Poczucie dumy narodowej w Europie Środkowo-Wschodniej na podstawie danych z EVS i WVS z lat 1981–2020
Streszczenie w języku polskim
Artykuł przedstawia analizę poczucia ogólnej dumy narodowej (general national pride) w krajach Europy Środkowo-Wschodniej – na podstawie danych sondażowych z lat 1981–2020, pochodzących z dwóch pokrewnych międzynarodowych projektów badawczych – World Values Survey (WVS) i European Values Study (EVS). Zebrane dane pozwoliły udzielić odpowiedzi na następujące pytania: Jaki jest poziom poczucia dumy narodowej w badanych społeczeństwach? Jakie występują między nimi podobieństwa i różnice? Jak zmieniał się w czasie ten aspekt tożsamości narodowej? Przyjęto, że duma narodowa to deklaratywny wskaźnik tożsamości narodowej. Odnosi się do oceny dokonań i poczucia satysfakcji wynikającej z przynależności do własnej wspólnoty narodowej. Podkreślono przy tym dwoistość konsekwencji odczuwania dumy narodowej związanej zarówno z patriotyzmem, jak i nacjonalizmem (tzw. pozytywna i negatywna duma narodowa). Wyniki analizy odniesiono do hipotez o słabnącej sile dumy narodowej i tożsamości narodowej wraz z postępującymi procesami modernizacji i globalizacji.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Błuszkowski, J. (2005). Stereotypy a tożsamość narodowa. Elipsa.
Bokszański, Z. (2005). Tożsamości zbiorowe. PWN.
Budyta-Budzyńska, M. (2010). Socjologia narodu i konfliktów etnicznych. PWN.
Burszta, J.W., Dobrosielski, P., Jaskułowski, K., Majbroda, K., Majewski, P., Rauszer, M. (2019). Naród w szkole. Historia i nacjonalizm w polskiej edukacji szkolnej. Uniwersytet SWPS – Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Bystroń, S.J. (1924). Megalomania narodowa. Źródła – Teorie – Skutki. Gebethner i Wolff.
CBOS (2015). Autoportret Polaków i postrzegany dystans kulturowy wobec sąsiadów. Komunikat z badań nr 126/2015. Warszawa.
CBOS (2016). Między patriotyzmem a nacjonalizmem. Komunikat z badań nr 151/2016. Warszawa.
CBOS (2018). Patriotyzm Polaków. Komunikat z badań nr 105/2018. Warszawa.
Chajbos, K. (2019). Wstyd w życiu Polaków: sposoby rozumienia i doświadczania. Role i formy obecności. Rozprawa doktorska napisana w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. dr. hab. Marka Krajewskiego.
Cheng, J.T., Tracy, J.L., Henrich, J. (2010). Pride, Personality, and The Evolutionary Foundations of Human Social Status. Evolution and Human Behavior, 31, 334–347.
Delage, V. (2021, 11 maja). Europa skręca w prawo. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/victor-delage-europa-coraz-bardziej-skreca-na-prawo/
Dimitrova-Grajzl, V., Eastwood, J., Grajzl, P. (2016). The Longevity of National Identity and National Pride: Evidence from Wider Europe. Research & Potics, April–June, 1–9. https://doi.org/10.1177/2053168016653424
Domm, R. (2004, December). Explaining Public Support for European Integration in Eight Member States: The Role of National Pride, European Identity, Nationalism and Xenophobia. EUI Working Paper SIS No. 2204/19. Florence: European University Institute.
Dražanová, L. (2015). National Identity and the Interplay between National Pride and Ethnic Exclusionism: The Exceptional Case of the Czech Republic. Ethnopolitics, 14(3), 235–255. https://doi.org/10.1080/17449057.2014.942063
Elling, A., van Hilvoorde, I., van den Dool, R. (2014). Creating or Awakening National Pride Through Sporting Success: A Longitudinal Study On Macro Effects in the Netherlands. International Review for the Sociology of Sport, 49(2), 129–151. https://doi.org/10.1177/1012690212455961
Eurobarometr (2016). Identity and European Citizenship. Socio-Demographic Trendlines – EP Eurobarometer (2007–2015). Directorate-General for Communication Public Opinion Monitoring Unit.
Eurobarometr (2018). European Citizenships. Report. Standard Eurobarometr 89. Spring 2018. European Commision, Kantar Public Brussels. https://doi.org/10.2775/133636
Evans, M.D., Kelley, J. (2002). National Pride in the Developed World: Survey Data from 24 Nations. International Journal of Public Opinion Research, 14(3), 303–338.
EVS (2021a). About EVS. https://europeanvaluesstudy.eu/about-evs/
EVS (2021b). EVS Trend File 1981–2017. GESIS Data Archive, Cologne. ZA7503 Data file Version 2.0.0. https://doi.org/10.4232/1.13736
EVS (2021c). Participating Country. https://europeanvaluesstudy.eu/about-evs/participating-countries/
EVS/WVS (2021). Joint EVS/WVS 2017–2021 Dataset (Joint EVS/WVS). GESIS Data Archive. Cologne. ZA7505 Data file Version 2.0.0. https://doi.org/10.4232/1.13737
Fabrykant, M., Magun, V. (2015). Grounded and Normative Dimensions of National Pride in Comparative Perspective. Higher School of Economics Research Paper, No. WP BRP /62SOC/2015. https://doi.org/10.2139/ssrn.2599967
Feshbach, S. (1994). Nationalism, Patriotism, and Aggression. A Clarification Offunctional Differences. W: L.R. Houseman (red.), Aggressive Behavior: Current Perspectives (s. 275–291). Plenum.
Fleiß, J., Höllinger, F.,Kuzmics, H. (2009). Nationalstolz zwischen Patriotismus und Nationalismus? Berliner Journal für Soziologie, 19, 409. https://doi.org/10.1007/s11609-009-0104-1
Grigoryan, L.K., Ponizovskiy, V. (2018). The Three Facets of National Identity: Identity Dynamics and Attitudes toward Immigrants in Russia. International Journal of Comparative Sociology, 59(5–6), 403–427. https://doi.org/10.1177/0020715218806037
Haerpfer, C., Inglehart, R., Moreno, A., Welzel, C., Kizilova, K., Diez-Medrano J., Lagos, M., Norris, P., Ponarin, E., Puranen, B. et al. (red.). (2021). World Values Survey Time-Series (1981–2020). Cross-National Data-Set. Data File Version 2.0.0. Madrid, Spain & Vienna, Austria: JD Systems Institute & WVSA Secretariat. https://doi.org/10.14281/18241.15
Hjerm, M. (1998). National Identities, National Pride and Xenophobia: A Comparison of Four Western Countries. Acta Sociologica, 41(4), 335–347. https://doi.org/10.1177/000169939804100403
Hopkins, N. (2001). National Identity: Pride and Prejudice? British Journal of Social Psychology, 40(2), 183–186.
Hroch, M. (2003). Małe narody Europy. Perspektywa historyczna (Small Nations of Europe. Historical Perspective). Ossolineum.
Inglehart, R. (1990). Culture Shift in Advanced Industrial Society. Princeton University Press.
Inglehart, R., Haerpfer, C., Moreno, A., Welzel, C., Kizilova, K., Diez-Medrano, J., Lagos, M., Norris, P., Ponarin, E., Puranen, B. i in. (red.). (2014). World Values Survey: All Rounds – Country-Pooled. Data file Version. Madrid: JD Systems Institute. http://www.worldvaluessurvey.org/WVSDocumentationWVL.jsp
Inglehart, R., Welzel, C. (2004). Moderization, Cultural Change and Democracy: The Human Development Sequence. Cambridge University Press.
Inglehart, R., Welzel, C. (2005). Modernization, Cultural Change and Democracy. Cambridge University Press.
Inglehart, R., Welzel, C. (2020). The Inglehart-Welzel World Cultural Map – World Values Survey 7 [Provisional version]. https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp
Jasińska-Kania, A. (red.). (2012). Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie. WN Scholar.
Jaskułowski, K. (2020). The Politics of a National Identity Survey: Polishness, Whiteness, and Racial Exclusion. Nationalities Papers, December. https://doi.org/10.1017/nps.2020.68
Jones, F.L., Smith, P. (2001). Individual and Societal Bases of National Identity. A Comparative Multi‐Level Analysis. European Sociological Review, 2(17), 103–118. https://doi.org/10.1093/esr/17.2.103
Kłoczowski, J. (1998). Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Kłoczowski, J., Kras, P. (1993). Mniejszości narodowe i religijne w Europie Środkowowschodniej. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Kosterman, R., Feshbach, S. (1989). Toward a Measure of Patriotic and Nationalistic Attitudes. Political Psychology, 10(2), 257–274.
Lewandowski, J., Goleman, W. (1999). Samoidentyfikacja mniejszości narodowych i religijnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Malendowicz, P. (2017). W drodze do władzy… Nacjonalistyczne projekty państw Europy XXI wieku. Wąbrzeskie Zakłady Graficzne.
Marczewski, P. (2020). Epidemia nieufności. Zaufanie społeczne w czasie kryzysu zdrowotnego. Fundacja im. Stefana Batorego. Pobrano z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/08/Epidemia-nieufnosci.pdf
Martell, L. (2007). The Third Wave in Globalization Theory. International Studies Review, 2(9), 173–196. https://doi.org/10.1111/j.1468-2486.2007.00670.x
Meier, H.E., Mutz, M. (2016). Sport-Related National Pride in East and West Germany, 1992–2008: Persistent Differences or Trends Toward Convergence? SAGE Open. https://doi.org/10.1177/2158244016665893
Meitinger, K. (2018). What Does the General National Pride Item Measure? Insights from Web Probing. International Journal of Comparative Sociology, 59(5–6), 428–450. https://doi.org/10.1177/0020715218805793
Minkov, M., Hofstede, G. (2012). Is National Culture a Meaningful Concept? Cultural Values Delineate Homogeneous National Clusters of In-Country Regions. Cross-Cultural Research, 46(2), 133–159. https://doi.org/10.1177/1069397111427262
Morawski, W. (2010). Konfiguracje globalne. Struktury, agencje, instytucje. PWN.
Müller-Peters, A. (1998). The Significance of National Pride and National Identity to the Attitude toward the Single European Currency: A Europe-Wide Comparison. Journal of Economic Psychology, 19(6), 701–719.
Norris, P., Inglehart, R. (2019). Cultural Backlash. Trump, Brexit, and Authoritarian Populism. Cambridge University Press.
Nowicka, E., Łodziński, S. (2021). Długie trwanie narodu. Społeczne wymiary polskości (1988–2021). Collegium Civitas.
OECD (2019). Słownik OECD terminów statystycznych – definicja krajów Europy Środkowej i Wschodniej. https://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=303
Primoratz, I. (2019). Patriotism. W: E.N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2019 Edition). https://plato.stanford.edu/archives/spr2019/entries/patriotism/
Rose, R. (1985). National pride in cross-national perspective. International Social Science Journal, 37(1), 85–96.
Ruszkowski, P., Przestalski, A., Maranowski, P. (2020). Polaryzacja światopoglądowa społeczeństwa polskiego a klasy i warstwy społeczne. Collegium Civitas.
Seriot, P. (1997). Ethnos et Demos: la construction. discursive de l’identité collective (Ethnos and Demos: Construction. Discursive of the Collective Identity). Langages et Société, 79, 39–52.
Siemieńska, R. (2015). Duma narodowa i jej korelaty w epoce globalnej. W: K. Górniak, T. Kanasz, B. Pasamonik, J. Zalewska (red.), Socjologia czasu, kultury i ubóstwa (s. 197–210). Akademia Pedagogiki Specjalnej.
Smith, A.D. (1987). The Ethnic Origins of Nations. Blackwell.
Smith, A.D. (1991). National Identity. Penguin Book.
Smith, A.D. (2011). Nationalism and Global Culture. W: D. Halikiopoulou, A. Vasilopoulou (red.), Nationlism and Globlisation. Conflicting or Complementary (s. 153–170). Routledge.
Smith, T.W., Jarkko, L. (2006). National Pride in Cross-National and Temporal Perspective. International Journal of Public Opinion Research, 18, 127–136.
Sumner, W.G. (1995). Naturalne sposoby postępowania w gromadzie: studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych. PWN.
Szűcs, J. (1995). Trzy Europy. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Śliz, A., Szczepański, M.S. (2021). Różnorodność a równość. Projekty wielokulturowości w perspektywie socjologicznej. Studia Socjologiczne, 2(241), 13–44. https://doi.org/10.24425/sts.2021.137287
Tajfel, H., Turner, J.C. (1986). The Social Identity Theory of Intergroup Behavior. W: S. Worchel, W.G. Austin (red.), Psychology of Intergroup Relation (s. 7–24). Hall Publishers.
Timbro (2019). Authoritarian Populism Index. Pobrano z: https://populismindex.com/
TNS OBOP (2008). Duma i wstyd Polaków. Komunikat z badań K.38/08. Warszawa.
Tracy, J.L., Cheng, J.T., Robins, R.W., Trzesniewski, K.H. (2009). Authentic and Hubristic Pride: The Affective Core of Self-Esteem and Narcissism. Self and Identity, 8, 196–213.
Tracy, J.L., Robins, R.W. (2007). The Psychological Structure of Pride: A Tale of Two Facets. Journal of Personality and Social Psychology, 92(3), 506–525.
Wiłkomirska, A., Fijałkowski, A. (2016). Jaki patriotyzm? Difin.
WVS (2021). WVS-7 Fieldwork Progress. https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp
Wysocki, A. (2016). Polish National Identity in the Regional Context: An Analysis of Selected Public Opinion Surveys on the National Autostereotype and Perception of Poland’s Neighbours (1993–2015). W: V. Yevtukh, A. Wysocki, G. Kisla, A. Jekaterynczuk (red.), Identities of Central-Eastern European Nations (s. 87–112). Publishing House Scientific Production Association “Interservice”.
Wysocki, A. (2017). Poczucie tożsamości narodowej Polaków w kontekście zachodnioeuropejskim. Opuscula Sociologica, 3(21), 57–77. https://doi.org/10.18276/os.2017.3-05
Zajenkowska, A. (red.). (2016). Polska na kozetce. Siła obywatelskiej refleksyjności. Smak Słowa.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ks.2022.10.1.5-25
Data publikacji: 2022-11-12 14:26:52
Data złożenia artykułu: 2022-11-11 22:32:40
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Artur Wysocki
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.