophilologus” 2013, 97.

Freedman P., Images of the Medieval Peasant, Stanford 1999.

Friedman J.B., The Monstrous Races in Medieval Art and Thought, Syracuse 2000.

George W., Yapp B., The Naming of the Beasts. Natural History in the Medieval Bestiary, London 1991.

Godefroy F. „Coé”, w: Godefroy F., Dictionnaire de l’ancienne langue française et de tous ses dialects du IXe au XVe siècle, t. 2, Paris 1883.

Goldenberg D.M., The Curse of Ham. Race and Slavery in Early Judaism, Christianity and Islam, Princeton–Oxford 2003.

Gransden A., Historical Writing in England c. 550 to c. 1307, Ithaca 1974.

Holmes U.T., Jr., Old French „Grifaigne and Grifon”, „Studies in Philology” 1946, 43, 4.

Enklaar D.Th., De Gestaarte Engelsman, Amsterdam 1955.

Heng G., Empire of Magic. Medieval Romance and the Politics of Cultural Fantasy, New York 2003.

Langlois Ch.-V., Les Anglais du moyen âge d’après les sources françaises, „Revue historique” 1893, 52, 2.

Latowsky A., Pure and impure gestes: the generation of history in Jean d’Outremeuse’s Myreur des histors, „Journal of Medieval History” 2020, 46, 2.

Lendinara P., The Oratio de utensilibus ad domum regendam pertinentibus by Adam of Balsham, w: Lendinara P., Anglo-Saxon Glosses and Glossaries, Aldershot 1999.

Le Saux F.H.M., A Companion to Wace, Cambridge 2005.

Liebermann F., Anglici caudati, „Archiv für das Studium der Neueren Sprachen” 1900, 104.

Love R.C. [Introduction to:] Goscelin of Saint-Bertin, The Hagiography of the Female Saints of Ely, wyd. i tłum. R.C. Love, Oxford–New York 2004.

Lynch M., Queen Mary’s Triumph: the Baptismal Celebrations at Stirling in December 1566, „Scottish Historical Review” 1990, 69, 1.

Meyer P., Ballade contre les Anglais (1429), „Romania” 1892, 21, 81.

Miller B.D.H., Anglois coué: Further Evidence, „French Studies” 1964, 18, 1.

Neilson G., Caudatus Anglicus: a Mediæval Slander, Edinburgh 1896.

Penman M.A., Anglici caudati: abuse of the English in Fourteenth-Century Scottish Chronicles, Literature and Records, w: England and Scotland in the Fourteenth Century: New Perspectives, red. A. King, M.A. Penman, Woodbridge 2007.

Pieradzka K., Genealogia biblijna i rodowód Słowian w pierwszej księdze „Annales” Jana Długosza, „Nasza Przeszłość” 1958, 8.

Pinson Y., Bruegel’s 1564 Adoration: Hidden Meanings of Evil in the Figure of the Old King, „Artibus et Historiae” 1994, 15, 30.

Plesch V., Not Only Against Jews: Antisemitic Iconography and Its Functions at La Brigue, „Studies in Iconography” 2002, 23.

Pleszczyński A., Mauritani, id est omne genus Slavorum. Wizja pochodzenia Polaków w Chronicon Imperatorum et Pontificum Bavaricum (XIII w.) – znaczenie i historyczne antycypacje idei, w: Scientia nihil est quam veritatis imago. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w siedemdziesięciolecie urodzin, red. A. Sochacka, Lublin 2014.

Randall L.M.C., A Medieval Slander, „The Art Bulletin” 1960, 42, 1.

Reynolds S., Medieval Origines Gentium and the Community of the Realm, „History” 1983, 68.

Rickard P., Anglois coué and l’Anglois qui couve, „French Studies” 1953, 7, 1.

Rigg A.G., John of Bridlington’s Prophecy: A New Look, „Speculum” 1988, 63, 3.

Salisbury J.E., The Beast Within. Animals in the Middle Ages, New York–London 1994.

Savy P., „Les Juifs ont une queue”. Sur un theme mineur de la construction de l’altérité juive, „Revue des études juives” 2007, 166, 1–2.

Staffell E., The Horrible Tail-Man and the Anglo-Dutch Wars, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes” 2000, 63.

Stimming A., Die ‘geschwänzten’ Engländer, w: Studi letterari e linguistici dedicati a Pio Rajna nel quarantesimo anno del suo insegnamento, red. U. Hoepli, Milano 1911.

Strickland D.H., Saracens, Demons and Jews. Making Monsters in Medieval Art, Princeton–Oxford 2003.

Toynbee P., „Anglici caudati”, „The Academy” 1893, 43, 1083, Feb. 4.

Toynbee P., „Anglici caudati” – the Medieval Attribution of Tails to Englishmen, „The Acadaemy” 1893, 43, 1082, Jan. 28, 1893.

Trachtenberg J., The Devil and the Jews. The Medieval Conception of the Jew and Its Relation to Modern Antisemitism, Skokie 2001.

Webb D., Medieval European Pilgrimage, c. 700–c. 1500, Basingstoke–New York 2002.

Weeda C.V., Ethnic Stereotyping in Twelfth-Century Paris, w: Difference and Identity in Francia and Medieval France, red. M. Cohen, J. Firnhaber-Baker, Oxford 2010.

Weeda C.V., Images of Ethnicity in Later Medieval Europe, [Unpublished doctoral dissertation], University of Amsterdam, 2012.

Whitford D.M., The Curse of Ham in the Early Modern Era. The Bible and the Justifications for Slavery, Abingdon–New York 2016.

Wiedl B., Laughing at the Beast: The Judensau: Anti-Jewish Propaganda and Humor from the Middle Ages to the Early Modern Period, w: Laughter in the Middle Ages and Early Modern Times. Epistemology of a Fundamental Human Behavior, its Meaning and Consequences, red. A. Classen, Berlin–New York 2010.

Zumkeller A., Hollen, Gottschalk, w: Neue deutsche Biographie, vol. 9, ed. O. Stolberg-Wernigerode, Berlin 1972.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.54.33-55
Data publikacji: 2022-12-14 08:36:27
Data złożenia artykułu: 2022-03-21 21:30:10


Statystyki


Widoczność abstraktów - 537
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 241

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2022 Wojciech Michalski

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.