Architekci międzywojennego Lublina. Przyczynek do charakterystyki środowiska w pierwszym pięcioleciu niepodległości (1918-1923)

Streszczenie w języku polskim

„Kalendarz Lubelski Na Rok Zwyczajny 1918” wymienił tylko trzech architektów zamieszkałych w Lublinie: Ksawerego Drozdowskiego, Henryka Paprockiego i Władysława Sienickiego. Każdy z nich legitymował się wieloletnim doświadczeniem zawodowym oraz bogatym dorobkiem architektonicznym. Sienicki miał jednak wówczas aż 81 lat i nie zajmował się już działalnością budowlaną. Podobnie było z Drozdowskim. Chociaż w niepodległej Polsce otworzył on własne biuro architektoniczne, to nic nie wiadomo o jego działalności. Paprocki - najmłodszy z wymienionych - od odzyskania niepodległości pracował w różnych urzędach państwowych, prowadząc jednocześnie własną praktykę architektoniczną. Wymienieni architekci nie byli jedynymi, którzy działali w Lublinie w pierwszych latach niepodległości. Pojawienie się innych związane było z powoływaniem do życia państwowych urzędów (wojewódzkich oraz miejskich) zajmujących się architekturą i budownictwem. Ważna była zwłaszcza istniejąca od 1919 roku Okręgowa Dyrekcja Robót Publicznych (ODRP). Jej organizatorem i pierwszym dyrektorem był inżynier budownictwa Zygmunt Słomiński. Architekci znaleźli się w składach dwóch wydziałów ODRP: odbudowy oraz architektoniczno-budowlanym. Pierwszym z nich kierował inż. arch. Jerzy Siennicki. Kierownictwo wydziału architektoniczno-budowlanego objął inż. arch. Witold Minkiewicz. Spośród nich zwłaszcza Siennicki zaznaczył się w niepodległej Polsce ważnymi funkcjami (był między innymi pierwszym konserwatorem zabytków województwa lubelskiego), znaczącym dorobkiem architektonicznym, a także aktywnością na płaszczyźnie społeczno-kulturalnej. W 1923 roku współorganizował wystawę architektoniczną, pierwsze tego typu wydarzenie w dziejach Lublina. Uczestnicy tej wystawy stanowili trzon ówczesnego lubelskiego środowiska architektonicznego. Sześciu z nich (Karol Iwanicki, Ignacy Kędzierski, Bohdan Kelles-Krauze, Henryk Paprocki, Jerzy Siennicki i Zygmunt Słomiński) mieszkało i pracowało w Lublinie, pozostała piątka (Edward Kranz, Witold Minkiewicz, Kazimierz Prokulski, Jan Koszczyc-Witkiewicz i Kazimierz Zaremba) związana była swą działalnością z innymi miejscowościami województwa lubelskiego. W artykule wskazani są również inni architekci – ci, którzy choć nigdy w Lublinie na stałe nie mieszkali, to byli projektantami wzniesionych w nim budowli w okresie od 1918 do 1923 r. Pierwsze pięcioleciu niepodległości było czasem wyjątkowo trudnym. Kraj dopiero stwarzał zręby swej państwowości i się odbudowywał, zaś procesowi temu towarzyszyły zmagania ze skomplikowanymi problemami ekonomicznymi i społecznymi, a ponadto wojna z Rosją sowiecką. To, że w tym okresie architekci lubelscy zaznaczyli się jako autorzy budowli wyróżniających się dużą kubaturą i ciekawą formą architektoniczną należy uznać za fenomen. Do najważniejszych z tych realizacji można zaliczyć kościoły w Dzwoli i Puszczy Solskiej, puławskie gimnazjum im. Czartoryskich, szkołę w Bychawie, a w Lublinie „Bobolanum”, szkołę powszechną na Czwartku, łaźnię miejską na Bronowicach, domy mieszkalne dla urzędników państwowych przy ul. Spokojnej, a także Pocztę Główną.  

The Architects of the Interwar Lublin. A Contribution to the Description of Their Milieu in the First Five Years of Independence (1918-1923)

SUMMARY

„Kalendarz Lubelski Na Rok Zwyczajny 1918” [Lublin Calendar for a Normal Year 1918] enumerates three architects who resided in Lublin: Ksawery Drozdowski, Henryk Paprocki, and Władysław Sienicki. These architects were not the only ones who were active in Lublin during the first years of independence. The advent of other architects was connected with the establishment state offices (provincial and urban) which dealt with architecture and construction works. The Okręgowa Dyrekcja Robót Publicznych [Regional Directorate of Public Works], established in 1919, is especially important. Its organizer and first director was Zygmunt Słomiński, civil engineer. Architects were employed in the reconstruction and architectural/construction departments of ODRP. The first one was managed by Jerzy Siennicki, MSc, Eng. Arch., and the second one by Witold Minkiewicz, MSc, Eng. Arch. Siennicki carried out important functions in independent Poland, he had vast architectural achievements and was active in the social-cultural sphere. In 1923 he co-organized an architectural exhibition – the first event of this type in Lublin’s history. The participants in the exhibition constituted the core of the then Lublin architectural milieu. Six of them (Karol Iwanicki, Ignacy Kędzierski, Bohdan Kelles-Krauze, Henryk Paprocki, Jerzy Siennicki, Zygmunt Słomiński) lived and worked in Lublin, the remaining five (Edward Kranz, Witold Minkiewicz, Kazimierz Prokulski, Jan Koszczyc-Witkiewicz, Kazimierz Zaremba) were connected with other towns in the Lublin province. The article also points to other architects who, although not permanently residing in Lublin, were designers of buildings in Lublin in 1918-1923. The first five-year period of independence was an extremely difficult time. The country was building the foundations of its statehood, and was rebuilding itself. This process was accompanied by struggles with complicated economic and social problems; moreover, the war with the Soviet Russia was fought in the meantime. The fact that in this period Lublin architects distinguished themselves as the authors of buildings of large capacity and interesting architectural form should be regarded as a phenomenon. Their most important constructions are: churches in Dzwola and the Solska Forest, the Czartoryski Gimnazjum (Junior High School) in Puławy, a school in Bychawa; and in Lublin – the “Bobolanum” primary school at Lublin’s Czwartek district, the urban bathhouse in Bronowice, dwelling houses for state clerks at Spokojna Street, and Poczta Główna [Main Post Office].