Hide
Show all
Email this article 
The Enlistment Letters (listy przypowiednie) for Marcin Zamoyski with the Years 1656, 1679 and 1683 on Cavalry Banners and Foot Regiment in the Polish Crown Army
Abstract
In this edition we would like to present three enlistment letters (listy przypowiednie) issued by the Royal Chancellery to Marcin Zamoyski: for enlisting cossack (cavalry) banner (company) in 1656, taking command of foot regiment in 1679 and strengthening of the (winged) hussars banner in 1683. All three sources came from Zamoyskis’ Archive (Archiwum Zamoyskich), currently part of the Central Archives of Historical Records (Archiwum Główne Akt Dawnych) in Warsaw, from the archive no 463, containing correspondence between Polish kings and Marcin Zamoyski, 4th owner of Zamoyska’s fee tail (Ordynacja Zamoyska) and Grand Crown Under-treasurer (podskarbi wielki koronny) in the period 1685–1689. Next to the original letters we have added introduction with description of the mechanisms behind Marcin Zamoyski’s political-military career, with special emphasis on the aspect of keeping military units as the part of Crown standing army (komput koronny).
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Archiwalia i rękopisy
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
Akta Skarbowo-Wojskowe, dz. 85, sygn. 105, 108, 115; dz. 86, sygn. 52, 67, 70.
Archiwum Skarbu Koronnego, dz. II, sygn. 61, 62, 68; dz. VI, sygn. 24.
Archiwum Zamoyskich, sygn. 455–492, 3112.
Metryka Koronna, Sigillata, sygn. 14, 15.
Biblioteka XX Czartoryskich w Krakowie:
rkps 2562, 2563, 2589, 2656.
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu:
rkps 250/II, 305/II, 12806, 15964/II, t. 1, cz. 2.
Центральний Державний Історицний Архів України, м. Львів:
F. 9, op. 1, sygn. 405.
Stare druki i edycje źródłowe
Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie:
t. 10, Spis oblat zawartych w aktach grodu i ziemstwa lwowskiego, oprac. K. Liske, Lwów 1884;
t. 21, Lauda wiszeńskie 1648–1673, oprac. A. Prochaska, Lwów 1911.
Diary of the Honourable Laurence Hyde, constaining the particular occurences during his embassy to John Sobieski, King of Poland, in 1676, w: The correspondence of Henry Hyde, Earl of Clarendon, and on his brother Laurence Hyde, earl of Rochester, t. 1, oprac. S. Singer, London 1828.
Epistolarum historico-familiarum, t. 1, cz. 2, ed. A.Ch. Załuski, Brunsbergae (Braniewo) 1710.
[Gniński J.], Relacja na sejm koronacyjny 1676 r. o pierwszym dwuleciu rządów Jana III, oprac. J. Woliński, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, 10, 1.
Kochowski W., Commentarius belli adversum Turcas ad Viennam, & in Hungaria, Anno CH: M.DC.LXXXIII. Gesti, ductu & auspicic serenissimi ac potentissimi Ioannis III, Regis Poloniarum, Mag: Duc: Lithuanie, Kraków 1684.
Kochowski W., Roczniki Polski. Klimakter IV (1669–1673), oprac. L.A. Wierzbicki, Warszawa 2011.
Komput wojska koronnego na potrzeby podziału hiberny w 1686 roku, oprac. Z. Hundert, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 5, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2017.
Komput wojsk JKMCI pod Skwarzawą w obozie die 4 Augusti 1663, oprac. M. Nagielski, w: Staropolska sztuka wojenna XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, Warszawa 2002.
Komput wojsk koronnych z podziałem chorągwi jazdy zaciągu polskiego na pułki 1673, oprac. Z. Hundert, „Studia z Dziejów Wojskowości” 2013, 2.
Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, oprac. J. Woliński, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1965, 11, 2; 1970, 16, 2.
Morsztyn Z., Pogrom Turków pod Chocimiem 1673 r., oprac. J.K. Plebański, Warszawa 1889.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. 4, oprac. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839.
Pamiętnik Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, w: Dwa pamiętniki z XVII wieku, Jana Cedrowskiego i Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, oprac. A. Przyboś, Wrocław 2006.
Źródła do dziejów wojny polsko-tureckiej w latach 1683–1699, oprac. M. Wagner, Oświęcim 2016.
Opracowania
Chmielewska M., Sejm elekcyjny Michała Korybuta Wiśniowieckiego 1669 roku, Warszawa 2006.
Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
Czarniecka A., Nikt nie słucha mnie za życia… Jan III Sobieski w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009.
Groszkowski M., Jan Stachurski, komendant Białej Cerkwi w latach 1664–1668, Oświęcim 2014.
Groszkowski M., Marcin Zamoyski jako podskarbi wielki koronny w latach 1685–1689, w: Jarzmo Ligi Świętej? – Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1684–1696, red. D. Milewski, Warszawa 2017 (w druku).
Хундарт З., Аддзелы Радзівілаў у каронным войску ў часы панавання Міхала Карыбута–Вішнявецкага і Яна ІІІ Сабескага (1669–1696 гг.), „Arche” 2015, 6 (139).
Hundert Z., Dyslokacja partii wojska koronnego w 1677 roku. Przyczynek do badań pogranicza polsko-tureckiego oraz organizacji armii w dobie pokoju 1677–1683, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2016, 1 (36).
Hundert Z., Husaria koronna w wojnie polsko-tureckiej 1672–1676, Oświęcim 2014 (wyd. II).
Hundert Z., Między buławą a tronem. Wojsko koronne w walce stronnictwa malkontentów z ugrupowaniem dworskim w latach 1669–1673, Oświęcim 2014.
Hundert Z., Oddziały Radziwiłłów w wojsku koronnym w dobie panowania „królów rodaków” (1669–1696), w: Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. M. Nagielski, K. Żojdź, Warszawa 2016.
Hundert Z., Pozycja Jana III w wojsku koronnym w latach 1674–1683. Utrzymanie czy też utrata wpływów wypracowanych w czasie sprawowania godności hetmańskiej?, w: Król Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1674–1683, red. D. Milewski, Warszawa 2016.
Hundert Z., Siły ordynacji zamojskiej w latach 1674–1676 – przyczynek do badań nad funkcjonowaniem wojsk ordynacji rodowych w XVII wieku, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2015.
Hundert Z., Wojsko koronne a elekcja 1674 roku, w: Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami, red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016.
Hundert Z., Wykaz koronnych chorągwi i regimentów w okresie 1 V 1679 – 30 IV 1683. Przyczynek do organizacji wojska koronnego w dobie pokoju 1677–1683, w: Studia Historyczno-Wojskowe, t. 5, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze–Tarnowskie Góry 2015.
Hundert Z., Wykaz repartycji jednostek wojska koronnego, zgodnie z podziałem komisji lwowskiej w 1679 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2016, 17 (58), 2–3 (256–257).
Janas E., Konfederacja wojska koronnego w latach 1661–1663, Lublin 1998.
Kłoczek J., Ordynacje rodowe w Rzeczypospolitej. Powstanie i funkcjonowanie w okresie staropolskim, w: Szlachta polska i jej dziedzictwo, red. D. Kuźmina, Warszawa 2013.
Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, t. 2, Kraków 1898.
Kozaczka M., Poczet Ordynatów Zamoyskich, Lublin 2009.
Крикун М., Кількість і структура поселень Подільського воєводства в першій половині XVII століття, w: М. Крикун, Подільске воєводства у ХУ–ХУІІІ століттях: статті і матеріали, Львів 2011.
Łopatecki K., „Disciplina Militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.
Nagielski M., Jerzy Lubomirski i jego wpływy w armii koronnej jako przykład patronatu wojskowego w XVII wieku, w: M. Nagielski, Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy, Warszawa 2011.
Nagielski M., Stanowisko armii koronnej wobec rokoszu Lubomirskiego (1665–1666), w: M. Nagielski, Druga wojna domowa w Polsce. Z dziejów polityczno-wojskowych u schyłku rządów Jana Kazimierza Wazy, Warszawa 2011.
Przyboś A., Gniński Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 8, 1959.
Przyboś A., Kukulski L., Morsztyn (Morstin) Jan Andrzej, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 21, 1976.
Sikora R., Husaria pod Wiedniem 1683, Warszawa 2012.
Sowa J.J., Jednostki komputowe Adama Mikołaja Sieniawskiego do 1702 roku, cz. 1: Udział w działaniach wojennych do 1696 roku, w: Studia nad staropolską wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2015.
Sowa J.J., Jednostki komputowe Adama Mikołaja Sieniawskiego do 1702 roku, cz. 2: w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 5, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2017.
Sowa J.J., „W czym veritur powaga moja hetmańska…”. Organizacja i procedura sądu hetmańskiego w Koronie w latach 1683–1699, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2013, 65, 1.
Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795, oprac. K. Chłapowski, Warszawa 2017.
Stolicki J., Wobec wolności i króla. Działalność polityczna szlachty ruskiej, ukrainnej i wołyńskiej w latach 1673–1683, Kraków 2007.
Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku, red. A. Gąsiorowski: t. 3, z. 1: Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku, oprac. K. Przyboś, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
t. 3, z. 2: Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.
t. 3, z. 4: Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV–XVIII wieku, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
t. 4, z. 4: Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII w., oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, Kórnik 1991.
t. 10: Urzędnicy centralni nadworni Polski XIV–XVIII wieku, oprac. K. Chłapowski et al., Kórnik 1992.
Wagner M., Generałowie wojska polskiego w społeczeństwie Rzeczypospolitej czasów Jana III Sobieskiego (1668–1696), w: Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 4: Społeczeństwo a wojsko, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski, Warszawa 2015.
Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 2, Oświęcim 2014.
Wagner M., Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. 2, Zabrze 2009.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1655–1660, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1958, 4.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1660–1667, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, 6, 1.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1673–1679, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1961, 7, 2.
Wimmer J., Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1683–1689, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1962, 8.
Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii oraz bitwy, Warszawa 1983.
Woliński J., Warszawa czasów Sobieskiego jako ośrodek dyspozycji politycznej, „Rocznik Warszawski” 1966, 7.
Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997.
Zielińska T., Stanisław Antoni Szczuka jako referendarz koronny w latach 1688–1699, „Kwartalnik Historyczny” 2004, 111, 3.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2017.43.313-336
Date of publication: 2018-02-24 20:38:27
Date of submission: 2017-05-07 16:46:19
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2017 Zbigniew Hundert
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.