Hide
Show all
Email this article 
The Act of Anna from Stanisławski Zbąska’s Last Will, the First Polish Female Poet, on 7 July 1696
Abstract
The edited source is an unknown testament of Anna Stanisławska, the first Polish female, drawn up on 7 July 1696. As yet, there is no detailed biography of Anna Stanisławska, the author of the work A Transaction, or an Account of the Entire Life of an Orphan Girl by Way of Plaintful Threnodies in the Year 1685. The published testament brings new information about the last years of her life and activities for the benefit of the Catholic Church, as well as the property she owned. The will reveals the hitherto unknown burial place of the poet in Lublin. At the same time, Anna Stanisławska’s last will shows her generosity towards many institutions of the Catholic Church.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Narodowe w Krakowie (oddział na Wawelu):
Archiwum Podhoreckich IV, sygn. Podh. XII 21/6.
Archiwum Podhoreckich IV, sygn. Podh. XXIX, dok. nr 3.
Źródła drukowane
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku, Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX wieku, kier. nauk. J. Wisłocki, Kórnik–Poznań 2004 (online).
Cui contingit nasci, restat mori. Wybór testamentów z województwa sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005.
Łaski J., Liber beneficiorum archidioecesis Gnesnensis, t. 2, ed. J. Łukowski, Gnesnae 1881.
Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa, K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1957.
Stanisławska A., A Transaction, or an Account of the Entire Life of an Orphan Girl by Way of Plaintful Threnodies in the Year 1685. The Aesop Episode, tłum., wstęp i oprac. B. Keane, Warszawa 2013.
Stanisławska A., Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685, wyd. I. Kotowa, w: Biblioteka Pisarzów Polskich, nr 85, Kraków 1935.
Stanisławska A., Transakcyja albo Opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685. Fragmenty, oprac. P. Borek, Kraków 2003.
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, wyd. P. Klint, Wrocław 2015.
Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997.
Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. 3: Akty podziałów dóbr ziemskich szlachty sandomierskiej z XVII wieku, wstęp i oprac. J. Pielas, Kielce 2014.
Opracowania
Araszkiewicz A., Wierszowany pamiętnik Anny Stanisławskiej, w: Per mulierem... Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i w dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012.
Barącz S., Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, t. 2, Lwów 1861.
Biedrzycka A., Szyszkowski Mikołaj, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Warszawa–Kraków 2015.
Boniecki A., Herbarz polski, t. 1, 12, Warszawa 1899, 1908.
Borkowska M. OSB, Klasztor benedyktynek radomskich i jego rola w życiu religijnym i kulturalnym Radomia i ziemi radomskiej, w: Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej, t. 2: Historia społeczno-religijna okresu wczesnonowożytnego, red. Z. Guldon, S. Zieliński, Radom 1996.
Borkowska M. OSB, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004.
Borkowska M. OSB, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 2: Polska Centralna i Południowa, Warszawa 2005.
Borkowska M. OSB, Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.
Brückner A., Dzieje literatury polskiej w zarysie, t. 1, Warszawa 1908.
Brückner A., Pierwsza autorka polska i jej autobiografia wierszem, „Biblioteka Warszawska” 1893, 4.
Bursze J., Anna Zbąska ze Stanisławskich, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1969, 13.
Chromecki T., Krótki rys dziejów Zgromadzenia Szkół Pobożnych czyli OO. Pijarów, Kraków 1880.
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. I: 1578–1620, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 2017.
Dworzaczek W., Genealogia, cz. 2, Warszawa 1959.
Dygdała J., Tarło Michał Bartłomiej, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 52, 2018 [w druku].
Dziechcińska H., Pamiętniki czasów saskich. Od sentymentalizmu do sensualizmu, Bydgoszcz 1999.
Dziechcińska H., Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI–XVII–XVIII, Warszawa 2003.
Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977.
Gierowski J.A., Koniecpolski Jan Aleksander, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968.
Guldon Z., Kowalski W., Szpitale w województwie sandomierskim w drugiej połowie XVII wieku, „Nasza Przeszłość” 1995, 84.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Inwentarz rękopisów Archiwum Kapituły Kolegiackiej i Katedralnej w Sandomierzu XIII–XX wieku, oprac. F. Kiryk, Sandomierz 2010.
Karpiński A., Zapisy „pobożne” i postawy religijne mieszczanek polskich w świetle testamentów z drugiej połowy XVI i XVII w., w: Tryumfy i porażki. Studia z dziejów kultury polskiej XVI–XVIII w., red. M. Bogucka, Warszawa 1989.
Katalogi biskupów poznańskich, oprac. J. Wiesiołowski, Poznań 2004.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 3: Kościoły i klasztory śródmieścia 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1978.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 5: Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1978.
Keckowa A., Kotowski Adam, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 14, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969.
Kersten A., Krzysztof Koniecpolski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Warszawa–Kraków 1967–1968.
Kiryk F., Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie XIII–XVI wiek, Kielce 1994.
Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. 4, Gniezno 1883.
Kosman M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
Kotowa I., Anna Stanisławska, pierwsza autorka polska, „Pamiętnik Literacki” 1934, 31.
Kowalczykowa E., Kościół Św. Krzyża, Warszawa 1975.
Krasny P., Kościół Misjonarzy w Lublinie. Geneza form architektonicznych i problem autorstwa, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1996, 41.
Krzywy R., Pragnienie pamięci i „białogłowski koncept”. Kilka uwag o świadomości warsztatowej pierwszych polskich pamiętnikarek (Anna Zbąska, Regina Salomea Pilsztynowa), „Śląskie Studia Polonistyczne” 2013, 2.
Księga pamiątkowa trzechsetlecia Zgromadzenia Księży Misjonarzy (1625–17/IV–1925), Kraków 1925.
Kuchowicz Z., Wizerunki niepospolitych niewiast staropolskich XVI–XVII wieku, Łódź 1972.
Kumor B.S., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998.
Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912.
Kusiak J., „Jedna sierota” w sarmackim świecie – autoportret Anny Stanisławskiej, w: Gorsza „kobieta”: dyskursy, inności, samotności, szaleństwa, red. D. Adamowicz, Y. Anisimovets, O. Taranek, Wrocław 2008.
Link-Lenczowski A.K., Szembek Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 48, Warszawa–Kraków 2012–2013.
Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 4, Kraków 1853.
Marecki J., Kościół i klasztor kapucynów w Krakowie, Kraków 1995.
Mikulski T., Anna Zbąska ze Stanisławskich, „Ruch Literacki” 1935, 10.
Molenda Z., Jubileuszowe dziękczynienie szarytek w Lublinie, „Niedziela” 2002, 10.
Nagielski M., Skarszewski Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 38, Warszawa–Kraków 1997–1998.
Nagielski M., Stanisławski Michał, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 42, Warszawa–Kraków 2003–2004.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. 5, 6, 8, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1841.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992.
Obremski K., O „kobietach, kanonie i badaniach literatury dawnej” głos polemiczny, „Terminus” 2016, 18, 3.
Ożarska M., Combining a Lament with a Verse Memoir. Anna Stanisławska’s Transaction’ (1685), „Časopis pro slovanskou filologii” 2012, 81, 4.
Partyka J., „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa 2004.
Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
Pielas J., Podziały majątkowe szlachty koronnej w XVII wieku, Kielce 2013.
Pielas J., Zabezpieczenie praw majątkowych Anny Stanisławskiej w intercyzie przedślubnej z 1669 roku, „Almanach Historyczny” 2000, 2.
Popiołek B., „Na ratunek duszy mojej” – pobożne fundacje w świetle testamentów staropolskich XVII–XVIII wieku, w: Mecenas i fundator. Magnateria Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 2011.
Popiołek B., Polisa na życie wieczne. Zagadnienie miłosierdzia w testamentach czasów saskich, „Nasza Przeszłość” 2012, 117.
Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten... Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Popławska H., „Żałosne treny” Anny Stanisławskiej, w: Pisarki polskie epok dawnych, red. K. Stasiewicz, Olsztyn 1988.
Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 3, Petersburg 1860.
Raciborski J., Monografja Kalisza, cz. 1, Kalisz 1912.
Rott D., Kobieta z przemalowanego portretu. Opowieść o Annie Zbąskiej ze Stanisławskich i jej Transakcyji albo Opisaniu całego życia jednej sieroty [...], Katowice 2004.
Ruszczycówna J., Trzy portrety polskiej poetki XVII wieku (Anna ze Stanisławskich Zbąska), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1969, 13.
Sajkowski A., Staropolska miłość. Z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981.
Sajkowski A., Żywoty niepospolitych kobiet polskiego baroku, Łódź 1989.
Schletz A. CM, Ks. Biskup Michał Bartłomiej Tarło opiekun ubogich, „Nasza Przeszłość” 2011, 115–116.
Schletz A., Historia Sióstr Miłosierdzia w Polsce, „Nasza Przeszłość” 1960, 12.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 5, 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1884, 1890.
Sokalski M., Szyszkowski Piotr, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 50, Warszawa–Kraków 2015.
Sondel J., Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 1997.
Spież J.A. OP, „Figle i niedole” poddanych dominikańskiego klasztoru pw. Bożego Ciała we Lwowie z majątku w Dawidowie w XVIII w., w: Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław 2013.
Staniszewski A.T., Nieobecna „książka białogłowskiego konceptu”. Kobiety, kanon i badania literatury dawnej, „Terminus” 2014, 16, 2.
Stankowa M., Ocalałe fragmenty akt Trybunału Koronnego Lubelskiego w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Lublinie 1578–1793, „Archeion” 1964, 40.
Stasiewicz K., Zmysłowa i elokwentna prowincjuszka na staropolskim Parnasie. Rzecz o Elżbiecie Drużbackiej i nie tylko..., Olsztyn 2001.
Szczeblewski S., Klasztor bernardynek kaliskich na podstawie tzw. kaliskiego kopiarza, „Studia Włocławskie” 2016, 18.
Szczęsny S., Anny ze Stanisławskich Zbąskiej opowieść o sobie i mężach. Glosa do barokowej trenodii, w: Pisarki polskie epok dawnych, red. K. Stasiewicz, Olsztyn 1988.
Szylar A., Działalność wychowawczo-edukacyjna żeńskich zgromadzeń zakonnych w Małopolsce w okresie potrydenckim do 1815 r., Kraków 2012.
Targosz K., Damy XVII wieku z piórem w ręku – od listu do autobiografii, w: Pisarki polskie epok dawnych, red. K. Stasiewicz, Olsztyn 1988.
Targosz K., Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII w. o swoich zakonach i swoich czasach, Kraków 2002.
Targosz K., Sawantki w Polsce XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa 1997.
Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 7, wyd. A.A. Kosiński, A. Włodarski, Warszawa 1910.
Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1994.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1987.
Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1991.
Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław 1987.
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Wanat B.J. OCD, Zakon karmelitów bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Kraków 1979.
Wierzbicki L.A., Poselstwa od szlachty województwa sandomierskiego do Michała Korybuta i Jana III (1670–1693), w: Z życia politycznego szlachty i ziemiaństwa między Wisłą a Pilicą w XVI–XX wieku. Studia, red. J. Gapys, M. Nowak, J. Pielas, Kielce 2017.
Wieteska J., Katalog prałatów i kanoników kapituły łowickiej od 1433 do 1970, Warszawa 1971.
Wilczyński M., Klasztor świętego Kazimierza oo. reformatów w Krakowie, Kraków 1893.
Wiśniewska H., Świat płci żeńskiej baroku zaklęty w słowach, Lublin 2003.
Wiśniewski J., Dekanat radomski, Radom 1911.
Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186 do 1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1928.
Wróbel E.E., Staropolski autoportret białogłowy, „Folia Historica Cracoviensia” 2011, 17.
Wyczawski H.E. OFM, Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Kalwaria Zebrzydowska 1985.
Zielińska K., O trenach Anny Stanisławskiej. Refleksja genologiczna, „Szkice Humanistyczne” 2016, 16, 3.
Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo w Polsce (1652–2002), t. 2, red. A. Dzierżak, S. Motyka, W. Bomba, J. Dukała, Kraków 2002.
Strony internetowe
http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/kosciol-pw-przemienienia-panskiego-seminaryjny-w-lublinie/ [dostęp: 16 I 2018].
http://www.niedziela.pl/artykul/68577/nd/Jubileuszowe-dziekczynienie-Szarytek-w [dostęp: 17 I 2018].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2018.46.385-418
Date of publication: 2019-04-25 10:00:47
Date of submission: 2018-03-13 15:56:00
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2019 Jacek Pielas
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.