Hide
Show all
Email this article 
The Main Points of Conflict Between the Catholic Church and the Pro-Piłsudski Camp in Interwar Poland
Abstract
During the Second Polish Republic the Catholic Church and especially the church’s higher hierarchy remained in constant conflict with the political supporters of Józef Piłsudski. This was the case for a number reasons, from Piłsudski’s supporters’ religious indifference, through their participation in freemasonic activities, liberal lifestyles, and leftist and socialist inclinations, up to their proneness towards totalitarianism, especially after 1926. A different aspect of the situation was the personal animosity between Marshall Piłsudski and various representatives of the clergy, who tended to support the opposing right-wing political forces. Despite this, the Pilsudski camp looked for a consensus with the church, and often undertook steps that were beneficial to it, as the camp was well aware of the church’s influence. As a result some representatives of the church, including the Primate, were convinced that building an understanding was the only appropriate approach to the existing reality.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Printed sources (Źródła drukowane)
Nacjonalizm a katolicyzm. Opinie biskupów, uczonych, polityków i publicystów współczesnych (tekst z roku 1927), tłum. J. Puzynianek, Krzeszowice 2007.
Pius XI, encyklika Quadragesimo anno.
Żongołłowicz B., Dzienniki 1930–1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004.
Studies (Opracowania)
Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–1939, Warszawa 1980.
Białous T., Biskup Stanisław Kostka Łukomski (1874–1948). Pasterz niezłomny, Rajgród 2010.
Bylina S., Relacje państwo – Kościół katolicki na południowym Podlasiu w II Rzeczypospolitej, Drohiczyn 2013.
Chajko G., Arcybiskup Bolesław Twardowski (1864–1944). Metropolita lwowski obrządku łacińskiego, Rzeszów 2010.
Chajn L., Wolnomularstwo i Piłsudski w 1921 r., „Zeszyty Historyczne” 1981, 55.
Chrobaczyński J., Compiègne 1940. Klęska Francji w koncepcjach i recepcji społeczeństwa polskiego, Kraków 2010.
Czajowski J., Kardynał Adam Stefan Sapieha, Wrocław 1997.
Danek A., Współpraca miesięcznika „Pro Christo” ze środowiskiem Bolesława Piaseckiego jako wynik „planu penetracyjnego” Falangi, w: Nacjonalizmy różnych narodów. Perspektywa politologiczno-religioznawcza, red. B. Grott, O. Grott, Kraków 2012.
Dębiński J., Józef Piłsudski a Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1935, w: Józef Piłsudski wobec Europy i wybranych zagadnień wewnętrznych Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1935). W 70 rocznicę śmierci, red. M. Wojciechowski, Z. Karpus, Włocławek–Toruń 2007.
Dębiński J., Kościół rzymskokatolicki wobec przewrotu majowego i rządów sanacji, w: Zamach stanu Józefa Piłsudskiego i jego konsekwencje w interpretacjach polskiej myśli politycznej XX wieku, red. Z. Karpus, G. Radomski, W. Wojdyła, Toruń 2008.
Engelgard J., Religia i polityka – Józef Teodorowicz i Narodowa Demokracja w latach 1902–1918, w: Teodorowicz. Mówca i patriota. Materiały z konferencji naukowej, red. T. Skoczek, Warszawa 2015.
Friszke A., O kształt niepodległej, Kraków 1989.
„Godziemba”, Konflikt wawelski w 1937 roku, http://www.jpilsudski.org/artykuly-historyczne-pilsudski/epizody-z-zycia-jozefa-pilsudskiego/item/2025-konflikt-wawelski-w-1937-roku [dostęp: 4 V 2018].
Grott B., Wpływ myśli katolickiej na myśl prawicy polskiej w XX wieku, w: Od nacjonalistycznych konfrontacji do porozumienia europejskiego. Rola Kościołów w dziejowej drodze Niemiec i Polski w XIX w XX wieku, red. G. Besier, Wałbrzych 2004.
Grzybowski M.M., Kardynał II Rzeczypospolitej Aleksander Kakowski 1862–1938, „Notatki Płockie” 2013, 58, 1 (234).
Guzewicz W., Internowanie biskupa Stanisława Łukomskiego, czyli o obchodach żałobnych Marszałka Piłsudskiego w diecezji łomżyńskiej, „Studia Ełckie” 2014, 16, 3.
Guzewicz W., Duchowieństwo diecezji łomżyńskiej w II Rzeczypospolitej, Lublin 2003.
Hrycek M., Wątki antysemickie w „Kurierze Łódzkim” w okresie międzywojennym, „Folia Litteraria Polonica” 2012, 17, 3.
Jakubiak K., Kategoria państwa w kształtowaniu koncepcji wychowania państwowego w II Rzeczypospolitej, w: Wychowanie a polityka. Mity i stereotypy w polskiej myśli społecznej XX wieku, red. W. Wojdyła, Toruń 2000.
Jakubiak M., Relacje państwo – Kościół katolicki na tle polityki oświatowo-wychowawczej sanacji, Warszawa 2016.
Jędruszczak T., Stanowisko społeczeństwa i opozycji wobec powstania Obozu Zjednoczenia Narodowego, „Dzieje Najnowsze” 1961, 4, 204.
Jurkiewicz J., Watykan a Polska w okresie międzywojennym 1919–1939, Warszawa 1960.
Kalinowski S., Organizacje społeczne i prasa w akcji promocji legendy Józefa Piłsudskiego w powiecie radzyńskim w okresie II Rzeczypospolitej, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2013, 11.
Kawalec K., Przewrót majowy jako etap narastania w polskim życiu politycznym tendencji skrajnych, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2011, 33.
Kmak-Pamirska A., Religia w czasach Trzeciej Rzeszy, Toruń 2010.
Kolasa W.M., Kierunki badań nad historią prasy polskiej 1918–1939, cz. 1, Tendencje rozwojowe, typologia, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2011, 14, 1–2 (27–28).
Kornat M., Papież Pius XI i Polska w dobie totalitaryzmów i kryzysu wersalskiego 1933–1939, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2008, 30.
Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996.
Krasowski K., Między Warszawą a Watykanem. Episkopat Polski wobec rządu i Stolicy Apostolskiej 1918–1939, w: Szkice z dziejów papiestwa, t. 1, red. I. Koberdowa, J. Tazbir, Warszawa 1989.
Król-Mazur R., Działalność polityczna abp. Józefa Teofila Teodorowicza w latach 1888–1923, Kraków 2013.
Kruczkowski L., Dlaczego jestem socjalistą?, Warszawa 1938.
Kula M., Smolana K., Echa meksykańskiego konfliktu religijnego lat 1926–1929 w Polsce, „Ameryka Łacińska. Kwartalnik Analityczno-Informacyjny” 2009, 17, 4 (66).
Kula M., Religiopodobny komunizm, Kraków 2003.
Kulesza W., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926–1935, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
Leszczyński P.A., Stosunki państwo – Kościół w koncepcjach oraz praktyce rządów obozu piłsudczykowskiego, Gorzów Wielkopolski 2008.
Liebrecht G., Biskup Augustyn Łosiński. Ordynariusz Diecezji Kieleckiej w latach 1910–1937, Kielce 2018.
Liebrecht G., Działalność filantropijna biskupa kieleckiego Augustyna Łosińskiego w latach 1910–1937, „Studia Muzealno-Historyczne” 2009, 1.
Łosiński A., Chrześcijańska miłość ojczyzny i praca narodowa, Gniezno 1919.
Macała J., Polska katolicka w myśli politycznej II RP, Zielona Góra 2004.
Majchrowski J., Obóz Zjednoczenia Narodowego a Kościół katolicki, „Więź” 1976, 12.
Nitecki P., Socjalizm, komunizm i ewangelizacja, Lublin 1998.
Opioła W., Stanowisko polskiej prasy katolickiej wobec wojny domowej w Hiszpanii 1936–1939. Analiza dyskursu medialnego, „Media, Kultura, Społeczeństwo” 2010, 1, 5.
Osiński Z., Janusza Jędrzejewicza droga do kariery w obozie piłsudczykowskim, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 2006, 61.
Paczkowski A., Prasa w życiu politycznym Drugiej Rzeczypospolitej, „Dzieje Najnowsze” 1978, 10, 3.
Pałka D., Warunki dialogu Kościoła katolickiego z Żydami w II Rzeczypospolitej, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2005, 18.
Paruch W., Myśl polityczna formacji piłsudczykowskiej w Polsce (1926–1939) – cechy podstawowe, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia” 2014, 21, 2.
Paruch W., Obóz Piłsudczykowski (1926–1939), w: Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2005.
Pest C., Kardynał Edmund Dalbor (1869–1926). Pierwszy Prymas Polski odrodzonej, Poznań 2004.
Pietrzak J., Czy kard. August Hlond był zwolennikiem sanacji? w: Kościół w II Rzeczypospolitej, red. Z. Zieliński, S. Wilk, Lublin 1980.
Pietrzak J., Nuncjatura Achillesa Ratti w Polsce w latach 1918–1921 w świetle wspomnień o niej, w: Vade Nobiscum, red. Z. Brzozowska et al., Łódź 2009.
Polak R., Religia rzymskokatolicka w szkołach II Rzeczypospolitej, Lublin 2007.
Prochwicz J., Arcybiskup Stanisław Gall (1865–1942). Biskup Polowy Wojsk Polskich, Warszawa 2018.
Radosik R., Stereotyp masona w twórczości Skamandrytów, „Ars Regia. Czasopismo Poświęcone Myśli i Historii Wolnomularstwa” 2010, 12, 19.
Roszkowski W., Najnowsza historia Polski 1914–1945, Warszawa 2003.
Rożek M., Kardynał Sapieha, Kraków 2007.
Sadowski M. CSsR, Mit powstańczej legendy kard. Albina Dunajewskiego, „Analecta Cracoviensia” 2014, 46.
Seniów J., W kręgu piłsudczyków. Poglądy ideowo-polityczne „Gazety Polskiej” (1929–1939), Kraków 1998.
Serwatka T., Kazimierz Świtalski (1886–1962). Biografia polityczna, Warszawa 2009.
Serwatka T., Koncepcje społeczno-polityczne Prymasa polski Augusta Hlonda (1926–1948), Poznań 2006.
Sługa Boży August Hlond, oprac. J. Konieczny TChr, W. Necel TChr, Poznań 1994.
Stanulewicz M., Prawo własności w nauczaniu episkopatu II Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2012, 64.
Synowiec A., W kręgu publicystyki Józefa Putka – spór z Kościołem katolickim, „Studia Historyczne” 2014, 57, 2.
Szczurowski R., Socjaliści w polskiej publicystyce katolickiej 1878–1918, Kraków 2001.
Szymański J., Stosunek Watykanu do spraw polskich za czasów II Rzeczypospolitej 1919–1939, Radom 1982.
Śleszyński W., Polityka państwa a Kościół katolicki na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, w: Między Wilnem a Białymstokiem. 50-lecie śmierci Arcybiskupa Romualda Jałbrzykowkiego, Białystok 2007.
Trajdos T.M., Uwagi o działalności politycznej i przekonaniach arcybiskupa Józefa Teodorowicza, w: Teodorowicz. Mówca i patriota. Materiały z konferencji naukowej, red. T. Skoczek, Warszawa 2015.
Waingertner P., Wolnomularstwo a Kościół katolicki w II Rzeczypospolitej. Kontrowersje i polemiki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1995, 52.
Warszawski J., Studia nad wyznaniowością religijną marszałka Józefa Piłsudskiego, Londyn 1978.
Wilk S. SDB, Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–1939, Lublin 1992.
Wolny J., Konflikt Wawelski, w: Księga Sapieżyńska, t. 2, Działalność kościelna i narodowa Adama Stefana Sapiehy, red. J. Wolny, Kraków 1986.
Wysocki W., Konterfekt religijny Marszałka, „Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej” 2015, 2, 13.
Zwoliński A., Katolik i polityka, Kraków 1999.
Zwoliński A., Polskie ścieżki masonerii, Kraków 2014.
Zwoliński A., Wokół masonerii, Kraków 1993.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.535-577
Date of publication: 2021-06-30 10:49:20
Date of submission: 2019-09-13 14:01:44
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2021 Przemysław Sołga
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.