Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Prześladowania Żydów na prowincji Kreishauptmannschaft Kielce w latach 1939–1941
Streszczenie w języku polskim
Problematyka Holokaustu dokonanego przez państwo niemieckie na Żydach podczas II wojny światowej posiada już swoją bogatą literaturę. Jednym z mniej rozpoznanych badawczo zagadnień jest okres pierwszej fazy Holokaustu na obszarach prowincjonalnych (wieś i małe getta). W przedstawionym tekście omówiono proces gettoizacji, Zagłady pośredniej (eksploatacja, głód, choroby, uwięzienie w getcie) oraz zbrodni bezpośrednich dokonanych na Żydach na obszarach prowincjonalnych kieleckiego starostwa okupacyjnego – Kreishauptmannschaft Kielce. Wyniki badań wskazują, że przebieg pierwszej fazy Holokaustu na tym obszarze nie odbiegał od zjawisk opisanych w literaturze odnoszącej się do innych obszarów Generalnego Gubernatorstwa. Drastyczne pogorszenie warunków bytowych nastąpiło od połowy 1941 r. w związku z tworzeniem gett, deportowaniem do małych dotychczas skupisk żydowskich tysięcy Żydów z terenów wcielonych do III Rzeszy oraz stosowaniem w praktyce III rozporządzenia o ograniczeniu prawa pobytu w Generalnym Gubernatorstwie z 15 października 1941 r. I to los przesiedleńców okazywał się najtrudniejszy (wysoka śmiertelność). Poza tym ustalono, że co najmniej 98 Żydów zamieszkujących prowincję Kreis Kielce represjonowano w niemieckim więzieniu w Kielcach. Władzom niemieckim nie udało się natomiast przerwać kontaktów między Żydami uwięzionymi w gettach, a ludnością polską.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 6, Generalne Gubernatorstwo. Relacje i dokumenty, oprac. A. Bańkowska, Warszawa 2012.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 15, Wrzesień 1939. Listy Kaliskie. Listy Płockie, oprac. T. Epsztein et al., Warszawa 2014.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 24, Obozy pracy przymusowej, oprac. M. Janczewska, Warszawa 2015.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 32, Pisma rabina Szymona Huberbanda, oprac. A. Ciałowicz, Warszawa 2017.
Fishman B.G., Fishman C.R., A Lone Candle: Secrets Too Heavy To Bear, [b.m.w.] 2011.
Jahrbuch Amt V (Reichskriminalpolizeiamt) des Raichssicherheitshauptamtes SS 1939/1940 [Berlin 1941].
I nie widziałem ich więcej wśród żywych…. Pacyfikacja Michniowa 12–13 lipca 1943 r. w dokumentach i relacjach, wstęp i oprac. T. Domański, Kraków 2013.
Księgi pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Radomia i innych miejscowości Kielecczyzny 1940–1944, red. F. Piper, I. Strzelecka, t. 1–2, Oświęcim 2006.
Leszczyński K., Eksterminacja ludności na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Opracowanie materiałów ankiety z 1945 roku (województwa: białostockie, gdańskie i kieleckie), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1956, 8.
Mały rocznik statystyczny, Warszawa 1939.
Michalczyk M., Gdy każdy dzień był walką, Warszawa 1982.
Pamiętnik Dawida Rubinowicza. Reszta nie jest milczeniem, Bodzentyn 2010.
Pietraszek „Zawisza” J., Mój Samsonów (wspomnienia), red. I.S. Pietraszek, Kielce 2004.
Szachter-Kalib G., Z Bodzentyna do Auschwitz i Bergen – Belsen, [b.m.w.] 2009.
Alberti M., Die Verfolgung und Vernichtung der Juden im Reichsgau Wartheland 1939–1945, Wiesbaden 2006.
Bender S., In Enemy Land. The Jews of Kielce and the Region 1939–1946, Boston 2018.
Bender S., In Enemy Land. The Jews of Kielce and the Region 1939–1946 (maszynopis).
Berenstein T., Rutkowski A., Prześladowania ludności żydowskiej w okresie hitlerowskiej administracji wojskowej na okupowanych ziemiach polskich (1 IX 1939–25 X 1939 r.), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1960, 38; cz. 2: „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1960, 39.
Borodziej W., Terror i polityka. Policji niemiecka a polski ruch oporu w GG 1939–1944, Warszawa 1985.
Bożyk I., Pastuszka S.J., Turkowski R., Łopuszno na przestrzeni dziejów do 2018 r., Łopuszno-Kielce 2018.
Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna, Kraków 2009.
Chrobaczyński J., „Nie okrył się niesławą naród polski”. Społeczne aspekty września 1939 roku, Kraków 2002.
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. B. Engelking, J. Grabowski, t. 1–2, Warszawa 2018.
Domański T., Pierwszy rok okupacji niemieckiej Kielc, w: Stefan Artwiński (1863–1939). Życiorysy niepokornych, t. 1, red. M. Jedynak, P. Wolańczyk, Kielce 2021.
Domański T., Policja granatowa w Kielcach i powiecie kieleckim w latach 1939–1945, w: Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce 2019.
Domański T., Polniche Polizei w Kielcach. Zarys problematyki badawczej, w: 100-lecie policji miasta Kielce, red. D. Palacz, K. Wątorek, P. Zalewski, Kielce 2019.
Domański T., Postępowania sądowe z dekretu z 31 sierpnia 1944 r. jako źródło do dziejów relacji polsko-żydowskich, ze szczególnym uwzględnieniem procesów tzw. sierpniówkowych na przykładzie powiatu kieleckiego, w: Relacje polsko-żydowskie w XX wieku. Badania, kontrowersje, perspektywy, red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce–Warszawa 2021.
Domański T., Pozaetatowa placówka policji niemieckiej w Bodzentynie w okresie II wojny światowej, w: Z dziejów Bodzentyna w okresie II wojny światowej. W 70. rocznicę pacyfikacji 1943–2013, red. L. Michalska-Bracha, M. Przeniosło, M. Jedynak, Kielce 2013.
Domański T., Wokół Wykusu. Żandarmi z posterunku w Suchedniowie, „Wykus” 2013, 18.
Domański T., Jankowski A., Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945, Kielce 2011.
Falarowski R., Gmina Bliżyn w czasie II wojny światowej, w: Dzieje Bliżyna, red. K. Zemełła, P. Kardyś, Bliżyn 2010.
Fąfara E., Gehenna ludności żydowskiej, słowo wstępne M. Kuncewiczowa, Warszawa 1983.
Fuks M., Małe Judenraty w świetle „Gazety Żydowskiej” 1949–1942, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1983, 2–3/126–127.
Getter M., Policja Polska w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Przegląd Policyjny” 1996, 1–2.
Grabowski J., Na posterunku. Udział polskiej policji granatowej i kryminalnej w zagładzie Żydów, Wołowiec 2020.
Grabowski J., Engelking B., „Przestępczość” Żydów w Warszawie 1939–1942. „Żydów łamiących prawo należy karać śmiercią!”, Warszawa 2010.
Grądzka-Rejak M., Namysło A., Relacje polsko-żydowskie w okresie II wojny światowej. Kontekst i uwarunkowania, w: Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, t. 1, red. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019.
Gruszczyński K., Historia Ochotniczej Straży Pożarnej w Chęcinach, Chęciny 2001.
Hempel A., Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 1990.
Korkuć M., Niemiecka Polnische Polizei. Historyczny i państwowo-prawny kontekst funkcjonowania granatowej policji w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, w: Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce 2019.
Krupa B., Historia krytyczna i jej “gabinet cieni”. Historiografia polska wobec Zagłady 2003–2013, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, 10.
Kraemer J., Bodzentyn, w: Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A, Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, [b.m.w.] 2012.
Kraemer J., Chęciny, w: Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A, Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, [b.m.w.] 2012.
Kraemer J., Słupia Nowa, w: Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A, Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, [b.m.w.] 2012.
Kraemer J., Suchedniów, w: Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A, Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, [b.m.w.] 2012.
Koba-Ryszewska T., Przeszłość administracyjna ziem województwa kieleckiego, w: Z dziejów ziemi kieleckiej 1918–1944, red. W. Góra et al., Warszawa 1970.
Libionka D., Powiat miechowski, w: Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, red. B. Engelking, J. Grabowski, t. 2, Warszawa 2018.
Loose I., Odkrycie prowincji w historii Holocaustu po 1945 r., w: Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. A. Sitarek, M. Trębacz, E. Wiatr, Łódź 2012.
Maciągowski M., Społeczność żydowska Białogonu, w: Z dziejów Białogonu, red. J. Główka, M. Maciągowski, Kielce 2017.
Maciągowski M., Kotlicki Y., Sztetl Łopuszno – pamięć przetrwała. Shtetl Łopuszno – the memory survived, Kielce 2004.
Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1, Warszawa 1970.
Majer P., Policja Polska w Generalnym Gubernatorstwie. Kolaboracja z obowiązku i tego konsekwencje, w: Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego w latach niewoli – „W obcym mundurze”, red. L. Michalska-Bracha, M. Korybut-Marciniak, Warszawa 2013.
Markowski M. B., Udział ludności żydowskiej w życiu gospodarczym województwa kieleckiego w okresie międzywojennym, w: Ludność żydowska w regionie świętokrzyskim. Materiały sesji naukowej w Starachowicach 17 X 1987 r., red. Z. Guldon, Kielce 1989.
Marszałek J., Obozy pracy w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, Lublin 1998.
Meducki S., Kosik E., Martyrologia Żydów chęcińskich, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1986, 1–2/137–138.
Młynarczyk J.A., Judenmord in Zentralpolen. Der Distrikt Radom im Generalgouvernement 1939–1945, Darmstadt 2007.
Młynarczyk J.A., Pomiędzy współpracą a zdradą. Problem kolaboracji w Generalnym Gubernatorstwie – próba syntezy, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, 1.
Musiał B. (współpr. O. Musiał), Kto dopomoże Żydowi…, Poznań 2019.
Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, red. C. Pilichowski et al., Warszawa 1979.
Palacz D., Policja Polska granatowa w Opocznie. Zakres oraz sposoby realizacji zadań, w: Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce 2019.
Piątkowski S., Deportacje Żydów z dystryktu radomskiego do obozów pracy przymusowej na Lubelszczyźnie w 1940 r., „Almanach Historyczny” 1999, 1.
Piątkowski S., Między obowiązkiem a kolaboracją. Policja „granatowa” w dystrykcie radomskim w latach 1939‒1945, w: Z dziejów policji polskiej w latach 1939–1945, red. E. Majcher-Ociesa, Kielce 2010.
Piątkowski S., Okupacja i propaganda. Dystrykt radomski Generalnego Gubernatorstwa w publicystyce polskojęzycznej prasy niemieckiej (1939–1945), Lublin–Radom 2013.
Piątkowski S., Organizacja i działalności Naczelnej Rady Starszych Ludności Żydowskiej Dystryktu Radomskiego (1939–1942), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego" 2000, 3.
Piątkowski S., Polska ludność cywilna na Kielecczyźnie we wrześniu 1939 roku, „Znad Kamiennej” 2009, 3.
Piątkowski S., Żydzi w Szydłowcu w latach II wojny i okupacji (1939–1945), w: Żydzi szydłowieccy. Materiały z sesji popularnonaukowej 22 lutego 1997 roku, Szydłowiec 1997.
Renz R., Społeczność żydowska w miasteczkach Kielecczyzny w okresie międzywojennym, w: Ludność żydowska w regionie świętokrzyskim. Materiały sesji naukowej w Starachowicach 17 X 1987 r., red. Z. Guldon, Kielce 1989.
Renz R., Życie codzienne w miasteczkach województwa kieleckiego 1918–1939, Kielce 1994.
Rogowski P., Wójcicka E., Kielce i powiat kielecki pod rządami Eduarda Jedamczika i Huberta Rottera na przełomie 1939–1940 r., „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne” 2019, 8.
Rutkowski A., Hitlerowskie obozy pracy dla Żydów w dystrykcie radomskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1956, 17–18.
Rutkowski A., Martyrologia, walka i zagłada ludności żydowskiej w dystrykcie radomskim podczas okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1955, 15–16.
Seidel R., Deutsche Besatzungspolitik in Polen. Der Distrikt Radom 1939–1945, Paderborn 2005.
Silberklang D., Refleksje na temat losu Żydów w okupowanej Polsce 1939–1945, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, 1(12).
Starz M., Zagnańsk, Samsonów, Tumlin, Ćmińsk. Z dziejów osadnictwa nad górną Bobrzą, Kielce 1995.
Swajdo J., Między Wisłą i Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1795 roku, Kielce 2005.
Urbański K., Gminy żydowskie duże w województwie kieleckim, Kielce 2003.
Urbański K., Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006.
Urbański K., Grabież tzw. majątków bezpańskich należących do Żydów w Kielcach i powiecie kieleckim w okresie okupacji, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 2013, 14.
Urbański K., Organizacja życia mieszkańców okupowanych Kielc, w: Kielce przez stulecia, red. M. Maciągowski, Kielce 2014.
Urbański K., Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim, Kraków 2004.
Wichert W., Niemiecki system okupacyjny na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Zarys problematyki, w: Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa, red. T. Domański, A. Gontarek, Warszawa–Kielce 2022.
Wrzyszcz A., Administracja terytorialna w ustawodawstwie okupanta niemieckiego w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1944), Część I, (1.09.1939–31.07.1940), „Z Dziejów Prawa” 2019, 12(20).
Zegenhagen E., Bliżyn, w: Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A, Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, [b.m.w.] 2012.
Ziółkowski H., Ruch oporu w Chęcinach, „Przemiany” 1978, 4/91.
Gil I., The Exploitation of Jewish Labor in the Radom District During the First Months of the War, https://www.academia.edu/35893421/The_Exploitation_of_Jewish_Labor_in_the_Radom_District_During_the_First_Months_of_the_war_1?email_work_card=title [dostęp: 15 IX 2021].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.54.481-532
Data publikacji: 2022-12-14 08:37:00
Data złożenia artykułu: 2021-09-30 09:45:53
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Tomasz Domański
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.