Jewish Charitable Organizations in Polish Kingdom (1898–1914)

Wojciech Jaworski

Abstract


The aim of the work is to present Jewish charity societies in Polish Kingdom; their legal basis for legalization by the state administration, chronology, geography, social position of the founders, changes in the goals of activity and its results, the attitude of state authorities. The source basis are archival files created by the provincial state administration, which legalized and supervised the organization's activities. The press largely ignored Jewish charities organizations, and the information published about them was imprecise. The incomplete state of preservation of the archival collections created by the provincial offices limits the presentation of the issue. Socio-economic changes among Jews in Polish Kingdom in the second half of the 19th century led to an increase in the number of the poor. The first Jewish charitable organizations of a general nature were legalized by the state administration in 1898. In the years 1902–1905, their registration was discontinued. During the period when the state authorities regulated social life (1894–1906), at least 14 societies were legalized. Their founders were bankers, factory owners and great merchants. In the period of liberalization of social life (1906–1914), at least 102 independent organizations and 13 of their branches were registered. They specialized mainly in acting. The outbreak of the revolution in 1905 stimulated the social activation of: traders, craftsmen, private officials and freelancers who began to take part in creating charity organizations. Women also made them. The greatest number of Jewish charitable societies was established in the governorates and large cities that were most advanced in transformations.

Keywords


Jews; charity organizations; Polish Kingdom; second half of the 19th century

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:

Kancelaria Generał-Gubernatora Warszawskiego, sygn. 2714, 2803, 7193, 7195, 7200, 7201, 7294, 7430, 7445, 7458, 7602, 7690, 7787, 7867, 7911, 7974, 8226, 8230.

Archiwum Państwowe w Białymstoku:

Kancelaria Gubernatora Łomżyńskiego, sygn. 933, 1033, 1073, 1183, 1265.

Archiwum Państwowe w Kielcach:

Rząd Gubernialny Kielecki, sygn. 6032, 6345.

Urząd Gubernialny Kielecki do spraw Stowarzyszeń, sygn. 1, 20, 26, 28, 29, 30, 33, 34, 40, 44.

Archiwum Państwowe w Lublinie:

Chełmski Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 160, 163.

Kancelaria Gubernatora Lubelskiego, sygn. 1914:31 st. II.

Lubelski Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 15, 16, 154, 155, 158, 159, 162, 163.

Rząd Gubernialny Lubelski, Wydział Administracyjny, Referat I inspektorsko-nadzorczy, sygn. 1899:54/b, 1903:22, 1905:75, 1909:55.

Siedlecki Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 123–126.

Archiwum Państwowe w Łodzi:

Kancelaria Gubernatora Kaliskiego, sygn. 1104, 1227, 1978, 1987, 2214.

Rząd Gubernialny Kaliski, sygn. 1249, 2243.

Rząd Gubernialny Piotrkowski – Kancelaria Prezydialna, sygn. 294, 344, 429, 535, 592, 601, 614, 637, 641, 644, 663, 713, 714, 734, 735, 748, 750, 761, 784, 808, 831, 833, 867, 870, 871, 896, 903, 914, 917, 920, 979, 1016, 1019, 1043, 1084, 1107, 1145.

Rząd Gubernialny Piotrkowski – Wydział Administracyjny, sygn. 7026.

Archiwum Państwowe w Radomiu:

Urząd Gubernialny Radomski do spraw Stowarzyszeń i Związków, sygn. 2, 10, 75, 77, 82, 87.

Archiwum Państwowe w Warszawie:

Warszawski Gubernialny Urząd do spraw Stowarzyszeń, sygn. 26, 36, 95, 220, 249, 285, 354, 377, 420, 430, 457, 462, 483, 484, 517, 551, 587, 619, 629, 650, 659, 712, 715, 749, 753, 759, 762, 769, 775, 780, 783, 808, 824. 825, 848, 849, 891, 905, 908, 924, 927, 932, 946, 1067, 1088, 1117, 1125.

Kalendarz Zagłębia Dąbrowskiego na rok przestępny 1912, Sosnowiec 1912.

Obzor Petrokovskoy gubernii za 1901 god. (Prilozheniye k Vsepoddanneyshemu otchetu), Petrokov 1902 [Обзор Петроковской губернии за 1901 год. (Приложение к Всеподданнейшему отчету),

Петроков 1902].

Towarzystwo „Pomoc Sieroca” (wybór sprawozdań 1910–1934), oprac. I. Merżan, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1976, 3 (99).

Badziak, K., Walicki J., Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi do 1939 roku, Łódź 2002.

Dobroński A., Łomża w latach 1866–1918, Łomża–Białystok 1993.

Jakubowski Z., Częstochowscy Żydzi. Charakterystyka problematyki i perspektywy badań, w: Z dziejów Żydów w Częstochowie, red. Z. Jakubowski, współpr. S. Podobiński, Częstochowa 2002.

Jaworski W., Towarzystwa pomocy materialnej uczniom i studentom w Królestwie Polskim (1881–1914), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2010, 1–2 (207–208).

Kępski C., Łódzkie Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności w latach 1899–1918, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1990, 3–4 (155–156).

Kępski C., Towarzystwa dobroczynności w Królestwie Polskim (1815–1914), Lublin 1993.

Kroszczor H., Zabłotniak R., Żydowskie Towarzystwo Przeciwgruźlicze „Brijus-Zdrowie”, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1974, 1 (89).

Książek M., Dzieje dobroczynności w Kielcach w XIX i początkach XX wieku, Kielce 2016.

Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź 2001.

Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź 1994.

Sikorska-Kowalska M., Kierunki i formy działalności dobroczynnej na rzecz kobiet w wielkich miastach Królestwa Polskiego. Od dobroczynności do wsparcia społecznego, w: Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, red. M. Przeniosło, Kielce 2008.

Szymański J., Dzieje społeczności żydowskiej powiatów Pułtusk i Maków Mazowiecki, Warszawa 1993.

Tomaszewicz A., Dobroczynność w guberni kaliskiej 1864–1914, Łódź 2010.

Tomaszewicz A., Prowincjonalne towarzystwa dobroczynności w guberni kaliskiej do 1914 roku, w: Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX i XX wieku, t. 3, red. W. Puś, Łódź 2005.

Urbański K., Czas pionierów, czyli społeczność żydowska w Kielcach w latach 1863–1904, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1988, 1–2 (145–146).

Urbański K., Blumenfeld R., Słownik historii kieleckich Żydów, Kielce 1995.

Woźniak K., Brzeziny w czasach zaborów, w: Brzeziny. Dzieje miasta do 1995 roku, red. K. Badziak, Łódź–Brzeziny 1997.

Zabłotniak R., Towarzystwo Opieki nad Nerwowo i Umysłowo Chorymi Żydami w Warszawie (1906–1939), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1981, 1 (117).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2022.53.235-261
Date of publication: 2022-06-30 13:43:50
Date of submission: 2021-03-01 10:33:09


Statistics


Total abstract view - 3548
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 873

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2022 Wojciech Jaworski

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.