Demokracja bezpośrednia we Francji i w Polsce. Analiza porównawcza

Maria Marczewska-Rytko

Streszczenie w języku polskim


Celem artykułu jest przeprowadzenie analizy porównawczej demokracji bezpośredniej we Francji i w Polsce. W procesie badawczym postawiono trzy pytania badawcze: 1) Jakie są tradycje demokracji bezpośredniej we Francji i w Polsce?; 2) Jakie rozwiązania charakterystyczne dla demokracji bezpośredniej zawarte są w konstytucjach Francji i Polski oraz w innych aktach prawnych tych państw?; 3) Jakie są praktyczne zastosowania narzędzi demokracji bezpośredniej na poziomie krajowym i lokalnym we Francji i Polsce?. W procesie badawczym dokonano analizy aktów prawnych stanowiących podstawę formalnoprawną demokracji bezpośredniej we Francji i w Polsce. Przeanalizowano dokumenty związane z praktyką demokracji bezpośredniej w tych krajach. Francja ma długą tradycję stosowania demokracji bezpośredniej. W porównaniu z Francją w Polsce istnieje krótka tradycja demokracji bezpośredniej. W konstytucjach obu państw przyjęto rozwiązanie w formie referendum ogólnokrajowego. Oprócz instytucji referendum ogólnokrajowego twórcy konstytucji we Francji i w Polsce wprowadzili instytucję referendum lokalnego. Konstytucja RP wskazuje także na inicjatywę ustawodawczą. W V Republice odbyło się dziesięć referendów ogólnokrajowych. Frekwencja w referendach na szczeblu krajowym wahała się od 30,19 do 82,63%. Średnia frekwencja w referendach wyniosła 65,82%. W głosowaniach przyjęto 8 rozwiązań, a 2 odrzucono. Po 1989 r. odbyło się w Polsce sześć referendów ogólnokrajowych. Frekwencja w referendach na szczeblu ogólnokrajowym wahała się od 7,8 do 58,85%. Średnia frekwencja w referendach wyniosła 35,87%. W głosowaniach przyjęto 2 rozwiązania, a 4 odrzucono.


Słowa kluczowe


demokracja bezpośrednia; referendum; Francja; Polska

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Appleton, A. 1992. Maastricht and the French Party System: Domestic Implications of the Treaty Referendum, “Journal of Comparative Politics”, vol. 10(4), pp. 1–18.

Baly, S. 2020. Démocratie et vie locale, Institut Montaigne, https://www.institutmontaigne.org/municipales-2020/lille/stephane-baly/instaurer-le-droit-de-referendum-dinitiative-locale-pour-les-plus-de-16-ans-minimum-5-000-signatures [access: 21.09.2023].

Berstein, S. 1993. The Republic of de Gaulle 1958–1969, Cambridge University Press, Cambridge.

Boy, D., Chiche, J. 2005. Le référendum français du 29 mai 2005. L’irrésistible nationalisation d’un vote européen, [in:] Le vote européen 2004–2005. De l’élargissement au référendum français, P. Perrineau (Ed.). Coll. « Chroniques électorales », Presses de Sciences Po, Paris, pp. 229–244.

Brouard, S., Sauger, N. 2005. Comprendre la victoire du ‘Non’: proximité partisane, conjoncture et attitude à l’égard de l’Europe, [in:] Le référendum de ratification du Traité constitutionnel européen: comprendre le « non » français (n° 42), A. Laurent, N. Sauger (eds.), Les Cahiers du CEVIPOF, Paris.

Brouard, S., Sauger, N., Grossman, E. 2007. Les Français contre l’Europe?, Presses de Sciences Po, Paris.

Cautrès, B. 2005. Les clivages socio-politiques sur l’intégration européenne et le vote du 29 mai 2005, [in:] Le référendum de ratification du Traité constitutionnel européen: comprendre le « non » français (n° 42), A. Laurent, N. Sauger (eds.), Les Cahiers du CEVIPOF, Paris.

Centre for Reseach on Direct Democracy, https://c2d.ch/ [access: 21.09.2023].

Conseil Constitutionnel, Tableau récapitulatif des référendums de la Vème République, https://www.conseil-constitutionnel.fr/referendum-sous-la-ve-republique/tableau-recapitulatif-des-referendums-de-la-veme-republique [access: 21.09.2023].

Constitution of 4 October 1958, https://www.conseil-constitutionnel.fr/en/constitution-of-4-october-1958 [access: 21.09.2023].

Criddle, B. 1972. Politics by Plebiscite in France, “The World Today”, vol. 28(6), pp. 240–248.

Criddle, B. 1993. The French Referendum on the Maastricht Treaty September 1992, “Parliamentary Affairs”, vol. 46(2), pp. 228–238.

Erhamn, H.W. 2014. Direct Democracy in France, Cambridge University Press, Cambridge.

Fatin-Rouge Stéfanini, M. 2004. Le contrôledu referendum par la justice constitutionnelle, Paris-Aix-en-Provence.

Goguel, F. (ed.). 1965. Le Référendum d’Octobre et les Élections de Novembre 1962, Presses de Sciences Po, Paris.

Grunberg, G. 2005. Le référendum de ratification du Traité constitutionnel européen, French Politics Culture and Society”, vol. 23(3), pp. 128–144.

Hainsworth, P. 2006. France Says No: The 29 May 2005 Referendum on the European Constitution, “Parliamentary Affairs”, vol. 59(1), pp. 98–117.

Hollander, S. 2019. Referendum Practice in France, [in:] The Politics of Referendum Use in European Democracies, Palgrave Macmillan, Cham.

Ivaldi, G. 2006. Beyond France’s 2005 Referendum on the European Constitutional Treaty: Second-Order Model, Anti-Establishment Attitudes and the End of the Alternative European Utopia, “West European Politics”, vol. 29(1), pp. 47–69.

Jakubiak, Ł. 2012. Referendum jako narzędzie polityki. Francuskie doświadczenia ustrojowe, Księgarnia Akademicka, Kraków.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. wraz z indeksem rzeczowym. 2002. Oficyna Wydawnicza ASPRA, Warszawa.

Kuciński, J. 1989. Polskie referendum 29 listopada 1987 r., “Państwo i Prawo”, vol. 2, pp. 47–56.

Laurent, A., Sauger, N. (eds.). 2005. Le référendum de ratification du Traité constitutionnel européen: comprendre le « non » français (n° 42), Les Cahiers du CEVIPOF, Paris.

Le referendum local, https://www.collectivites-locales.gouv.fr/institutions/le-referendum-local [access: 21.09.2023].

Leigh, M. 1975. Linkage Politics: The French Referendum and the Paris Summit of 1972, “Journal of Common Market Studies”, vol. 14, pp. 157–170.

Leleu, C. 1976. The French Referendum of April 23, 1972, “European Journal of Political Research, vol. 4, pp. 25–46.

Loi constitutionnelle n° 2008-724 du 23 juillet 2008 de modernisation des institutions de la Ve République, https://www.assemblee-nationale.fr/13/dossiers/reforme_5eme.asp; https://www.conseil-constitutionnel.fr/sites/default/files/as/root/bank_mm/anglais/constiution_anglais_oct2009.pdf [access: 21.09.2023].

Loi n° 2000-1207 du 13 décembre 2000 d’orientation pour l’outre-mer, Modifié par Loi n° 2007-224 du 21 février 2007 – art. 25, JORF 22 février 2007.

Loi n° 96-142 du 21 février 1996 relative à la partie Législative du code général des collectivités territoriales, JO n° 47 du 24/02/1996.

Loi organique n° 2003-705 du 1er août 2003 relative au référendum local, JORF n° 0177 du 2 août 2003.

Loi organique n° 2013–1114 du 6 décembre 2013 portant application de l’article 11 de la Constitution (version consolidée au 15 juillet 2020), https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028278925 [access: 21.09.2023].

Magni-Berton, R. 2018. Référendum local d’initiative populaire. Récit d’une première expérienceen France, “Participations”, vol. 20, pp. 85–110, https://www.cairn.info/load_pdf.php?ID_ARTICLE=PARTI_020_0085&download=1 [access: 21.09.2023].

Magni-Berton, R., Mangin, M., Morio, C., Schäfferle, E. M. 2016. Étude des mécanismes de démocratie directe applicables à la ville de Grenoble, rapport commandé par la mairie de Grenoble, https://halshs.archivesouvertes.fr/halshs-01275012 [access: 21.09.2023].

Marczewska-Rytko M. 2001. Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Marczewska-Rytko, M. (ed.). 2010a. Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej w Polsce, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Marczewska-Rytko, M. 2010b. Referendum akcesyjne w Polsce, [in:] Polska w strukturach Unii Europejskiej: doświadczenia, oczekiwania, wyzwania, M. Marczewska-Rytko (ed.), Wydawnictwo UMCS, Lublin, pp. 15–30.

Marczewska-Rytko, M. 2013. Demokracja bezpośrednia w Polsce na przykładzie referendum ogólnokrajowego, [in:] Współczesna demokracja bezpośrednia. Dialog polsko-szwajcarski, B. Wiśniewska-Paź (ed.), Ureus, Kraków, pp. 199–214.

Marczewska-Rytko, M. 2018. Direct Democracy in Poland, [in:] Handbook of Direct Democracy in Central and Eastern Europe after 1989, M. Marczewska-Rytko (ed.), Barbara Budrich Publishers, Opladen – Berlin – Toronto, pp. 203–223.

Marczewska-Rytko, M., Michałowski, S. (eds.) 2012. Demokracja bezpośrednia w samorządzie terytorialnym, Wydawnictwo UMCS, Lublin.

Morel, L. 1996. France: Towards a Less Controversial Use of the Referendum?, [in:] The Referendum Experience in Europe, M. Gallagher, P.F. Ulieri (eds.), Palgrave Macmillan, Cham.

Morel, L. 2007. The Rise of Politically Obligatory Referendums. The 2005 French Referendum in Comparative Perspective, “West European Politics”, vol. 30(5), pp. 1041–1067.

Morel, L. 2014. The Referendum in the Overall Balance of the Fifth Republic, Lecture at Collège de France, Paris. March 12, http://www.college-de-france.fr/site/en-pierre-rosanvallon/seminar-2014-03-12-10h00 [access: 21.09.2023].

Morel, L. 2021. The Referendum Experience in France, [in:] The Palgrave Handbook of European Referendums, J. Smith (ed.), Palgrave Macmillan, Cham.

Morel, L., Qvortrup, M. (eds.). 2018. The Routledge Handbook to Referendums and Direct Democracy, Routledge, Abingdon.

Obwieszczenie Centralnej Komisji do Spraw Referendum z dnia 30 listopada 1987 r. o wyniku referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego dnia 29 listopada 1987 r., Monitor Polski z 1987 r. nr 34, poz. 204.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 lutego 1996 r. o wynikach głosowania i wynikach referendów przeprowadzonych w dniu 18 lutego 1996 r., Dz.U. z 1996 r. 154 poz. 795.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 26 maja 1997 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum konstytucyjnego przeprowadzonego w dniu 25 maja 1997 r., Dz.U. z 1997 r. nr 054 poz. 353.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej o wyniku ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, Dz.U. z 2003 r. nr 103 poz. 953.

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 października 2023 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 15 października 2023 r., https://www.pkw.gov.pl/uploaded_files/1697584736_obwieszczenie-referendum.pdf [access: 22.11.2023].

Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 7 września 2015 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 6 września 2015 r. Dz.U. z 2015 r. poz. 1375.

Paris, M. 2012. Popular Sovereignty and the Use of the Referendum – Comparative Perspectives with Reference to France, [in:] The Constitution of Ireland: Perspectives and Prospects, E. Carolan (ed.), Bloomsbury Professional, Haywards Heath, pp. 279–307.

Parodi, J.-L. 1973. La Cinquième République et le système majoritaire. Le référendum oul’apparition d’une question de confiance présidentielle, Institut d’etudes politiques de Paris, Paris.

Piasecki, A.K. 2005. Referenda w III RP, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Prémat, C. 2008. Les effets de l’institutionnalisation du référendum localen France et en Allemagne, “Revue française de science politique”, vol. 58(2), pp. 257–283.

Prémat, C. 2009. The Implementation of Participatory Democracy in French Communes, “French Politics”, vol. 7(1), pp. 1–18.

Rachwał, M. 2010. Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.

Raport o referendach lokalnych z dnia 6 września 2013 r., http://www.prezydent.pl/gfx/prezydent/userfiles2/files/2013_pliki_rozne/raport_referenda/referenda_lokalne_raport_kprp_20130925_131447.pdf [access: 21.10.2023].

Rideau, J. 1992. La Ratification et l’Entréeen Vigeur du Traité de Maastricht-Aspects Internationaux, “Revue française de droit constitutionnel”, vol. 11, pp. 479–491.

Staszewski, M.T. (ed.). 1997. Referendum konstytucyjne w Polsce, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.

Stone, A. 1993. Ratifying Maastricht: France Debates European Union, “French Politics & Society”, vol. 11(1), pp. 70–88.

Texte intégral de la Constitution du 4 octobre 1958 en vigueur, https://www.conseil-constitutionnel.fr/le-bloc-de-constitutionnalite/texte-integral-de-la-constitution-du-4-octobre-1958-en-vigueur [access: 21.10.2023].

The French Constitutional Law of 23 July 2008, https://www.constituteproject.org/constitution/France_2008 [access: 21.10.2023].

Ustawa z dnia 6 maja 1987 r. o konsultacjach społecznych i referendum, Dz.U. z 1987 r. nr 14 poz. 83.

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, Dz.U. z 1990 r. nr 16 poz. 95.

Ustawa z dnia 11 października 1991 r. o referendum gminnym, Dz.U. z 1991 r. nr 110 poz. 473

Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz.U. z 1999 r. nr 62 poz. 688.

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Dz.U. z 2000 r. nr 88 poz. 985.

Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, Dz.U. z 2003 r. nr 57 poz. 507.

Ustawa z dnia 10 maja 2003 r. o zmianie ustawy o referendum ogólnokrajowym, Dz.U. z 2003 r. nr 85 poz. 782.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/k.2023.30.2.7-31
Data publikacji: 2024-02-20 11:26:49
Data złożenia artykułu: 2023-10-31 21:30:51


Statystyki


Widoczność abstraktów - 474
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 204

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Maria Marczewska-Rytko

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.