The Historical Study at the Faculty of Humanities of Stefan Batory University in Vilnius (1919–1939)
Abstract
The operations at the University in Vilnius, reactivated in 1919, were stabilized only after the Polish-Bolshevik War and the incorporation of the Vilnius Region into the Commonwealth in 1922. Over the majority of functioning, the SBU's authorities encountered issues with maintaining the full staffing. The positions adequately filled were limited to those within the Department of Polish History, the Department of Modern History, the Department of Medieval History and Auxiliary Sciences of History, and the Department of Eastern-European History. Stanisław Kościałkowski, Felix Koneczny, Kazimierz Chodynicki, Ryszard Mienicki, Janusz Iwaszkiewicz, Teofil Emil Modelski, Stanisław Zajączkowski, and Henryk Łowmiański are among the notable representatives of Vilnius' Clio that need to be mentioned. Despite continuous development, the University had a regional character. Both the academic studies and programs offered by the historical departments were focused on the history of Eastern Europe, notably on Polish-Moscow relations and the history of Lithuania, specifically the Grand Duchy of Lithuania and Vilnius. The academia remained overshadowed by national universities. However, it was perceived as a vital institution by the Kingdom of Poland and the citizens of Vilnius, having a significant impact on the shape of Polish identity and culture.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
„Alma Mater Vilnensis” 1922, 1935.
„Dziennik Wileński” 1919.
„Tygodnik Powszechny” 1971.
Deruga A., Sprawozdanie z działalności Koła Historyków słuchaczy U.S.B w Wilnie w latach 1923–1933, „Alma Mater Vilnensis. Biblioteka” 1933, 3.
„Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1920, nr 72, poz. 494.
Gołubiew A., Stanisław Kościałkowski (ze wspomnień), „Znak” 1962, 14, 1.
Jasienica P., Pamiętnik, wstęp i zakończenie W. Bartoszewski, Warszawa 2007.
Klinger W., Nauka. Nieco wspomnień kijowskich o śp. Profesorze Ludwiku Janowskim, „Przegląd Współczesny” 1922, 1, 1–2.
Kolankowski L., Zapiski pamiętnikarskie, wstęp S. Grochowina, Toruń 2012.
Lutosławski W., Jeden łatwy żywot, Warszawa 1933.
Ogólna statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w roku akademickim 1923–24, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1923/24, Wilno [b.d.w.].
Ogólna statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w roku akademickim 1924–25, 1925–26 i 1926–27, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w latach akademickich 1924/25, 1925/26 i 1926/27, Wilno [b.d.w.].
Pierwszy okres prac organizacyjnych nad odbudową Uniwersytetu Wileńskiego (13.XII.1918 r. – 11.X.1919 r.). Sprawozdanie Komitetu Wykonawczego Odbudowy Uniwersytetu Wileńskiego, w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Siedlecki M., Wspomnienia z pierwszych dwu lat organizacji Uniwersytetu Wileńskiego, w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok ak. 1929–1930, w: UVB. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1933/34 oraz zmiany zaszłe w latach 1929/30, 1930/31, 1931/32, 1932/33, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok ak. 1930–1931, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1933/34, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok ak. 1931/32, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1933/34, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok ak. 1932/33, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1933/34, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok ak. 1933/34, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1933/34, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok akad. 1934/35, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1936/37, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok akad. 1935/36, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1936/37, Wilno [b.d.w.].
Statystyka studentów i wolnych słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Rok akad. 1936/37, w: Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1936/37, Wilno [b.d.w.].
Tatarkiewiczowie T. i W., Wspomnienia, Poznań 2011.
Universitas Vilnensis Batoreana. XVIII Spis wykładów na trzy trymestry w roku akademickim 1935/36, Wilno [b.d.w.].
Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1923/24, Wilno [b.d.w.].
Universitas Vilnensis Batoreana. Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1938/39, Wilno [b.d.w.].
Zgorzelski C., Przywołane z pamięci, Lublin 1996.
Żytkowicz L., Moje spotkania z Profesorem Łowmiańskim, w: Profesor Henryk Łowmiański. Życie i dzieło. Materiały z sesji naukowej poświęconej dziesiątej rocznicy śmierci uczonego (Poznań 7–8 X 1994), red. A. Kijas, K. Pietkiewicz, Poznań 1995.
Żytkowicz L., Moje wspomnienia o profesorach Uniwersytetu Stefana Batorego, w: Z dziejów Almae Matris Vilnensis. Księga pamiątkowa ku czci 400-lecia założenia i 75-lecia wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, red. L. Piechnik, K. Puchowski, Kraków 1996.
Żytkowicz L., Profesor Mienicki – jakim go znałem, w: Ryszard Mienicki (1886–1959). Archiwista i historyk, red. W. Chorążyczewski, R. Degen, Toruń 2009.
Alexandrowicz S., Henryk Łowmiański (10 VIII 1898 – 4 IX 1984), „Studia Podlaskie” 1990, 1.
Alexandrowicz S., Profesor Leonid Żytkowicz – historyk Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Czasy Nowożytne” 2000, 9 (10).
Alma Mater Vilnensis 1919–1939. 100-lecie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919–2019, Toruń 2019.
Bibliografia wybranych prac Stanisława Kościałkowskiego i literatury o nim (oprac. M. Kozłowski), w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Biliński P., Feliks Karol Koneczny – droga kariery akademickiej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2005, 50, 1.
Biliński P., Feliks Koneczny (1862–1949). Życie i działalność, Warszawa 2001.
Biliński P., Sierżęga P., Korespondencja Feliksa Konecznego z Teofilem Emilem Modelskim w latach 1927–1931, „Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej” 2018, 10.
Błachowska K., Feliks Koneczny jako historyk Rosji – podstawy koncepcji, „Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej XIX–XX wieku” 2012, 6.
Bodniak S., Kazimierz Chodynicki (1890–1942), „Kwartalnik Historyczny” 1946, 53, 3–4.
Bursztyńska H., Humanistyka uniwersytecka w Wilnie w latach 1919–1929, w: Kultura międzywojennego Wilna. Materiały konferencji w Trokach (28–30 VI 1993), red. A. Kieżuń, Białystok 1994.
Czapiuk A., Uniwersyteckie środowisko historyczne w międzywojennym Wilnie, w: Kultura międzywojennego Wilna. Materiały konferencji w Trokach (28–30 VI 1993), red. A. Kieżuń, Białystok 1994.
Dalecka T., Dzieje polonistyki wileńskiej 1919–1939, Kraków 2003.
Dziewulski W., Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Obrazy z życia uczelni, w: Kultura międzywojennegogo Wilna. Materiały z konferencji w Trokach (28–30 VI 1993), red. A. Kieżuń, Białystok 1994.
Feliks Koneczny dzisiaj, praca zbiorowa pod red. J. Skoczyńskiego, Kraków 2000.
Gawor L., Nauka o cywilizacji Feliksa Konecznego jako historiozofa, w: Filozofia na Uniwersytecie Stefana Batorego, red. J. Pawlak, Toruń 2002.
Gieysztor A., Dziejopisarstwo w Wilnie Międzywojennym, „Lithuania” 1994, 4 (13).
Gieysztor A., Ludwik Kolankowski (1882–1956), w: Polski słownik biograficzny, t. XIII, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968.
Górczyński W., Historycy wileńscy w okresie II Rzeczypospolitej, „Wiadomości Historyczne” 2003, 4.
Grabski A.F., Teoretyczno-metodologiczna refleksja Jana Adamusa i jego koncepcje historiograficzne, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1997, 49, 1–2.
Haisig M., Teofil Emil Modelski (1881–1867), w: Polski słownik biograficzny, t. XXI, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Historia w Uniwersytecie Lwowskim. Badania i nauczanie do 1939 r., red. J. Maternicki, J. Pisulińska, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2016.
Hoszowska M., Szkoła Szymona Askenazego – przypadek Janusza Iwaszkiewicza (1879–1944), „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2019, 50, 3.
Ilgiewicz H., Societates Academicae Vilnenses. Towarzystwo Przyjaciół nauk w Wilnie (1907–1939) i jego poprzednicy, Warszawa 2008.
Jaczewski B., Organizacja i instytucje życia naukowego w Polsce (listopad 1918–1939), w: Historia nauki polskiej, t. V, 1918–1951, cz. I, red. Z. Skubała-Tokarska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
Jadacki J.J., Filozofia w Wilnie 1920–1945, w: Kultura międzywojennego Wilna. Materiały konferencji w Trokach (28–30 VI 1993), red. A. Kieżuń, Białystok 1994.
Jakubowski Z., Ksiądz biskup Czesław Falkowski ordynariusz łomżyński (1887–1969), „Nasza Przeszłość. Studia z Dziejów Kościoła i Kultury Katolickiej w Polsce” 1970, 33.
Jasiński K., Stanisław Zajączkowski (1890–1977), „Zapiski Historyczne” 1978, 43, 4.
Jurkowski R., Działalność Stanisława Kościałkowskiego w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Wilnie w latach 1907–1940, w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Jurkowski R., Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie 1907–1939. Przyczynek do życia kulturalnego Wilna, „Zapiski Historyczne” 1986, 51, 4.
K. S., Kilka szczegółów o Korpusie Kadetów w Nieświeżu, „Litwa i Ruś. Miesięcznik ilustrowany, poświęcony kulturze, dziejom, krajoznawstwu i ludoznawstwu” 1912, 4, 1.
Kamiński S.L., Wyższe Kursy Naukowe w Kijowie, „Wiadomości Bibliograficzne. Miesięcznik poświęcony Bibliografii Krytycznej” 1917, 1, 3.
Kasperavičius A., Stanisław Kościałkowski w Wilnie. Młode lata i praca nauczycielska (do 1921 r.), w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Kochan J., Oblicze ideowo-polityczne „Świata Słowiańskiego”, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1979, 18, 2.
Kolbuszewski K., Oko J.J., Wydział Humanistyczny U.S.B. w latach 1919–1929, w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Kondracki T., Polskie Towarzystwo Historyczne w latach 1918–1939, Toruń 2006.
Koneczny F., Polskie Logos a Ethos. Roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski, t. I, Warszawa 1921.
Kosman M., Wileński okres działalności Henryka Łowmiańskiego (biografia uczonego do r. 1944), w: Profesor Henryk Łowmiański. Życie i dzieło. Materiały z sesji naukowej poświęconej dziesiątej rocznicy śmierci uczonego (Poznań 7–8 X 1994), red. A. Kijas, K. Pietkiewicz, Poznań 1995.
Kościałkowski S., Aleksander Zdanowicz (zarys biograficzny), „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie” 1915–1918, 6.
Kościałkowski S., Antoni Tyzenhaus podskarbi nadworny litewski, t. 1–2, Londyn 1970–1971.
Kościałkowski S., Ze studiów nad dziejami ekonomii królewskich na Litwie, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie” 1911–1914, 5.
Kozłowski M., Wychowawca i nauczyciel. O uczniach Stanisława Kościałkowskiego, w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Księga Pamiątkowa ku uczczeniu czterechsetnej rocznicy wydania pierwszego Statutu litewskiego, red. S. Ehrenkreutz, Wilno 1935.
Labuda G., Dzieło życiowe Henryka Łowmiańskiego (22 VIII 1898 – 4 IX 1984), „Roczniki Historyczne” 1986, 52.
Laval de P., Katedry Historii Uniwersytetu Stefana Batorego, w: Z dziejów Almae Matris Vilnensis. Księga pamiątkowa ku czci 400-lecia założenia i 75-lecia wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, red. L. Piechnik, K. Puchowski, Kraków 1996.
Łowmiański H., Wcielenie Litwy do Polski w 1386 r., „Ateneum Wileńskie” 1937, 12.
Łowmiański H., Zagadnienie feudalizmu w Wielkim Księstwie Litewskim, w: Pamiętnik Powszechnego Zjazdu historyków Polskich w Wilnie 17–20 września 1935 roku, t. I, Lwów 1936.
Mamczak-Gadkowska I., Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań 2006.
Mamczak-Gadkowska I., Archiwa warszawskie w Polsce niepodległej (1918–1939), w: Wkład archiwistów warszawskich w rozwój archiwistyki polskiej. Zbiór studiów poświęconych warszawskiemu środowisku archiwalnemu, red. A. Kulecka, Warszawa 2012.
Marian Zdziechowski 1861–1938. W 70 rocznicę śmierci, red. J. Skoczyński, A. Wroński, Kraków 2009.
Maternicki J., Geografia historiograficzna II Rzeczypospolitej, „Przegląd Humanistyczny” 1990, 34, 2.
Mienicki R., Pierwsze dziesięciolecie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Nowodworski W., Prof. Stanisław Kościałkowski (1881–1960), „Zeszyty Naukowe KUL” 1961, 4, 2 (14).
Opacki Z., Między uniwersalizmem a partykularyzmem. Myśl i działalność społeczno-polityczna Mariana Zdziechowskiego 1914–1939, Gdańsk 2006.
Opacki Z., Reaktywowanie czy powstanie? Dyskusje wokół wskrzeszenia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w latach 1918–1919, „Kwartalnik Historyczny” 1998, 105, 3.
Opacki Z., Stanisław Kościałkowski na tle akademickiego pejzażu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Opacki Z., Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919–1939, Gdańsk 2021.
Pawlak J., Feliks Koneczny – profesor Uniwersytetu Stefana Batorego (1919–1929), w: Filozofia na Uniwersytecie Wileńskim, red. R. Jadczak, J. Pawlak, Toruń 1997.
Piasek W., Ryszard Mienicki i toruńska społeczność historyków w antropologicznej perspektywie badań historyczno-metodologicznych, w: Ryszard Mienicki (1886–1959). Archiwista i historyk, red. W. Chorążyczewski, R. Degen, Toruń 2009.
Pietkiewicz K., Kazimierz Chodynicki 1890–1942, w: Wybitni historycy wielkopolscy, red. J. Strzelczyk, Poznań 2010.
Pisulińska J., Sprawa obsadzenia katedry historii Polski na UJK w 1936 r., w: Wielokulturowe środowisko historyczne Lwowa w XIX i XX w., t. III, red. J. Maternicki, L. Zaszkilniak, Rzeszów 2005.
Pisulińska J., Stanisław Zakrzewski (1873–1936) i jego uczniowie, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2020, 65, 1.
Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–1994: materiały do biografii, oprac. H. Duczkowska-Moraczewska, M. Gołembiowski, R. Karpiesiuk, red. S. Kalembka, Toruń 1995.
Przeniosło M., Przeniosło M., Studia prawnicze na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie 1919–1939, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2019, 16, 4.
Róziewicz J., Zasztowt L., Polskie Kolegium Uniwersyteckie w Kijowie (1917–1919), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1991, 34.
Sierżęga P., Historia średniowiecza na studium historycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza (organizacja i program studiów), w: Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, t. I, Recepcja i odrzucenie. Kontakty międzykulturowe w średniowieczu, red. L.P. Słupecki, P. Sierżęga, A. Rozwałka, M. Dzik, Rzeszów 2017.
Sierżęga P., Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wilnie (1925–1939), „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2022, 1 (22).
Sierżęga P., Z dziejów czasopiśmiennictwa okresu międzywojennego. „Ateneum Wileńskie” 1923–1939, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2020, 23, 3 (59).
Skoczyński J., Feliks Koneczny (1862–1949), w: Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Historycznego, red. J. Dybiec, Kraków 2000.
Skoczyński J., Idee historiozoficzne Feliksa Konecznego, Kraków 1991.
Stobiecki R., „Historyka” Stanisława Kościałkowskiego, w: Stanisław Kościałkowski pamięci przywrócony, red. M. Dąbrowska, Warszawa–Łódź 2016.
Stanisław Zajączkowski. Rzut oka na działalność naukową w 70-lecie urodzin, „Rocznik Łódzki’ 1961, 4 (7).
Stomma S., Wskrzeszenie Uniwersytetu w Wilnie w 1919 roku, w: Z dziejów Almae Matris Vilnensis. Księga pamiątkowa ku czci 400-lecia założenia i 75-lecia wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, red. L. Piechnik, K. Puchowski, Kraków 1996.
Supruniuk A., Alma Mater Vilnensis. Okoliczności wskrzeszenia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2018/2019, 1–2 (26–27).
Święcicki A., Wydział Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego i jego spuścizna, w: Z dziejów Almae Matris Vilnensis. Księga pamiątkowa ku czci 400-lecia założenia i 75-lecia wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, red. L. Piechnik, K. Puchowski, Kraków 1996.
Tandecki J., Dzieje i działalność naukowa Zakładu Archiwistyki Instytutu Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu, „Res Historica” 2009, 28.
Tomaszewski P., Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie w latach 1919–1939. Studium z dziejów organizacji i postaw ideowych studentów, Toruń 2018.
Tyszkiewicz J., Teofil Emil Modelski (1881–1967), w: Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, red. J. Maternicki współpr. L. Zaszkilniak, Rzeszów 2007.
Władyczko S., Pierwszy okres prac organizacyjnych nad odbudową Uniwersytetu Wileńskiego (13.XII.1918 r. – 11.X.1919 r.), w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Wrzosek A., Wskrzeszenie Uniwersytetu Wileńskiego w r. 1919, w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. II, Wilno 1929.
Wrzosek A., Horoszkiewiczówna W., Wstęp. Działalność naukowa i społeczna Ludwika Janowskiego, w: L. Janowski, W promieniach Wilna i Krzemieńca, Wilno 1923.
Zajączkowski Stanisław Franciszek, w: J. Kita, R. Stobiecki, Słownik biograficzny historyków łódzkich, Łódź 2000.
Zamojska D., Akademicy i urzędnicy. Kształtowanie ustroju państwowych szkół wyższych w Polsce 1915–1920, Warszawa 2009.
Zwolski B., Wykaz tematów rozpraw doktorskich oraz prac magisterskich i nauczycielskich w zakresie historii, przyjętych w latach 1923–1933 przez Komisję Egzaminacyjną Wydz. Humanistycznego U.S.B, „Alma Mater Vilnensis. Biblioteka” 1933, 3.
Żytkowicz L., Iwaszkiewicz Janusz (1879–1944), w: Polski słownik biograficzny, t. X, red. K. Lepszy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Żytkowicz L., Wileński Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego 1925–1939, „Zapiski Historyczne” 1986, 4.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2023.56.411-447
Date of publication: 2023-12-21 13:04:20
Date of submission: 2022-09-02 12:52:04
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2023 Paweł Sierżęga
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.