Generał brygady Leon Pachucki (1872–1932) – żołnierz Armii Polskiej we Francji i bohater wojny polsko-rosyjskiej 1920 r. Zarys biografii

Witold Jarno

Streszczenie w języku polskim


Przedmiotem badań jest postać Leona Pachuckiego, generała brygady Wojska Polskiego, który brał udział w I wojnie światowej oraz w wojnie polsko-rosyjskiej. Celem artykułu jest przedstawienie jego kariery wojskowej, zarówno w armii rosyjskiej, jak i później w armii polskiej. Tekst oparty został w głównej mierze na dokumentach zgromadzonych w Centralnym Archiwum Wojskowym, a także na dostępnej literaturze stanowiącej uzupełnienie materiałów archiwalnych. Na ich podstawie udało się przeprowadzić analizę jego kolejnych etapów kariery wojskowej, zasług na polach bitew, służby na wyższych stanowiskach dowódczych w okresie międzywojennym oraz działalności społecznej na emeryturze. Był bohaterem wojny polsko-rosyjskiej w 1920 r. – za wykazaną odwagę na polu walki został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy oraz Krzyżem Walecznych. Przyszły generał urodził się w 1872 r. w Suwałkach i jako młodzieniec wstąpił do armii rosyjskiej. Służył w niej do 1918 r., ostatnio w rosyjskim korpusie na Bałkanach. Wiosną tego roku przybył do Francji, gdzie dowodził 3 Pułkiem Strzelców (Armia Polska we Francji). Wraz z nim przyjechał w kwietniu 1919 r. do Polski i brał udział w polskiej ofensywie na Wołyniu. W końcu czerwca tego roku objął stanowisko dowódcy Piechoty Dywizyjnej 1 Dywizji Strzelców Armii Generała Hallera, a trzy miesiące później został dowódcą XXV Brygady Piechoty. Jako dowódca wykazał się odwagą, kierując na przełomie maja i czerwca 1920 r. obroną miejscowości Pohrebyszcze. We wrześniu 1921 r. został zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu nr IV Łódź, a w 1925 r. objął podobne stanowisko w Dowództwie Okręgu Korpusu nr IX Brześć. Po przeniesieniu w 1927 r. w stan spoczynku zamieszkał w Łodzi, gdzie zmarł w 1932 r. Warto jeszcze dodać, że był to jedyny generał armii II Rzeczypospolitej pochowany w tym mieście przed II wojną światową.


Słowa kluczowe


Leon Pachucki; Armia Polska we Francji; 13 Dywizja Piechoty; wojna polsko-rosyjska 1920 r.; Dowództwo Okręgu Korpusu nr IV Łódź; garnizon wojskowy w Łodzi

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Spisok polkovnikam po starshinstvu. Ispravlen po 1-e avgusta, Petrograd 1916 [1916. Список полковникам по старшинству. Исправлен по 1-е августа, Петроград 1916].

Bitwa Lwowska 25 VII–18 X 1920. Dokumenty operacyjne, Część II (6–20 VIII), red. M. Tarczyński, Warszawa 2004.

„Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych” 1920, 1921, 1922, 1923, 1925, 1927.

„Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” 1926.

Haller J., Pamiętniki. Z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964.

Lista starszeństwa oficerów zawodowych, Warszawa 1922.

O niepodległą i granice, t. 1, Komunikaty Oddziału III Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego 1919–1921, red. M. Jabłonowski, A. Koseski, Warszawa–Pułtusk 1999.

Polak B., Front przeciwniemiecki 1919 r. Wybór dokumentów wojskowych, Koszalin 1990.

Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923.

Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924.

Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928.

Obshchiy spisok Ofitserskim chinam Russkoy Imperatorskoy armii. Sostavlen po 1-e yanvarya 1909 goda, Sankt Peterburg 1909 [Общий список Офицерским чинам Русской Императорской армии. Составлен по 1-е января 1909 года, Санкт Петербург 1909].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1895 god, Suvalki 1895 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1895 год, Сувалки 1895].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1898 god, Suvalki 1898 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1898 год, Сувалки 1898].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1902 god, Suvalki 1902 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1902 год, Сувалки 1902].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1907 god, Suvalki 1907 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1907 год, Сувалки 1907].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1910 god, Suvalki 1910 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1910 год, Сувалки 1910].

Pamyatnaya knizhka Suvalkskoy gubernii na 1913 god, Suvalki 1913 [Памятная книжка Сувалкской губернии на 1913 год, Сувалки 1913].

Spisok kapitanam armeyskoy pekhoty po starshinstvu. Sostavlen po 1-e noyabrya 1910 g., Sankt Peterburg 1911 [Список капитанам армейской пехоты по старшинству. Составлен по 1-е ноября 1910 г., Санкт Петербург 1911].

Romer J., Pamiętniki, Lwów 1938.

Rómmel J., Moje walki z Budiennym. Dziennik wojenny b. d-cy 1 Dywizji Kawalerii, Lwów 1933.

Trawiński W., Odyseja Polskiej Armii Błękitnej, oprac. W. Suleja, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.

„Błękitny Weteran” 1937.

„Echo” 1932.

„Kurjer Łódzki” 1924.

„Przegląd Piechoty” 1939.

„Republika” 1924.

„Rozwój” 1923, 1924.

„Żołnierz Polski” 1927.

Antonov A.N., Vilenskoye pekhotnoye yunkerskoye uchilishche 1864–1899. Kratkiy istoricheskiy ocherk, Vil’na 1900 [Антонов А.Н., Виленское пехотное юнкерское училище 1864–1899. Краткий исторический очерк, Вильна 1900].

Arciszewski F., Ostróg-Dubno-Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armią Budionnego, Warszawa 1923.

Biernacki M., Działania Armii Konnej Budiennego w kampanii polsko-rosyjskiej 1920 r. (26.V. – 20.VI.1920), Warszawa 1924.

Bobrowski S., Zarys historii wojennej 44 Pułku Strzelców Kresowych, Warszawa 1929.

Cieplewicz M., Pachucki Leon (1872–1932), w: Polski słownik biograficzny, t. 24, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.

Cieplewicz M., Wojsko Polskie w latach 1921–1926. Organizacja, wyposażenie, wyszkolenie, Wrocław–Warszawa–Kraków 1998.

Czernielewski K., Jarno W., Garnizon Łódzki Wojska Polskiego 1918–1939, Toruń 2008.

Danilov Yu.N., Russkiye otryady na frantsuzskom i makedonskom frontakh, Parizh 1933 [Данилов Ю.Н., Русские отряды на французском и македонском фронтах, Париж 1933].

Dąbrowski J., Zarys historii wojennej 45 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, Warszawa 1928.

Encyklopedia wojskowa, t. 6, red. O. Laskowski, Warszawa 1937.

Hujda W., Zarys historii wojennej 19 Pułku Piechoty „Odsieczy Lwowa”, Warszawa 1928.

Hupert W., Zajęcie Małopolski Wschodniej i Wołynia w roku 1919, Lwów–Warszawa 1928.

Jarno W., 1 Dywizja Strzelców Armii Generała Hallera w latach 1918–1919, Łódź 2006.

Jarno W., 13. Dywizja Piechoty w wojnie 1939 roku, Warszawa 2012.

Jarno W., Okręg Generalny Wojska Polskiego nr III Kielce w latach 1918–1921, Łódź 2003.

Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939, Łódź 2001.

Jednodniówka na II Walny Zjazd Stowarzyszenia Weteranów Byłej Armii Polskiej we Francji 13–14 VII 1930, Warszawa 1930.

Karcher A., Samhorodek – Ozierna 5 VI 1920 r., „Bellona” 1935, 3.

Klimecki M., Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję 1918–1919, Warszawa 2000.

Kosk H., Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny, t. 2, M–Ż, Pruszków 2001.

Kozłowski W., Generałowie-zastępcy dowódców Okręgu Korpusu nr IV Łódź 1918–1939. Szkic do portretu zbiorowego, „Rocznik Łódzki” 1998, 45.

Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.

Księga Chwały Piechoty, red. B. Prugar-Ketling, Warszawa 1937–1939.

Kurcjusz T., Pierwsze spotkanie 13 Dywizji Piechoty z Budiennym, cz. 1, „Bellona” 1921, 6; Pierwsze spotkanie 13 Dywizji Piechoty z Budiennym, cz. 2, „Bellona” 1921, 7; Pierwsze spotkanie 13 Dywizji Piechoty z Budiennym, cz. 3, „Bellona” 1921, 8; Pierwsze spotkanie 13 Dywizji Piechoty z Budiennym, cz. 4, „Bellona” 1921, 9.

Legieć J., Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku, Toruń 2002.

Ligocki E., O Józefie Hallerze. Życie i czyny na tle współczesności dziejowej, Warszawa 1923.

Lipiński W., Bajończycy i Armia Polska we Francji, „Bellona” 1929, 1.

Nowak W., Samhorodek-Komarów 1920, Warszawa 2010.

Odziemkowski J., Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920, Warszawa 2004.

Orłowski M., Generał Józef Haller (1873–1960), Kraków 2007.

Piekarski W., Dywizja Polska na froncie we Francji, „Błękitny Weteran” 1937, nr 5.

Pisarev Yu.A., Russkiye voyska na salonikskom fronte v 1916–1918 gg, „Istoricheskiye Zapiski” 1966, 79 [Писарев Ю.А., Русские войска на салоникском фронте в 1916–1918 гг, „Исторические Записки” 1966, 79].

Polskie sztandary na francuskim froncie, Paris 1918.

Rachalewski S., Zastygły nurt życia. Łódź, która odeszła, Łódź 1938.

Radziwiłowicz D., Błękitna Armia. W 80. rocznicę powstania, Warszawa 1997.

Rutkowski S., Pierwsze walki z Armią Konną pod Koziatynem, cz. 1, „Bellona” 1928, 31, 1–2; Pierwsze walki z Armią Konną pod Koziatynem, cz. 2, „Bellona” 1928, 3.

Satora K., Opowieści wrześniowych sztandarów, Warszawa 1990.

Schramm T., Francuskie misje wojskowe w państwach Europy Środkowej 1919–1938, Poznań 1987.

Sierociński J., Armia Polska we Francji. Dzieje wojsk Generała Hallera na obczyźnie, Warszawa 1929.

Skarzyński W., Armja Polska we Francji w świetle faktów, Warszawa 1929.

Smoliński A., Zarys dziejów 1 Armii Konnej, Grajewo 2003.

Stachiewicz J., Studia operacyjne z historii wojen polskich 1918–21, t. 1, Działania zaczepne 3 Armii na Ukrainie, Warszawa 1925.

Stawecki P., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa 1994.

Stawiński J., Bój pod Tyszowcami, „Bellona” 1930, 36, 2.

Stobniak-Smogorzewska J., Kresowe osadnictwo wojskowe 1920–1945, Warszawa 2003.

Szczepkowski M., Zjednoczenie Wojska Polskiego, w: Wojsko Polskie 1914–1922, t. 2, red. B. Polak, Koszalin 1986.

Timofeyev A., Vishnyakov Ya., Miloradovich G., Bitva dvuglavykh orlov. Ocherki po istorii russko-serbskikh otnosheniy v gody Pervoy mirovoy voyny, Moskva 2016 [Тимофеев А., Вишняков Я., Милорадович Г., Битва двуглавых орлов. Очерки по истории русско-сербских отношений в годы Первой мировой войны, Москва 2016].

Vishnyakov Ya.V., Serby v russkoy armii v gody Pervoy mirovoy voyny, „Slavyanovedeniye” 2017, 3 [Вишняков Я.В., Сербы в русской армии в годы Первой мировой войны, „Славяноведение” 2017, 3].

Wieliczko-Wielicki M., Zarys historii wojennej 13 Kresowego Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1928.

Wojtaszak A., Generalicja Wojska Polskiego 1918–1926, Warszawa 2012.

Woszczyński B., Przyjazd Armii Gen. Hallera oraz jej zjednoczenie z wojskiem w kraju, w: Armia Polska we Francji 1917–1919. Materiały sympozjum z okazji 65. rocznicy powstania Armii Polskiej we Francji, red. P. Stawecki, Warszawa 1983.

Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.

Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921, Warszawa 1992.

Wrzosek M., Wojsko Polskie w dobie narodzin Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1921), w: Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, red. P. Stawecki, Warszawa 1990.

Wyczółkowski S., Zarys historii wojennej 43 Pułku Strzelców Kresowych, Warszawa 1928.

https://kresy.genealodzy.pl/zbior/pdf/osadnicy_wojskowi.pdf [dostęp: 25 VII 2020].

https://ria1914.info/index.php/18-й_стрелковый_полк [dostęp: 20 VII 2020].

https://ru.wikipedia.org/wiki/18-й_стрелковый_полк [dostęp: 20 VII 2020].

https://ru.wikipedia.org/wiki/Экспедиционный_корпус_Русской_армии_во_Франции [dostęp: 20 VII 2020].

https://um.pabianice.pl/artykul/110/2945/towarzystwo-gimnastyczne-sokol [dostęp: 23 V 1921].

https://www.dissercat.com/content/russkie-voiska-na-salonikskom-fronte-v-1916-1918-gg [dostęp: 20 VII 2020].

https://www.ria1914.info/index.php/ 4-я_особая_пехотная_бригада [dostęp: 1 II 2023].

https://www.ria1914.info/index.php/ Маршевый_батальон_4-й_особой_пехотной_бригады [dostęp: 1 II 2023].

https://www.ria1914.info/index.php/Пахуцкий_Лев_Антонович [dostęp: 1 II 2023].




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.56.327-365
Data publikacji: 2023-12-21 13:04:14
Data złożenia artykułu: 2022-01-11 10:56:18


Statystyki


Widoczność abstraktów - 608
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 268

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2023 Witold Jarno

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.