Nie wszystko złe, co z epoki saskiej. Refleksje na temat ocen historiografii polskiej na przykładzie konfederacji tarnogrodzkiej

Arkadiusz Kierys

Streszczenie w języku polskim


Krytyczna ocena panowania dynastii Wettinów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów dominowała w polskiej historiografii aż do połowy XX w. Augusta II Mocnego obarczano odpowiedzialnością za oddanie monarchii pod kontrolę Piotra I Wielkiego, a szlachtę za anarchizowanie życia politycznego – słowem początek upadku państwa. Badania przebiegu konfederacji tarnogrodzkiej oraz analiza rozmów pacyfikacyjnych między skonfederowanymi a plenipotentami króla – w oparciu o Diariusz skonfederowanych na Kongresie Lubelskim de Anno 1716 – pozwoliły na rewizję dotychczasowych poglądów. Szlachta ówczesna była nie tylko świadoma potrzeb naprawy ustroju i opisania urzędów (głównie hetmańskiego), ale także dostrzegała konieczność ukrócenia zwiększającej się roli mediacyjnej Rosji. Najbardziej intrygującą kwestią związaną z konfederacją tarnogrodzką wydaje się postawa szlachty wobec dysydentów religijnych – stanęli oni w obronie ich praw, sprzeciwiając się tym samym hierarchii katolickiej, jak i samego króla.

Słowa kluczowe


konfederacja tarnogrodzka; unia polsko-saska; August II Mocny; Stanisław Ledóchowski; Sejm niemy

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Printed sources (Źródła drukowane)

Dziennik konfederacji tarnogrodzkiej przeciw wojskom saskim, zawiązanej w Polsce 1715–1717, wyd. E. Raczyński, Poznań 1841.

Jezierski F.S., Wybór pism, oprac. Z. Skwarczyński, Warszawa 1952.

Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, wyd. A. Mułkowski, Kraków 1849.

Rzeczpospolita w dobie upadku, 1700–1740. Wybór źródeł, oprac. i wstęp J. Gierowski, Wrocław 1955.

Volumina Legum, t. 6, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.

Studies (Opracowania)

Askenazy S., Wczasy historyczne, t. 1–2, Warszawa–Kraków 1902–1904.

Augustyniak U., Historia Polski 1572–1795, Warszawa 2008.

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1993.

Bartkiewicz K., Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia, Poznań 1979.

Bobrzyński M., Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1974.

Bogucka M., Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Wrocław 1991.

Brückner A., Dzieje kultury polskiej. Czasy nowsze do roku 1831, t. 3, Kraków 1931.

Buchwald-Pelcowa P., Satyra czasów saskich, Wrocław 1969.

Chrzanowski I., Reforma szkolna Konarskiego, w: I. Chrzanowski, Optymizm i pesymizm polski. Studia z historii kultury, Warszawa 1971.

Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, Kraków 2006.

Dygdała J., U początków „czarnej legendy” czasów saskich, „Czasy Nowożytne” 2010, 23.

Feldman J., Geneza konfederacji tarnogrodzkiej, „Kwartalnik Historyczny” 1928, 42, 3.

Feldman J., Sprawa dysydencka za Augusta II, „Reformacja w Polsce” 1924, 3.

Gierowski J.A., Konfederaci tarnogrodzcy wobec możliwości porozumienia szwedzko-rosyjskiego, w: Słowianie w dziejach Europy. Studia historyczne ku uczczeniu 75. rocznicy urodzin i 50-lecia pracy naukowej Profesora Henryka Łowmiańskiego, red. J. Ochmański, Poznań 1974.

Gierowski J.A., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach 1712–1715, Wrocław 1955.

Gierowski J.A., „Opisanie” urzędów centralnych przez konfederatów tarnogrodzkich, w: O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII w. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60. rocznicę urodzin, red. J. Gierowski et al., Warszawa 1965.

Gierowski J.A., Traktat przyjaźni Polski z Francją w 1714 r. Studium z dziejów dyplomacji, Warszawa 1965.

Gierowski J.A., W cieniu Ligi Północnej, Wrocław 1971.

Gierowski J.A., Leszczyński J., Dyplomacja polska w dobie unii personalnej polsko-saskiej, w: Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII wieku, red. Z. Wójcik, Warszawa 1966.

Grabski A.F., Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976.

Grodziski S., W rocznicę „Sejmu Niemego” (1717–1967), „Studia Historyczne” 1967, 10, 3–4.

Grześkowiak-Krwawicz A., Regina libertas. Wolność w polskiej myśli politycznej XVIII wieku, Gdańsk 2006.

Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. M. Nagielski, Warszawa 1995.

Historia dyplomacji polskiej, t. 2, red. Z. Wójcik, Warszawa 1982.

Jarochowski K., Wzięcie Poznania przez konfederatów tarnogrodzkich w dniu 24 lipca 1716 r., w: K. Jarochowski, Opowiadania Historyczne, Poznań 1860.

Korzon T., Odrodzenie w upadku. Wybór pism historycznych, Warszawa 1975.

Kriegseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, Warszawa 1989.

Kurek J., U schyłku panowania Augusta II. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733), Katowice 2003.

Kutrzeba S., Historia ustroju Polski w zarysie. Korona, Poznań 2001.

Link-Lenczowski A., Rzeczpospolita na rozdrożu 1696–1736, Kraków 1994.

Link-Lenczowski A., Stanisław Mateusz Rzewuski h. Krzywda, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 33, https://www.ipsb.iolab.pl/a/biografia/stanislaw-mateusz-rzewuski-h-krzywda [dostęp: 3 III 2018].

Markiewicz M., Historia Polski 1492–1795, Kraków 2007.

Markiewicz M., Rady senatorskie Augusta II (1697–1733), Wrocław 1988.

Michalski J., Sejm w czasach saskich, w: Historia sejmu polskiego, t. 1, Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej, red. J. Michalski, oprac. J. Bardach et al., Warszawa 1984.

Miłosz C., Historia literatury polskiej, Kraków 2010.

Olszewski H., Doktryny prawno-ustrojowe czasów saskich (1697–1740), Warszawa 1961.

Olszewski H., Epoka saska w ocenie historiografii polskiej, w: Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy, red. K. Wajda, Toruń 1993.

Poraziński J., Funkcje polityczne i ustrojowe rad senatu w latach 1697–1717, „Kwartalnik Historyczny” 1984, 51, 1.

Poraziński J., Ordo intermedius? Kilka uwag o politycznej roli senatu w XVII i XVIII wieku, w: Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy, red. K. Wajda, Toruń 1993.

Prochaska A., Konfederacja tarnogrodzka, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1917, 45, 1–11.

Radwański Z., Prawa kardynalne w Polsce, Poznań 1952, Studia nad historią prawa polskiego, 16, 1.

Stanek W., Generalny zjazd tarnogrodzki w 1715 r., w: Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy, red. K. Wajda, Toruń 1993.

Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.

Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.

Staszewski J., August II na polskim tronie, w: Polska na przestrzeni wieków, red. J. Tazbir, Warszawa 1995.

Staszewski J., Badania Józefa Andrzeja Gierowskiego nad epoką saską, w: Profesor Józef Andrzej Gierowski jako uczony i nauczyciel, red. M. Markiewicz, Wrocław 2008.

Staszewski J., Czasy saskie – rehabilitacja czy lepsze poznanie?, „Wiadomości Historyczne” 1997, 221, 2.

Staszewski J., Między Wiedniem i Petersburgiem. Uwagi na temat międzynarodowego położenia Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w., w: Między Wschodem i Zachodem – Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Chynczewska-Hennel et al., Warszawa 1993.

Staszewski J., O miejsce w Europie. Stosunki Polski i Saksonii z Francją na przełomie XVII i XVIII w., Warszawa 1973.

Staszewski J., Z listy najczęściej spotykanych błędnych mniemań na temat czasów saskich, „Przegląd Humanistyczny” 1996, 40, 1.

Szujski J., Dzieje Polski, t. 4, Kraków 1866.

Topolski J., Czy istniała w Polsce epoka saska? Czyli metodologiczne implikacje periodyzacji historycznej, w: Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy, red. K. Wajda, Toruń 1993.

Topolski J., Polska w czasach nowożytnych. Od środkowoeuropejskiej potęgi do utraty niepodległości (1501–1795), Poznań 1994, Polska. Dzieje narodu, państwa i kultury, t. 2.

Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), Warszawa 1956.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2021.51.221-251
Data publikacji: 2021-06-30 10:49:01
Data złożenia artykułu: 2018-07-22 17:24:50


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1591
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 686

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Arkadiusz Kierys

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.