Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Teresa Ossolińska ze Stadnickich (1717–1776). Przyczynek do badań aktywności wojewodziny wołyńskiej w drugiej połowie XVIII wieku
Streszczenie w języku polskim
Aktywność wojewodziny wołyńskiej Teresy ze Stadnickich Ossolińskiej stanowi interesujący przykład zakresu działań podejmowanych przez kobiety w drugiej połowie XVIII w. Magnatka zasługuje przy tym na miano postaci szczególnej, biorąc pod uwagę jej działalność polityczną, fundatorską, strategię zarządzania ogromnym majątkiem, a także przemyślany patronat matrymonialny. Największym zaangażowaniem Ossolińska obdarzała sprawy związane ze sferą patronatu religijnego, czynnie angażując się w szereg przedsięwzięć mających upamiętnić jej osobę jako zasłużoną fundatorkę i hojną wspomożycielkę. Dzięki stworzeniu własnego kręgu klientalnego wojewodzina ingerowała w proces obsadzania stanowisk urzędniczych, pierwszeństwo oddając działaniom na rzecz pozyskania intratnych wakansów dla męża i synów. Sama również chętnie angażowała się w sprawy polityczne, chcąc stworzyć podwaliny silnego ośrodka politycznego mającego stanowić zaplecze dla najbliższych członków rodziny. Zachowana korespondencja magnatki stanowi interesujący, nieanalizowany do tej pory materiał źródłowy, pozwalający na podjęcie badań poświęconych kobiecej aktywności w drugiej połowie XVIII w.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Printed sources (Źródła drukowane)
Ossoliński J.K., Sposób studiowania dla syna (ok. 1753), w: Przestrogi i nauki dla dzieci Instrukcje rodzicielskie XVIII w., wstęp i oprac. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017.
Studies (Opracowania)
Bałtruszajtys G., Początki sądownictwa Komisji Skarbu Koronnego (1764–1765), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1969, 21, 2.
Bartoszewicz J., Józef i Teresa Ossolińscy, „Tygodnik Ilustrowany” 1864, 9.
Blank S., Patrons, Brokers and Clients in the Families of the Elite in Colonial Caracas, 1595–1627, „The Americas” 1979, 36, 1.
Cybulski M., Z historii polskich form adresatywnych. Waszeć w XVII i XVIII w., w: Spotkanie. Księga jubileuszowa dla Profesora Aleksandra Wilkonia, red. M. Kita, B. Witosz, Katowice 2005.
Czaplińska M., Mniszchowa z Brühlów Maria Amelia (1736–1772), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Czaplińska M., Mniszech Józef Wandalin, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Czeppe M., Budowanie wpływów dworu na prowincji w ostatnich latach panowania Augusta III, w: Dwór a kraj między centrum a peryferiami władzy, red. R. Skowron, Kraków 2003.
Czeppe M., Kamaryla Pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha 1750–1763, Warszawa 1998.
Czeppe M., Potocka z Ossolińskich Anna Teresa (1746–1810), w: Polski słownik biograficzny, t. 27, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.
Czeppe M., Potocki Franciszek Salezy, w: Polski słownik biograficzny, t. 27, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.
Dukwicz D., Stanisław August wobec pierwszego rozbioru, w: Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, red. A. Sołtys, Z. Zielińska, Warszawa 2013.
Durbas M., Emigracja polska we Francji związana z dworem króla Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Zeszyty Historyczne” 2010, 10.
Dziechcińska H., Kobieta w życiu i literaturze XVI i XVII wieku. Zagadnienia wybrane, Warszawa 1994.
Fink de Backer S., Widowhood in Early Modern Spain: Protectors, Proprietors and Patrons, Leiden 2010.
Gaber S., François-Maximilien de Tenczyn-Ossoliński grand-maitre de la maison de Stanislas (1678–1756), „Le Pays Lorrain” 1977, 58, 4.
Górzyński S., Naturalizacje Polaków we Francji XVII–XVIII wieku, w: Świat pogranicza, red. M. Nagielski, A. Rachuba, S. Górzyński, Warszawa 2003.
Jakuboszczak A., Panny i wdowy – w poszukiwaniu własnej przestrzeni. Losy osiemnastowiecznych szlachcianek z kręgu rodzin Działyńskich, w: Kobieta i mężczyzna, jedna przestrzeń – dwa światy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2015.
Kantecki K., Franciszek Maksymilian Ossoliński, podskarbi wielki koronny, Warszawa 1880.
Kettering S., Brokerage at the Court of Louis XIV, „The Historical Journal” 1993, 36, 1.
Kettering S., Patronage and Kinship in Early Modern France, „French Historical Studies” 1989, 16, 2.
Kettering S., Patrons, Brokers and Clients in Seventeenth-Century France, Oxford 1986.
Kicińska U., Patronacka aktywność wdowy Konstancji Marianny z Potockich Szczukowej podkanclerzyny litewskiej, w: W kręgu patronatu kobiecego w XVII–XVIII wieku, red. B. Popiołek et al., Kraków 2018.
Kicińska U., Relacje patron – sługa w świetle korespondencji ekonomicznej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, w: Tożsamość kobiet w Polsce. Interpretacje, t. 1, Od czasów najdawniejszych do XIX wieku, red. I. Maciejewska, Olsztyn 2016.
Kicińska U., Rola wdowy w rodzinie i społeczeństwie staropolskim na podstawie polskich drukowanych oracji pogrzebowych XVII wieku, „Sensus Historiae” 2013/2014, 12.
Konopczyński W., Konfederacja barska, t. 1, Warszawa 1936.
Kowalczyk M.E., Matki jako autorki instrukcji dla synów wyjeżdżających w podróż edukacyjną w czasach staropolskich, w: Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław 2017.
Kuchta J., Pozycja majątkowa wdów z rodów szlacheckich w XVII–XVIII wieku, w: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. C. Kuklo, Warszawa 2008.
Kuras K., Patronat kobiecy we Francji w XVIII wieku: stare wzorce i nowe idee, w: W kręgu patronatu kobiecego w XVII–XVIII wieku, red. B. Popiołek et al., Kraków 2018.
Kuras K., Talmont (Talmond) de, Maria Anna z Jabłonowskich (1701–1773), w: Polski słownik biograficzny, t. 52, Warszawa–Kraków 2017–2019.
Kurek J., Parlamentarzyści za Augusta II i Augusta III Sasów, w: Parlamentarzyści polscy od XVI do XX wieku, red. J. Seredyka, D. Kurpiers-Schreiber, Opole 1999.
Latawiec K., Dukla – omfalos i miejsce peryferyjne, w: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki, red. E. Konończuk, E. Sidoruk, Białystok 2012.
Leckey C., Patronage and Public Culture in the Russian Free Economic Society, 1765–1796, „Slavic Review” 2005, 64, 2.
Levin A., Meyer C., Women and Political Power in Early Modern Europe, w: Women and Gender in Early Modern Europe, red. A.M. Poska, J. Couchman, K. McIver, Farnham 2013.
Makiłła D., „Dwór” i „patronat”. Dwa historyczno-socjologiczne pojęcia w histo¬ryczno-prawnym naświetleniu, w: Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Warszawa 2006.
Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI–XVIII w., Warszawa 1994.
Mączak A., Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003.
Młodzińska N., „My rządzim światem, a nami kobiety”. Wpływ kobiet na konfederację barską na przykładzie działalności Marii Amelii z Brühlów Mniszchowej, w: Kobiety i władza, red. K. Białas, K. Jóźwik, K. Słaboszowska, Warszawa 2019.
Mroczek K., Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą, „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1978, 69, 2.
Ossoliński G., Franciszek Maksymilian Ossoliński (1676–1756), „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny” 2005, 1.
Palkij H., Główne kierunki polityki Augusta III wobec Rzeczypospolitej po sejmie pacyfikacyjnym (1736–1740), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1998, 125.
Pielas J., Wdowa-matka a kwestie majątkowe w rodzinach szlachty koronnej w XVII wieku, w: Społeczeństwo staropolskie, Seria nowa, t. 3, Społeczeństwo a rodzina, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa 2011.
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa 2020.
Popiołek B., Dobrodziejki i klienci. Z dziejów patronatu kobiecego w czasach saskich, w: Patron i dwór, magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Warszawa 2006.
Popiołek B., Dumne, pyszne i pokorne – kobiety wobec problemów równości stanowej w czasach saskich, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, współudział E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, Białystok 2003.
Popiołek B., Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska (ok. 1669–1729): polityk – fundator – patron, w: Elżbieta Sieniawska – królowa bez korony, red. K. Morawski, K. Pyzel, A. Słaby, Warszawa 2020.
Popiołek B., Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska, kasztelanowa krakowska – polityk czy polityczna awanturnica, w: Działalność Elżbiety Sieniawskiej: polityka – gospodarka – kultura, red. B. Popiołek, Warszawa 2020.
Popiołek B., Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003.
Popiołek B., Najniższy podnóżek, sługa i więzień pański. Klientalne listy proszalne czasów saskich, „Krakowskie Studia Małopolskie” 2011, 16.
Rachuba A., Karol Stanisław Radziwiłł, w: Polski słownik biograficzny, t. 30, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Ryba J., Kobiece societe oświeceniowe. Anna Teresa Potocka, w: Słynne kobiety w Rzeczypospolitej XVIII wieku, red. A. Roćko, M. Górska, Warszawa 2017.
Słaby A., Szlachcianki na politycznej scenie czasów saskich – polityka czy obrona interesów domowych?, w: Wnuczki Pandory: kobieta w społeczeństwie od starożytności do współczesności, Historie Nieobojętne, t. 1, red. A. Głowacka-Penczyńska, K. Grysińska- Jarmuła, M. Opioła-Cegiełka, Bydgoszcz 2016.
Swieykowski E., Studia do historii sztuki i kultury wieku XVIII w Polsce, t. 1, Monografia Dukli, Kraków 1903.
Szczygielski W., Ossolińska Teresa (1717–1776) wojewodzina wołyńska, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Szczygielski W., Ossoliński Józef Kanty (1707–1780) poseł, wojewoda wołyński, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Szczygielski W., Ossoliński Józef Salezy, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Wanat B. OCD, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Kraków 1979.
Wiśniewska A., Polak na czele wiedeńskiej Biblioteki Nadwornej, „Biblioteka” 2003, 7 (16).
Worsley L., Female Architectural Patronage in the Eighteenth Century and the Case of Henrietta Cavendish Holles Harley, „Architectural History” 2005, 48.
Zaucha T., Dzieje siedemnastowiecznego obrazu „Matki Boskiej z Dzieciątkiem” z miejscowości Rajskie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie” 2013, 6.
Żołądź D., Rodzina szlachecka jako środowisko wychowawcze (XVI–XVII w.), w: Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX. Materiały z konferencji naukowej Katedry Historii Wychowania – czerwiec 1993, red. J. Jundziłł, Bydgoszcz 1994.
Żołądź-Strzelczyk D., Polska rodzina szlachecka XVI–XVIII w. i źródła jej oddziaływań wychowawczych, w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Kraków 2010.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.253-288
Data publikacji: 2021-06-30 10:49:02
Data złożenia artykułu: 2020-02-15 19:23:54
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2021 Anna Penkała-Jastrzębska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.