Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Niepoliczone i niepoliczalne (?) ofiary broni chemicznej, maj 1915 r.
Streszczenie w języku polskim
Przedmiotem omówienia są zapomniane ofiary broni chemicznej na froncie wschodnim I wojny światowej. Dane źródłowe powiązane z działaniami zbrojnymi, w szczególności z niemieckimi atakami gazowymi w rejonie Bzury i Rawki, stanowią tu podstawę estymacji liczby ofiar trującego chloru z okresu między majem a lipcem 1915 r. Na przykładzie zebranych danych odnoszących się do ataku falowego z dnia 31 maja 1915 r. ukazuję specyfikę i złożoność krytyki źródłowej w odniesieniu do liczby ofiar broni chemicznej. Pośrednio ukazuję przy tym potrzebę i zasadność systematyzacji oraz interpretacji wszelkich dostępnych informacji na temat tego, czym skutkowało stosowanie broni chemicznej (CW) w czasach minionych. Pomocne w tym byłoby zainicjowanie prac nad cyfrowym repozytorium wiedzy na temat użycia broni chemicznej w przeszłości z uwzględnieniem wydarzeń i ofiar z frontu wschodniego Wielkiej Wojny. Taki zdigitalizowany zasób mógłby się przyczynić do lokalizacji miejsc spoczynku ofiar broni masowego rażenia, do integracji danych źródłowych, a także ich wtórnych opracowań oraz do ich aktywizowania, na rzecz: pogłębiania wiedzy o dziejach i świadomości historycznej oraz zapobiegania zagrożeniu stosowania broni masowego rażenia.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Bayerisches Hauptstaatsarchiv München – Geheimes Hausarchiv:
nr 239.
Bundesarchiv-Militärarchiv in Freiburg im Breisgau:
PH 5-II/279, PH 5-II/281, PH 5-II/282.
Hauptstaatsarchiv Stuttgart:
M 33/2 Bu 87
Rossiyskiy Gosudarstvennyy Voyenno-Istoricheskiy Arkhiv [Российский Государственный Военно-Исторический Архив]:
f. 2019, op. 1, d. 81.
f. 2830, op. 1, d. 28.
f. 2831, op. 1, d. 37.
f. 3387, op. 1, d. 39.
f. 3388, op. 1, d. 39.
f. 3389, op. 1, d. 51.
f. 3390, op. 1, d. 23.
Danilov Y., La Roussie dans la guerre mondiale (1914–1917), Paris 1927.
Der Weltkrieg 1914–1918, Berlin 1935.
Giese F., Geschichte des Reserve-Infanterie-Regiments 227 im Weltkriege 1914/18, [b.m.w.] 1931.
Hoffmann M., Wspomnienia. Wojna wśród niewyzyskanych sposobności, 1925 [Reprint Oświęcim 2013].
Ludendorff E., Moje wojenne wspomnienia, t. 1, 1914–1916, Warszawa 2014.
Kriegsgeschichte des Reserve-Infanterie-Regiment 225 nach Aufzeichnungen aus dem Felde, Görlitz 1928.
Rohkohl W., Reserve Infanterie-Regiment 226, teil 1, Oldenburg–Berlin 1923.
Kronika z Szymanowa rok 1915, knlb.
Avinovitskiy Ya.L., Khimiya v sisteme sovremennykh vooruzheniy imperialistov, Moskva 1936 [Авиновицкий Я.Л., Химия в системе современных вооружений империалистов, Москва 1936].
Bartel Z., Broń gazowa, Warszawa 1928.
Bille R., Ieper – Ypres 1914–1918. La guerre chimique dans la region, Wervik 2003.
Borodziej W., Górny M., Kwiatkowski P.T., Znaki niepodległości. Święto 11 Listopada w Polsce i jego odpowiedniki w międzywojennej Europie Środkowo-Wschodniej, „KLIO POLSKA. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej” 2018, 10.
De Lazari A.N., Khimicheskoye oruzhiye na frontakh Mirovoy voyny 1914–1918 gg. Kratkiy istorich. ocherk, Moskva 1935 [Де Лазари А.Н., Химическое оружие на фронтах Мировой войны 1914–1918 гг. Краткий историч. очерк, Москва 1935].
Dąbrowski J., Wielka Wojna 1914–1918, t. 1, Oświęcim 2015.
Haber L.F., The poisonous clouds, Oxford 2002.
Hanslian R., Der deutsche gasangriff bei Ypern am 22. April 1915, Berlin 1934.
Hanslian R., Vom Gaskrieg zum Atomkrieg, Stuttgart 1951.
Hanslian R., Bergendorff F., Der chemische Krieg, Berlin 1925.
Hart P., I wojna światowa 1914–1918. Historia militarna, tłum. J. Szkudliński, Warszawa 2014.
Hogg I., Bolimov and the First Gas Attack, w: Tanks and Weapons of World War, London 1973.
Kaliński S., Bolimów 1915, Warszawa 2015.
Kaliński S., Od powołania do listy strat. Żołnierze armii niemieckiej i rosyjskiej w bitwie nad Rawką i Bzurą, w: Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914–1915), red. A.I. Zalewska, Warszawa 2019.
Karatygin P., Gazovaya voyna, Khar'kov 1923 [Каратыгин П., Газовая война, Харьков 1923].
Konopski L., Historia broni chemicznej, Warszawa 2009.
Korolkow G.K., Operacja Łódzka 1914. Najciekawsza batalia pierwszej wojny światowej, Oświęcim 2014.
Lepick O., La Grande Guerre chimique 1914–1918, Paris 1998.
Main S.J., Gas on the Eastern Front During the First World War (1915–1917), „The Journal of Slavic Military Studies” 2015, 28, 1.
Melikov V.A., Strategicheskoye razvertyvaniye, t. 1, Pervaya imperialisticheskaya voyna 1914–1918 gg.: (po opytu pervoy imperialisticheskoy voyny 1914–1918 gg. i grazhdanskoy voyny v SSSR), Moskva 1939 [Меликов В.A., Стратегическое развертывание, t. 1, Первая империалистическая война 1914–1918 гг.: (по опыту первой империалистической войны 1914–1918 гг. и гражданской войны в СССР), Москва 1939].
Meyer J., Der Gaskampf und die chemischen Kampstoffe, Leipzig 1938.
Neiberg M., Jordan D., Front Wschodni 1914–1920. Od Tannenbergu do wojny polsko-bolszewickiej, tłum. J. Kozłowski, Poznań 2010.
Neznamov A., Ctrategicheskiyocherk voyny 1914–1918, cz. 3, Moskva 1922 [Незнамов A., Cтратегический очерк войны 1914–1918, cz. 3, Москва 1922].
Pałczyński C., Krakowiak A., Skutki ostrego narażenia na substancje toksyczne w układzie oddechowym, „Alergia” 2012, 3.
Postnikov N.D., Novyye dannyye o pervykh gazoballonnykh atakakh na vostochnom fronte pervoy mirovoy voyny (may-iyun' 1915 g.), „Vestnik Moskovskogo gosudarstvennogo oblastnogo universiteta. Seriya: Istoriya i politicheskiye nauki” 2020, 2 [Постников Н.Д., Новые данные о первых газобаллонных атаках на восточном фронте первой мировой войны (май-июнь 1915 г.), „Вестник Московского государственного областного университета. Серия: История и политические науки” 2020, 2].
Postnikov N.D., Ubityye na Ravke, Moskva 2016 [Постников Н.Д., Убитые на Равке, Москва 2016].
Supotnitskiy M.B., Zabytaya khimicheskaya voyna, http://www.supotnitskiy.ru/book/book5_kommentarii1_10.htm [Супотницкий M.B., Забытая химическая война, http://www.supotnitskiy.ru/book/book5_kommentarii1_10.htm], [dostęp: 31 V 2021].
Supotnitskiy M.V., Kovtun V.A., Petrov S.V., Khimicheskoye oruzhiye v Pervoy mirovoy voyne, Moskva 2020 [Супотницкий М.В., Ковтун В.А., Петров С.В., Химическое оружие в Первой мировой войне, Москва 2020].
Umiastowski R., Wśród trujących mgieł – opowieść o wojnie gazowej, Warszawa 1933.
Wścieklica-Pollak M., Broń chemiczna. Słownik polsko–francusko–niemiecko–rosyjski, Warszawa 1932.
Zalewska A.I., Historia użycia przez armię niemiecką broni masowego rażenia (Massenwirkung) w rejonie Rawki i Bzury w styczniu 1915 roku, w: Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914–1915), red. A.I. Zalewska, Warszawa 2019.
Zalewska A.I., Relevant and Applied Archaeology. The Material Remains of the First World War: between „Foundational” and „Biographical” Memory, between „Black Archaeology” and „Conflict Archaeology”, „Sprawozdania Archeologiczne” 2013, 65.
Zalewska A.I., Cyngot D., Wpływ wojennych wydarzeń dziejowych (res gestae) i relacji o nich (historie rerum gestarum) na kondycję materialnych pozostałości po tych wydarzeniach. Studium przypadku na temat dziedzictwa konfliktów zbrojnych jako wyzwania poznawczego i społecznego, „Folia Praehistorica Posnaniensia” 2020, 25.
Zalewska A.I., Czarnecki J., An Archaeology of ‘No Man’s Land’. The Great War in Central Poland, w: Rediscovering the Great War. Archaeology and Enduring Legacies on the Soča and Eastern Fronts, red. U. Košir, M. Črešnar, D. Mlekuž, Routledge 2019.
Zalewska A.I., Czarnecki J., Conflict Gas-scape: Chemical weapons on the Eastern Front, January 1915, w: Conflict Landscapes Materiality and Meaning in Contested Places, red. N.J. Saunders, P. Cornish, Routledge 2021.
Zalewska A.I., Czarnecki J., Ślady i świadectwa Wielkiej Wojny nad Rawką i Bzurą, Warszawa 2016.
Zalewska A.I., Czarnecki J., Zastój na całej linii. Historia przejścia od wojny manewrowej do pozycyjnej na przyczółku bolimowskim (1914/1915), w: Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914–1915), red. A.I. Zalewska, Warszawa 2019.
Zalewska A.I., Czarnecki J., Kiarszys G., Krajobraz Wielkiej Wojny. Front nad Rawką i Bzurą (1914–1915) w świetle teledetekcji archeologicznej i źródeł historycznych, Warszawa 2019.
Zalewska A.I., Kiarszys G., Absent presence of Great War cemeteries in the municipality of Bolimów, Central Poland, w: The Materiality of Troubled Pasts: Archaeologies of Conflicts and Wars, red. A.I. Zalewska, J.M. Scott, G. Kiarszys, Warszawa–Szczecin 2017.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.52.281-311
Data publikacji: 2021-12-28 16:34:08
Data złożenia artykułu: 2021-05-15 23:57:36
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Anna Izabella Zalewska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.