Hide
Show all
Email this article 
Socio-economic Aspects of Economic Migration from the Lands of Northern Mazovia to the United States of America at the Turn of the 20th Century
Abstract
At the turn of the 19th and 20th centuries, the lands of northern Mazovia, part of the Płock and Łomża governorates, were struck by one of the largest waves of economic migration across the ocean,. Pursued mainly by the rural population, economic migration was a consequence of socio-economic changes in the countryside of the Kingdom of Poland after the enfranchisement reform of 1864 and the creation of a significant number of small farms that did not provide adequate support for peasant families. The most popular destination for overseas migration of the inhabitants of Northern Mazovia was the United States, where it was possible to earn the most income. Migration across the ocean was usually permanent, which meant individuals would leave the homeland irretrievably, however, some people would as well return to the country with significant amounts of money.
The author attempts to determine the extent of migration from the Płock and Łomża provinces to the United States, which is not an easy due to the fact some did not migrate legally. The article refers to the role of emigration agents in organizing transfers of groups of migrants across the border with East Prussia, their transports by rail to German ports and travel across the ocean. It analyzes the possibilities of employment (mainly in an industry) of migrants from Mazovia in the United States, estimates the amounts of money earned and its use after returning to the country. Much space in the article is devoted to the attitudes of the landed gentry and the clergy towards emigration, and especially to the multiple consequences; socio-economic and cultural, of economic emigration to the USA.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Ciekot S., Wspomnienia 1885–1964, Warszawa 1969.
Daszyński I., Pamiętniki, t. 1, Warszawa 1975.
Grabski W., Materiały w sprawie włościańskiej, t. 3, Studia nad systemem polskiej polityki agrarnej, Warszawa 1919.
Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu (1870–1900), Warszawa 1905.
Krzyżanowski A., Studia agrarne, t. 1, Kraków 1900.
Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890–1891, oprac. W. Kula, N. Assorodobraj-Kula, M. Kula Warszawa 1973.
Obzor Plotskoy gubernii za 1889 god, Plotsk 1889 [Обзор Плоцкой губернии за 1888 год, Плоцк 1889].
Obzor Plotskoy gubernii za 1891 god, Plotsk 1892 [Обзор Плоцкой губернии за 1891 год, Плоцк 1892].
Obzor Plotskoy gubernii za 1892 god, Plotsk 1893 [Обзор Плоцкой губернии за 1892 год, Плоцк 1893].
Pamiętniki chłopów, nr 1, Warszawa 1935.
Sienkiewicz H., Listy z podróży do Ameryki, Warszawa 1986.
Stosunki rolnicze Królestwa Kongresowego, red. S. Janicki, Warszawa 1918.
Szawleski M., Wychodźstwo polskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki , Lwów–Warszawa–Kraków 1924.
Znaniecki F., Od Redakcji, „Wychodźca Polski” 1911, z. 1–2
Znaniecki F., Czytelnie polskie na emigracji, „Wychodźca Polski” 1912, z. 5.
Załęski W., Królestwo Polskie pod względem statystycznym, t. 2, Warszawa 1901.
Białczak A., Z dziejów kurpiowskiego wychodźstwa do Ameryki Północnej w latach 1880–1918 na przykładzie gminy Baranowo, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 2013.
Brodowska H., Historia społeczno-gospodarcza chłopów w zaborze rosyjskim, w: Historia chłopów polskich, t. 2, red. S. Inglot, Warszawa 1972.
Bukraba-Rylska I., Migracje okiem klasyka, „Przegląd Humanistyczny” 2008, 6.
Bukraba-Rylska I., Socjologia wsi polskiej, Warszawa 2008.
Caban W., Pobór rekruta z Królestwa Polskiego do armii carskiej po upadku powstania styczniowego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 1999/2000, 54–55.
Caro L., Emigracja i polityka emigracyjna ze szczególnym uwzględnieniem stosunków polskich, Poznań 1914.
Chętnik A. Jak ginie dawna Kurpiowszczyzna, Nowogród pod Łomżą 1935.
Chętnik A., Kurpie, Kraków 1924.
Chętnik A, Myszyniec. Ośrodek etnograficzny Kurpiów, Nowogród pod Łomżą 1938.
Chętnik A., O Kurpiach, Poznań–Lublin–Łódź 1919.
Chętnik A., Puszcza Kurpiowska, Warszawa 1913.
Chętnik A., Z Puszczy Zielonej, „Ziemia” 1914, nr 12.
Chętnik A., Z Puszczy Zielonej, oprac. H. Syska, Warszawa 1978.
Chomać R., Struktura agrarna Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1970.
Dajnowicz M., Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku, Łomża 2002.
Dajnowicz M., Orientacje polityczne ludności polskiej północno-wschodniej części Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, Białystok 2005.
Dobroński A., Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866–1914), Białystok 1979.
Duda-Dziewierz K., Wieś małopolska a emigracja amerykańska. Studium wsi Babica powiatu rzeszowskiego, Warszawa–Poznań 1938.
Dyktus J., Emigracja i opieka duszpasterska nad emigrantami w diecezji tarnowskiej w świetle ankiet konsystorza z 1907 i 1913 roku, „Studia Polonijne” t. 2, Lublin 1977.
Florian Znaniecki jako redaktor „Wychodźcy Polskiego”, oprac. Z. Dulczewski, Warszawa 1982.
Gajewski S., Organizowanie opieki nad wychodźcami przez duchowieństwo Królestwa Polskiego, „Studia Polonijne” 1976, 1.
Groniowski K., Emigracja z ziem zaboru rosyjskiego (1864–1918), w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), red. A. Pilch, Warszawa 1984.
Groniowski K., Kwestia agrarna w Królestwie Polskim 1871–1914, Warszawa 1966.
Klarner-Kosińska I., Emigracja z Królestwa Polskiego do Brazylii 1890–1914, Warszawa 1975.
Kołodziej E., Emigracja z ziem polskich od końca XIX wieku do czasów współczesnych i tworzenie się skupisk polonijnych, w: Emigracja z ziem polskich w XX wieku. Drogi awansu emigrantów, red. A. Koseski, Pułtusk 1998.
Kowalski G.M., Prawna regulacja wychodźstwa w Królestwie Polskim w latach 1815–1914, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, 55, 2.
Kraszewski P., Polska migracja zarobkowa w latach 1870–1939. Praktyka i refleksje, Poznań 1995.
Kulikowska J., Emigracja i duszpasterstwo wychodźców z Królestwa Polskiego do roku 1914 (w świetle urzędowych publikacji kościelnych), „Nasza Przeszłość” 1986, 65.
Mędrzecki W., Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864–1939.
Procesy socjalizacji, Warszawa 2002.
Moch L.P., Moving Europeans: Migration in Western Europe since 1650, Bloomington 2003.
Okołowicz J., Wychodźtwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920.
Pietrzak-Pawłowska I., Królestwo Polskie w okresie wielkokapitalistycznym 1885–1900, w: Historia Polski, t. 3, cz. 1, red. Ż. Kormanowa et al., Warszawa 1965.
Pilch A., Wstęp, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych, red. A. Pilch, Warszawa 1984.
Plewko J., Sprostać migracji. Pomoc emigrantom ekonomicznym z ziem polskich (połowa XIX–początek XXI wieku), Lublin 2010.
Plis J., Książki i czasopisma dla wychodźstwa polskiego, „Collectanea Theologica – Biuletyn Polonijny” 58, 2.
Praszałowicz D., Makowski K.A., Zięba A.A., Mechanizmy zamorskich migracji łańcuchowych w XIX wieku: Polacy, Niemcy, Żydzi, Rusini. Zarys problemu, Kraków 2004.
Praszałowicz, D., Teoretyczne koncepcje procesów migracji, „Przegląd Polonijny” 2002, 4.
Sombart W., Dlaczego nie ma socjalizmu w USA, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 2004.
Starczewski M., Z dziejów emigracji zarobkowej: agenci emigracyjni na ziemiach polskich przed 1914 r., „Przegląd Historyczny” 2012, 103, 1.
Stasik F., Polska emigracja zarobkowa w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1865–1914, Warszawa 1985.
Szawleski M., Kwestia emigracji w Polsce, Warszawa 1927.
Szczepański J., Adam Chętnik a emigracja zarobkowa z Kurpiowszczyzny na przełomie XIX i XX wieku, w: Adam Chętnik – patriota, uczony, społecznik, polityk, red. J. Gmitruk, Warszawa 2017.
Szczepański J., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005.
Szczepański J., Ziemiaństwo Królestwa Polskiego wobec emigracji zarobkowej na przełomie XIX i XX, w: Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. W. Caban, M.B. Markowski, M. Przeniosło, Kielce 2008.
Thomas W.I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Organizacja grupy pierwotnej, Warszawa 1976.
Tomasik A., Działalność społeczna biskupa Adolfa Piotra Szelążka. Ludzie – miejsca – historia, Siedlce 2016.
Walaszek A., Migracje Europejczyków 1650–1914, Kraków 2007.
Walaszek A., Migracje i ziemie polskie w dobie masowych migracji zarobkowych, „Przegląd Polonijny” 1992, 3.
Wordliczek R., Ograniczenia imigracyjne w USA na początku XX w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2004, 131.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.59.1205-1237
Date of publication: 2025-10-31 08:38:00
Date of submission: 2023-09-12 18:17:16
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Janusz Szczepański
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.