Koniektura „wewnętrznego języka” w filozofii Johanna Gottfrieda Herdera

Rafał Andrzej Michalski

Streszczenie w języku polskim


Artykuł poświęcony jest omówieniu koncepcji niewerbalnej mowy „wewnętrznych słów”, która stanowi istotny element Herderowskiej teorii genezy języka, pomijany zazwyczaj przez badaczy tematu. Najważniejszym elementem zaprezentowanej interpretacji będzie rozróżnienie dwóch aspektów poznawczej funkcji umysłu ucieleśnionego w zmysłowości, którą Herder wprowadza w miejsce klasycznego pojęcia intelektu: Besonnenheit (identyfikującą uwagę), która koduje znaki ikoniczne w podstawie duszy (fundus animae) oraz Besinnung (refleksyjną uwagę), która przekształca znaki utrwalone przez Besonnenheit w wewnętrzne słowa. Identyfikująca uwaga kompensuje wrodzony człowiekowi deficyt instynktów, natomiast refleksyjna uwaga wprowadza do zmysłowości element autorefleksji i tworzy wewnętrzny dialog duszy samej z sobą, na podłożu którego powstają pierwsze procesy myślowe i język fonetyczny.


Słowa kluczowe


Język; Johann Gottfried Herder; poznanie zmysłowe; wyobraźnia; fundus animae; identyfiku-jąca uwaga; refleksyjna uwaga

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Barnard, Frederick. Zwischen Aufklärung und politischer Romantik. Eine Studie über Herders soziologisch-politisches Denken. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 1964.

Baumgarten, Aleksander Gottlieb. Metafizyka. Tłum. Jacek Surzyn. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2012.

Bertram, Georg. Herders antireduktionische Sprachphilosophie. W: Herder im Spiegel der Zeiten: Verwerfungen der Rezeptionsgeschichte und Chancen einer Relektüre, red. Tilman Borsche, 227–246. München: Fink, 2006.

Ferber, Ilit. Langage Pangs. On Pain and the Origin of Language. New York: Oxford University Press, 2019.

Gaier, Ulrich. Herders Sprachphilosophie und Erkenntniskritik. Stuttgart: Frommann-Holzboog, 1988.

Herder, Johann Gottfried. Myśli o filozofii dziejów, t. 1-2. Tłum. Józef Gałecki. Warszawa: PWN, 1962.

Herder, Johann Gottfried. Abhandlung über den Ursprung der Sprache. W: Johann Gottfried Herder. Werke, Bd. 1, Frühe Schriften 1764-1772, red. Ulrich Gaier, 695–810. Frankfurt am Main: Deutscher Klassiker Verlag, 1985.

Herder, Johann Gottfried. Rozprawa o pochodzeniu języka. W: Johann Gottfried Herder. Wybór pism. Tłum. Barbara Płaczkowska, 59–175. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987.

Herder, Johann Gottfried. Erkennen und Empfinden der menschlichen Seele. W: Johann Gottfried Herder. Werke, Bd. 4, Schriften zu Philosophie, Literatur, Kunst und Altertum 1774-1787, red. Martin Bollacher i inni, 187–243. Frankfurt am Main: Deutscher Klassiker Verlag, 1994.

de Condillac, Étienne Bonnot. O pochodzeniu poznania ludzkiego. Tłum. Kazimierz Brończyk. Warszawa: De Agostini & Altaya, 2002.

Herder, Johann Gottfried. Viertes Kritisches Wäldchen. W: Johann Gottfried Herder. Werke, Bd. 4, 247–442.

Herder, Johann Gottfried. Über Bild, Dichtung und Fabel. W: Johann Gottfried Herder, Werke, Bd. 4, 633–677.

Herder, Johann Gottfried. Eine Metakritik zur Kritik der reinen Vernunft. W: Johann Gottfried Herder. Werke, Bd. 8, Schriften zu Literatur und Philosophie 1792-1800, red. Hans D. Irmscher, 303–640. Frankfurt am Main: Deutscher Klassiker Verlag, 1998.

Kant, Immanuel. Recenzje Myśli o filozofii dziejów. W: Imamnuel Kant. Rozprawy z filozofii historii. Tłum. Mirosław Żelazny i inni, 50–68. Kęty: Antyk, 2005.

Krüger, Manfred. „Der menschlich-göttliche Ursprung der Sprache. Bemerkungen zu Herders Sprachphilosophie”. Wirkendes Wort 1967, nr 17: 1–11.

Küntzel, Heinrich. Johann Gottfried Herder zwischen Riga und Bückeburg. Die Ästhetik und Sprachphilosophie der Frühzeit nach ihren existenziellen Motiven. Frankfurt am Main: Diesterweg, 1936.

Metzger, Stefan. Die Konjektur des Organismus. Wahrscheinlichkeitsdenken und Performanz im späten 18. Jahhundert. Münich: Fink, 2002.

Schmitz-Emans, Monika. Metaphern der Sprache – Sprache der Metaphern. Metaphorologische Überlegungen zu sprachphilosophieschen Texten Herders. W: Herders Rhetoriken im Kontext des 18. Jahrhunderts, red. Ralf Simon, 67–80. Heidelberg: Synchron, 2012.

Simon, Ralf. Der poetische Text als Bildkritik. Paderborn: Fink, 2009.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2020.30.111-132
Data publikacji: 2021-03-25 00:00:00
Data złożenia artykułu: 2020-12-13 16:43:58


Statystyki


Widoczność abstraktów - 1501
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2021 Rafał Andrzej Michalski

##submission.licenseURL##: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.pl