Prywatne geografie. Fenomen poszukiwań genealogicznych we współczesnej Polsce jako przyczynek do studiów nad oddolnymi strategiami percepcji przestrzeni
Streszczenie w języku polskim
Artykuł stanowi multidyscyplinarną propozycję teoretyczną z pogranicza geografii człowieka, socjologii i antropologii kulturowej, która umożliwia kategoryzację oraz analizę problemów składających się na fenomen amatorskiej genealogii w Polsce. W tekście przedstawione zostały wybrane aspekty zjawiska na różnych poziomach odnoszące się do problematyki relacji człowiek – przestrzeń: począwszy od elementarnej więzi z miejscem pochodzenia przodków, poprzez przestrzenne praktyki pamięci w przypadku genealogii przesiedleńczych, a skończywszy na konstruowaniu wyobrażeń o przestrzeni życia przodków w oparciu o „wielką historię”, która dostarcza rodzinnym genealogiom punktów odniesienia w postaci symboli, miejsc, zdarzeń czy postaci. Rozmaite sposoby, za pomocą których genealodzy-amatorzy konstruują wiedzę o rodzinnej przeszłości, wytyczają bowiem drogi percepcji przestrzeni: tak w wymiarze prywatnym i lokalnym, jak również tym związanym ze zbiorową wyobraźnią narodu. Pozwala to uznać kategorię przestrzeni za kluczowy element w tego rodzaju praktykach pamięci rodzinnej. Powstające w ich efekcie wyobrażenia to tymczasem „prywatne geografie” stanowiące konceptualny odpowiednik „prywatnych” lub „oddolnych historii” (bottom-up histories, histories of below).
Słowa kluczowe
Bibliografia
Anderson, B. (1997). Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu (tłum. S. Amsterdamski). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Assmann, A. (1999). Erinnerungsräume: Formen und Wandlungen des kulturellen Gedächtnisses. Munich: C.H. Beck.
Basu, P. (2004). Route Metaphors of Roots Tourism in the Scottish Diaspora. W: S. Coleman, J. Eade (red.), Reframing Pilgrimage: Cultures in Motion (s. 153-178). London: Routledge.
CBOS. (2018). Historie rodzinne [Komunikat z badań]. (nr 114).
Claval, P. (1996). Les points-clefs de la géographie culturelle. Bulletin de L’Association de Géographies Français, (1), 2-10.
Coles, T., Timothy, D. J. (red.). (2004). Tourism, Diasporas and Space. London: Routledge.
Cynarski, W. J., Cynarska, E. (2009). Turystyka sentymentalna Polaków na Kresy wschodnie. Ido - Ruch dla Kultury, 9, 201-209.
Czapliński, P. (2015). Plebejski, populistyczny, posthistoryczny. Formy polityczności sarmatyzmu masowego. Teksty Drugie, (1), 21-45.
Czermińska, M. (2011). Miejsca autobiografczne. Propozycja w ramach geopoetyki. Teksty Drugie, (5), 183-200.
Dobrosielska, A. (2018). Historia a tożsamość. Prusowie i dzieje ziem polskich w kontekście działania współczesnych polskich i zagranicznych stowarzyszeń oraz bractw. W: E. Kledzik, M. Michalski, M. Praczyk (red.), „Ziemie Odzyskane”. W poszukiwaniu nowych narracji (s. 205-226). Poznań: Wydawnictwo Instytutu Historii UAM.
Dobrowolski, K. (1967). Studia z pogranicza historii i socjologii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Garrod, B., Fyall, A. (2001). Heritage tourism: A question of definitione. Annals of Tourism Research, 28(4), 1049-1052. doi: 10.1016/S0160-7383(00)00068-2
Gaworecki, W. W. (2007). Turystyka. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Gerlach, L. R., Michael, L. N. (1975). The Mormon Genealogical Society and Research Opportunities in Early American History. The William and Mary Quarterly, 32(4), 625-629. doi: 10.2307/1919558
Gładyś, B. (2009). Turystyka Żydów do Polski po 1990 roku. Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, (121), 147-158.
Gnieciak, M. (2013). Krajobrazy pamięci – rama teoretyczna. W: K. Wódz (red.), Zapomniane miejsca, zapomniani ludzie. Restrukturyzacja ekonomiczna a zmiana kulturowa (s. 73-84). Katowice: Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK.
Gollac, S., Oese, A. (2011). Comparing Family Memories in France and Germany: The Production of History(ies) Within and Through Kin Relations. Journal of Comparative Family Studies, 42(3), 385-397. doi: 10.3138/jcfs.42.3.385
Graham, B., Howard, P. (red.). (2008). The Ashgate research companion to heritage and identity. Burlington: Ashgate.
Hobsbawm, E. (2008). Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji. W: E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycja wynaleziona (tłum. M. Godyń, F. Godyń, s. 9-22). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Huang, W. J., Haller, W., Ramshaw, G. (2013). Diaspora Tourism and Homeland Attachment: An Exploratory Analysis. Tourism Analysis, 18(3), 285-296. doi: 10.3727/108354213X13673398610691
Jędrysiak, T. (2008). Turystyka kulturowa. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kowalczyk, A. (1997). Geografia turyzmu. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
Kowalczyk, A. (2005). Między sacrum a profanum. Problemy badawcze współczesnej geografii turyzmu. W: B. Domański, S. Skiba (red.), Geografia i sacrum. Profesorowi Antoniemu Jackowskiemu w 70. rocznicę urodzin (vol. 2, s. 63-76). Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kurczewska, J., Kosicki, P. H. (2006/2007). The Role of Family Memory in Times of System Transformation. International Journal of Sociology, 36(4), 67-79. doi: 10.2753/IJS0020-7659360404
Le Goff, J. (2007). Historia i Pamięć (tłum. A. Gronowska, J. Stryjczyk). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Lefevbre, H. (1991 [1974]). The Production of Space (tłum. D. Nicholson-Smith). Oxford: Oxford University Press.
Leggewie, C. (2008). A Tour of the Battleground: The Seven Circles of Pan-Europaean Memory. Social Research: An International Quarterly, 75(1), 217-234.
Legienis. H. (2010). Atrakcyjność turystyczna Polski dla ludności niemieckojęzycznej. W: E. Puchnarewicz (red.), Wielokulturowość w turystyce (s. 227-233). Warszawa: Wydawnictwo LIBRON.
Lowenthal, D. (1996). Possesed by the Past: The Heritage Crusade and spoils of History. New York: Free Press.
Marschall, S. (2015) ‘Homesick tourism’: memory, identity and (be)longing. Current Issues in Tourism, 18(9), 876-892. doi: 10.1080/13683500.2014.920773
Maruyama, N. U., Weber, I., Stronza, A. L. (2010). Negotiating Identity: Experiences of "Visiting Home" Among Chinese Americans. Tourism Culture & Communication, 10(1), 1-14. doi: 10.3727/109830410X 12629765735551
McCain. G., Ray, N. M. (2003). Legacy Tourism: The Search for Personal Meaning in Heritage Travel. Tourism Management, 24(6), 713-717. doi: 10.1016/S0261-5177(03)00048-7
Mikos von Rohrscheidt, A. (2018). Historia w turystyce kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nash, C. (2002). Genealogical Identities. Environment and Planning. Society and Space, 20(1), 27-52. doi: 10.1068/d314
Nora, P. (2011). Między pamięcią a historią: Les lieux de mémoire (tłum. M. Borowski, M. Sugiera). Didaskalia: Gazeta Teatralna, 18(105), 20-27.
Obrębski, J. (1936). Problem grup etnicznych w etnologii i ich socjologiczne ujęcie. Przegląd Socjologiczny, 4(6), 177-195.
Ossowski, S. (1984). O ojczyźnie i narodzie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pawluczuk, W. (1972). Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Perepelica, E. (2017). Miejsca odziedziczone. Zarys problematyki. W: E. Dąbrowicz, B. Larenta, M. Domurad (red.), Świadectwa pamięci. W kręgu źródeł i dyskursów (od XIX wieku do dzisiaj) (s. 233-248). Białystok: Alter Studio.
Pietrasiewicz, T. (2008). Brama Grodzka – Kręgi pamięci. Lublin: Ośrodek Brama Grodzka - Teatr NN.
Pijaj, S. (2019). Galicja – spadek po zaborach. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 146(1), 129-148.
Prinke, R. T. (1992). Poradnik genealoga amatora. Poznań: Wydawnictwo Polonia.
Prinke, R. T. (2009). Turystyka genealogiczna – niedostrzegana nisza. Turystyka Kulturowa, (6), 4-12.
Rembowska, K. (2013). Teoria i metodologia geografii społeczno-ekonomicznej (człowieka). W: A. Suliborski, Geografia w ujęciu humanistycznym. Wybór prac K. Rembowskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Robotycki, C. (1998). Nie wszystko jest oczywiste. Kraków: Wydawnictwo Universytetu Jagiellońskiego.
Rothberg, M., Sanyal, D., Silverman, M. (2010). Noeuds de mémoire: multidirectional memory in postwar French and francophone culture. Yale University Press: New Haven.
Rybicka, E. (2014). Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Sagnes, S. (1999). De l’oubli a la genealogie: le local et ses histoires. Pobrane z: https://www.culture.gouv.fr
Sagnes. S. (2004). Cultiver ses racines. Mémoire généalogique et sentiment d'autochtonie. Ethnologie française, 1(34), 31-40.
Santos, C. A., Yan, G. (2009). Genealogical tourism. A phenomenological examination. Journal of Travel Research, 49(1), 56-67. doi: 10.1177/0047287509332308
Schmidt, J. (1994). Poznańskie i Kongresówka. Dawne podziały polityczne regionu w świetle wyobrażeń zbiorowych współczesnych Wielkopolan. Lud, 77, 97-116.
Soja, E. (1999). Thirdspace: Expending the Scope of the Geographical Imagination. W: D. B. Massey, J. Allen, P. Sarre (red.), Human Geography Today (s. 260-278). Cambridge: Polity Press.
Sowa, J. (2011). Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Stasiak, A. (red.). (2007). Kultura i turystyka razem czy oddzielnie? Łódź: Wydawnictwo WSTH.
Steedman, C. (1998). The spaces of memory: in an archive. History of the Human Sciences, 11(4), 65-83. doi: 10.1177/095269519801100405
Sulima, R (2001). Głosy tradycji. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Škrabec, S. (2014). Geografia wyobrażona. Koncepcja Europy Środkowej w XX w. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Tanaś, S. (2008). Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Timothy, D. J. (1997). Tourism and the Personal Heritage Experience. Annals of Tourism Research, 24(3), 751-754. doi: 10.1016/S0160-7383(97)00006-6
Timothy, D. J., Guelke, J. K. (red.). (2008). Geography and genealogy. Locating personal pasts. University of Ulster: Ashgate.
Tomczewska-Popowycz. N. (2010). Wokół definicji turystyki sentymentalnej i etnicznej. Folia Turistica, (40), 47-70.
Topp, I. (2010). Pamięć i nostalgia. Sentymentalne podróże Dolnoślązaków na Kresy. Kultura Współczesna, 1(63), 110-125.
Trzeszczyńska, P. (2019). Diaspora – Pamięć – Miejsca. Ukraińcy z Polski z lat 80. XX wieku w Kanadzie. Studium etnograficzne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tuan, Y.-F. (1987). Przestrzeń i miejsce (tłum. A. Morawińska). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Taylor, R. M., Crandall, R. J. (red.) (1988). Generations and Change. Genealogical Perspectives in Social History. Macon: Mercer University Press.
Warf, B., Arias, S. (2009). The Spatial Turn: Interdisciplinary Perspectives. London: Routledge.
White, H. (1973). Metahistory. The Historical Imagination In Nineteenth-Century Europe. John Hopkins University: Baltimore.
Vidal de la Blache, P. (1922). Principes de geographie humaine. Armand Colin: Paris.
Zerubavel, E. (2003). Time Maps: Collective Memory and the Social Shape of the Pasts. University of Chicago Press: Chicago.
Znaniecki, F. (1938). Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 18(1), 89-119.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ks.2019.7.2.18-29
Data publikacji: 2020-11-19 19:44:12
Data złożenia artykułu: 2020-06-08 02:30:39
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2020 Marta Raczyńska-Kruk
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.