Hide
Show all
Email this article 
The Effects of Limiting the Role of the Self-Government of the Nobility in the Lithuanian-Belarusian Lands in the Light of Changes in the Composition of the Nobility Courts in 1832–1855
Abstract
The article consists of two parts. The first part presents the legal and constitutional changes and the process of assimilation of the judicial system in the north-western gubernias of the Russian Empire after the fall of the November Uprising. It also addresses the new rules imposed on the self-government of the nobility and the extent of Tsarist intervention in the staffing of court officials in the inter-insurrectionary period. The second part characterises the environment of the officials of the self-government of the nobility. Court clerks of selected districts of the Vilnius Governorate – a total of 169 persons – are analysed. The source basis for the analysis is the descriptions of the employees' service status, which made it possible to determine the characteristics of the group: origin, education, wealth, achieved ranks, awards, decorations. The collective portrait of the group of court clerks shows the extent to which the self-government of the nobility was restricted in the partitioned lands.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Jenike L., Ze wspomnień, cz. 1, Warszawa 1910.
Luchinskiy F.Ya., Provintsial’nyye nravy za posledniye polveka (vospominaniya), „Russkaya starina” 1897, 91, 9 [Лучинский Ф.Я., Провинциальные нравы за последние полвека (воспоминания), „Русская старина” 1897, 91, 9].
Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie, Warszawa 1959.
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii na 1845 god, Vil’na 1845 [Памятная книжка Виленской губернии на 1845 год, Вильна 1845].
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii na 1846 god, Vil’na 1846 [Памятная книжка Виленской губернии на 1846 год, Вильна 1846].
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii na 1848 god, Vil’na 1848 [Памятная книжка Виленской губернии на 1848 год, Вильна 1848].
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii. Na 1850 god, Vil’no 1850 [Памятная книжка Виленской губернии. На 1850 год, Вильно 1850].
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii. Na 1852 god, cz. 1, Vil’na 1852 [Памятная книжка Виленской губернии. На 1852 год, cz. 1, Вильна 1852].
Pamyatnaya knizhka Vilenskoy gubernii na 1854 god, Vil’na 1854 [Памятная книжка Виленской губернии на 1854 год, Вильна 1854].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 6, otdeleniye vtoroye, 1831, Sankt-Peterburg 1832 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 6, отделение второе, 1831, Санкт-Петербург 1832].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 7, 1832, Sankt-Peterburg 1833 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 7, 1832, Санкт-Петербург 1833].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 8, otdeleniye pervoye, 1833, Sankt-Peterburg 1834 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 8, отделение первое, 1833, Санкт-Петербург 1834].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 12, otdeleniye pervoye, 1837, Sankt-Peterburg 1838 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 12, отделение первое, 1837, Санкт-Петербург 1838].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 15, otdeleniye pervoye, 1840, Sankt-Peterburg 1841 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 15, отделение первое, 1840, Санкт-Петербург 1841].
Polnoye sobraniye zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye vtoroye, t. 16, otdeleniye pervoye, 1841, Sankt-Peterburg 1842 [Полное собрание законов Российской Империи, собрание второе, t. 16, отделение первое, 1841, Санкт-Петербург 1842].
Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie, Warszawa 1959.
Selivanov I.V., Zapiski dvoryanina-pomeshchika, byvshego v dolzhnosti prepodavatelya, sudii i predsedatelya palaty, „Russkaya starina” 1880, 6 [Селиванов И.В., Записки дворянина-помещика, бывшего в должности преподавателя, судии и председателя палаты, „Русская старина” 1880, 6].
Bairašauskaitė T., Diariusz sejmiku 1817 r. jako źródło do dziejów szlachty litewskiej, w: Pogranicze polsko-litewsko-białoruskie. Źródła historyczne i stan badań (Materiały z konferencji), red. M. Kietliński, Białystok 2003.
Bairašauskaitė T., Lietuvos bajorų savivalda: XIX a. pirmojoje pusėje, Lietuvos istorijos instituto leidykla, Vilnius 2003.
Bairašauskaitė T., Mykolas Juozapas Römeris (1778–1853) bajoro viešoji ir privati erdvės XIX a. pirmojoje pusėje, Vilnius 2011.
Bairašauskaitė T., O litewskich marszałkach gubernialnych i powiatowych (do 1863 r.), „Przegląd Wschodni” 1997, 4, 2.
Bairašauskaitė T., Sejmiki litewskie w pierwszej ćwierci XIX wieku: prawo i zwyczaj, „Przegląd Historyczny” 1998, 89, 1.
Bairašauskaitė T., Sejmiki w guberniach litewskich w pierwszej połowie XIX wieku, „Czasy Nowożytne” 2002, 12.
Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, tłum. K Rutkowski, wyd. 2, Lublin 2011.
Bulgarin F., Sud’ya po vyboram, w: Sochineniya, t. 8, Sankt-Peterburg 1830 [Булгарин Ф., Судья по выборам, w: Сочинения, t. 8, Санкт-Петербург 1830].
Cherkashina N.V., Sudebnaya reforma 1864 g. v Rossii (Po materialam Vladimirskoy gubernii). Avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoĭ stepeni kandidata istoricheskikh nauk, Nizhniy Novgorod 2006 [Черкашина Н.В., Судебная реформа 1864 г. в России (По материалам Владимирской губернии). Aвтореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук, Нижний Новгород 2006].
Filipow K., Order Świętego Stanisława, Białystok 2009.
Godek S., O stanie i potrzebach guberni litewskich w roku 1810 w świetle protokołów czynności delegacji szlacheckiej w Petersburgu, „Zeszyty Prawnicze” 2014, 14, 3.
Godek S., O pieniactwie na Litwie według Włodzimierza Gadona, „Zeszyty Prawnicze” 2012, 12, 1.
Górak A., Latawiec K., Rosyjska administracja specjalna w Królestwie Polskim, 1839–1918, Lublin 2015.
Górak A., Latawiec K., Kozłowski J., Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2014.
Górak A., Latawiec K., Kozłowski J., Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), wyd. 2, uzupełnione i poprawione, Lublin 2015.
Kamieński H., Rossya i Europa: Polska. Wstęp do badań nad Rossyą i Moskalami, Paryż 1857.
Korobowicz A., Witkowski W., Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, 55, 1.
Korybut-Marciniak M., Kariery urzędnicze mieszkańców ziem litewsko-białoruskich w aparacie administracyjnym Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku, w: Dzieje biurokracji, t. 6, red. T. Bykowa, A. Górak, G. Smyk, Lublin 2016.
Korybut-Marciniak M., Przyczynek do badań nad służbą Polaków z ziem litewsko-białoruskich w administracji cywilnej Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2016, 15.
Korybut-Marciniak M., Realia urzędniczej egzystencji. Urzędnicy guberni północno-zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w świetle twórczości literackiej Elizy Orzeszkowej, „Echa Przeszłości” 2017, 18.
Korybut-Marciniak M., Stanisław i Artur Dolińscy – rosyjscy urzędnicy. Problem tożsamości Polaków w obcej służbie, w: Między irredentą a kolaboracją: ugoda, lojalizm i legalizm: „Dusza urzędnika” – ludzie i ich kariery, red. A. Szmyt, Olsztyn 2015.
Korybut-Marciniak M., Szkic do portretu urzędników guberni północno-zachodnich Rosji do końca lat pięćdziesiątych XIX wieku na przykładzie urzędników izb skarbowych, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2023, 58, 1.
Korybut-Marciniak M., W poszukiwaniu sposobów do życia – uwarunkowania społeczno-polityczne kresowej inteligencji urzędniczej w XIX stuleciu. Przypadek Stanisława Dolińskiego, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku” 2018, 19.
Korybut-Marciniak M., Z Uniwersytetu Wileńskiego do biura – kariery urzędnicze absolwentów Wszechnicy Wileńskiej, w: Będziemy wzorem innym, sobie samym chlubą: w 200. rocznicę powstania Towarzystwa Filomatów, red. A. Szmyt, E. Klimus, Olsztyn 2020.
Kowalik J., Stan sądownictwa szlacheckiego i urzędnicy sądów szlacheckich guberni wileńskiej w świetle formularzy osobowych z 1822 r., „Niepodległość i Pamięć” 2021, 28, 4 (76).
Kowalik J., Urzędnicy sądowi departamentu / izby cywilnej Wileńskiego Sądu Głównego w latach 1802–1853, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2023, 24.
Kucharzewski J., Epoka paskiewiczowska: losy oświaty, Warszawa 1914.
Latawiec K. et al., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839–1918, t. 1, Ministerstwo Oświecenia Publicznego, Lublin 2015.
Latawiec K. et al., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839–1918, t. 2, Ministerstwo Finansów, Lublin 2016.
Latawiec K. et al., Naczelnicy organów rosyjskiej administracji specjalnej w Królestwie Polskim w latach 1839–1918, t. 3, Zarząd skarbem, finansami, przemysłem i handlem, Lublin 2018.
Latawiec K., Górak A., Krajka J., Dyrektorzy komór celnych w Królestwie Polskim w latach 1851–1914 (1918), Lublin 2023.
Łopatecki K., Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2020, 55, 2.
Panin Ye.Ye., Uyezdnyye sudy Rossiyskoy Imperii v pervoy polovine XIX veka (po materialam mordovskogo kraya). Avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoĭ stepeni kandidata istoricheskikh nauk, Saransk 2006 [Панин Е.Е., Уездные суды Российской Империи в первой половине XIX века (по материалам мордовского края). Aвтореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук, Саранск 2006].
Pershin S.V., Soslovnyye uchrezhdeniya v Possii v pervoĭ polovine XIX veka (po materialam dvoryanskikh i gorodskikh obshchestv srednevolzhskikh guberniĭ). Avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoĭ stepeni doktora istoricheskikh nauk, Saransk 2010 [Першин С.В., Сословные учреждения в Pоссии в первой половине XIX века (по материалам дворянских и городских обществ средневолжских губерний). Aвтореферат диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук, Саранск 2010].
Posluzhnoy spisok, w: Entsiklopedicheskiy slovar’ Brokgauza i Efrona v 86 t., t. 24, Sankt-Peterburg 1898. [Послужной список, w: Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона в 86 т., t. 24, Санкт-Петербург 1898].
Sikorska-Kulesza J., Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wiek, Warszawa 1995.
Sikorska-Kulesza J., Wileńskie „Wiadomości Brukowe” wobec sejmików szlacheckich w II dekadzie XIX w. na Litwie, „Przegląd Wschodni” 2002, 8, 1.
Sobornov P.Ye., Deyatel’nost’ stanovykh pristavov v Rossiĭskoĭ provintsii: iz istorii politseĭskoĭ reformy 1837 goda (po materialam Nizhegorodskoĭ gubernii), „Nauchnyĭ portal MVD Rossii” 2019, 4 [Соборнов П.Е., Деятельность становых приставов в Российской провинции: из истории полицейской реформы 1837 года (по материалам Нижегородской губернии), „Научный портал МВД России” 2019, 4].
Sołodow D., Reformy procesu karnego w Rosji: zarys historyczno-prawny, Łomża 2015.
Shepelëv L.Ye., Chinovnyy mir Rossii XVIII – nachalo XX v., Sankt-Peterburg 1999 [Шепелëв Л.Е., Чиновный мир России XVIII – начало XX в., Санкт-Петербург 1999].
Stanovoy pristav, w: Entsiklopedicheskiy slovar’ Brokgauza i Efrona v 86 t. (82 t. i 4 dop.), t. 31, Sankt-Peterburg 1900. [Становой пристав, w: Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона в 86 т. (82 т. и 4 доп.), t. 31, Санкт-Петербург 1900].
Tomsinov V.A., Sudebnaya sistema Rossiyskoy imperii v XVIII – pervoy polovine XIX v. (po materialam zakonodatel’nykh aktov), „Vestnik Moskovskogo Universiteta. Seriya 11. Pravo” 2016, 3 [Томсинов B.А., Судебная система Российской империи в XVIII – первой половине XIX в. (по материалам законодательных актов), „Вестник Московского Университета. Серия 11. Право” 2016, 3].
Uortman R.S., Vlastiteli i sud’i. Razvitiye pravovogo soznaniya v imperatorskoy Rossii, tłum. M.D. Dolbilov, F.L. Sevast’yanov, Moskva 2004 [Уортман Р.С., Властители и судьи. Развитие правового сознания в императорской России, tłum. М.Д. Долбилов, Ф.Л. Севастьянов, Москва 2004].
Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów, red. A. Kulecka, Warszawa 2019.
Volkov S.V., Russkiy ofitserskiy korpus, Moskva 1993 [Волков C.B., Русский офицерский корпус, Москва 1993, https://militera.lib.ru/h/volkov_sv1/index.html] [dostęp: 5.04.2025].
Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1123-1153
Date of publication: 2025-10-31 08:37:49
Date of submission: 2024-07-27 17:46:08
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Maria Korybut-Marciniak, Jolanta Kowalik
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.