Giętkość poznawcza i zdolność do planowania a spostrzeganie kontroli w sytuacjach sukcesów i niepowodzeń przez dzieci przedszkolne

Sara Filipiak

Streszczenie w języku polskim


Celem badań była analiza powiązań między giętkością poznawczą i zdolnością do planowania a poczuciem kontroli sukcesów oraz niepowodzeń wśród dzieci przedszkolnych. W badaniach wzięło udział 97 dzieci (Mmiesiące = 59) uczęszczających do lubelskich przedszkoli. Poczucie kontroli badano za pomocą Skali Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych Barbary Szmigielskiej (1996), zdolność do planowania – drugą edycją Testu Wieży Londyńskiej TOL DX (Culbertson, Zillmer 2011), natomiast zdolność do przełączania się – próbą eksperymentalną wzorowaną na Dwuwymiarowym Teście Sortowania Kart dla Dzieci Philipa D. Zelazo (2006) oraz Teście Sortowania Kart z Wisconsin w polskiej adaptacji Aleksandry Jaworowskiej (2002). Założono, że wysoka sprawność w zakresie giętkości poznawczej oraz zdolności do planowania będzie współwystępować z bardziej wewnętrznym poczuciem kontroli zdarzeń. Dzieci lepiej planujące i umiejące płynnie zmieniać nastawienie w trakcie wykonywanej pracy charakteryzują się wyższą skutecznością podejmowanych działań. To z kolei powinno sprzyjać wyższej internalizacji sukcesów, zaś w przypadku niepowodzeń powinno prowadzić do opracowywania bardziej adaptacyjnych strategii ukierunkowanych na modyfikację własnych sposobów działania w celu uniknięcia porażek w przyszłości. Hipoteza się potwierdziła. Dodatkowe analizy prowadzone z podziałem na płeć nie wykazały różnic między dziewczynkami i chłopcami w zakresie analizowanych zmiennych.


Słowa kluczowe


giętkość poznawcza; zdolność planowania; poczucie kontroli sukcesów i niepowodzeń; wiek przedszkolny

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Anderson P. (2002), Assessment and development of executive function (EF) during childhood, “Child Neuropsychology”, Vol. 8(2), DOI: https://doi.org/10.1076/chin.8.2.71.8724.

Anderson V.A., Anderson P., Northam E., Jacobs R., Catroppa C. (2001), Development of executive functions through late childhood and adolescence in an Australian sample, “Developmental Neuropsychology”, Vol. 20(1), DOI: https://doi.org/10.1207/S15326942DN2001_5.

Barani K. (2006), Poczucie umiejscowienia kontroli a styl adaptacji w pierwszej klasie gimnazjum, „Psychologia Rozwojowa”, nr 11(3).

Bialystok E. (1999), Cognitive Complexity and Attentional Control in the Bilingual Mind, “Child Development”, Vol. 70(3), DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8624.00046.

Brabander B. de, Declerck C.H. (2004), A possible role of central dopamine metabolism associated with individual differences in locus of control, “Personality and Individual Differences”, Vol. 37(4), DOI: https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.11.001.

Burton C.B., Krantz M. (1990), Predicting adjustment in middle childhood from early peer status, “Early Child Development and Care”, Vol. 60(1), DOI: https://doi.org/10.1080/0300443900600108.

Clifford M.M. (1976), A revised measure of locus of control, “Child Study Journal”, Vol. 6(2).

Culbertson W.C., Zillmer E.A. (2011), Tower of London. Drexel University: 2nd Edition (TOL DX). Technical Manual, Canada: Multi-Health Systems.

Diamond A. (1996), Evidence for the importance of dopamine for prefrontal cortex functions early in life, “Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Seria B: Biological Sciences”, Vol. 351(1346), DOI: https://doi.org/10.1098/rstb.1996.0134.

Duncan G.J., Yeung W.J., Brooks-Gunn J., Smith J.R. (1998), How much does childhood poverty affect the life chances of children?, “American Sociological Review”, Vol. 63(3), DOI: https://doi.org/10.2307/2657556.

Farnicka M., Liberska H. (2015), Uwarunkowania poczucia dobrostanu psychicznego u dzieci w wieku szkolnym, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 4(31).

Farnicka M., Liberska H., Nurmi J.E. (2016), Predyktory (podmiotowe i sytuacyjne) efektywnej adaptacji szkolnej – ujęcie rozwojowe, „Psychologia Rozwojowa”, nr 21(1).

Hongwanishkul D., Happaney K.R., Lee W.S.C., Zelazo P.D. (2005), Assessment of hot and cool executive function in young children: Age-related changes and individual differences, “Developmental Neuropsychology”, Vol. 28(2), DOI: https://doi.org/10.1207/s15326942dn2802_4.

Jaworowska A. (2002), Test Sortowania Kart z Wisconsin, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.

Kulas H. (1998), Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, nr 3.

Luciana M., Collins P.F., Olson E.A., Schissel A.M. (2009), Tower of London performance in healthy adolescents: The development of planning skills and associations with self-reported inattention and impulsivity, “Developmental Neuropsychology”, Vol. 34(4), DOI: https://doi.org/10.1080/87565640902964540.

Maine J.D., Rowe M.B. (1993), The relation of locus of control orientation and task structure to problem-solving performance of 6th grade student pairs, “Journal of Research in Science Teaching”, Vol. 30.

Malloy-Diniz L.F., Cardoso-Martins C., Pacheco Nassif E., Levy A.M., Leite W.B., Fuentes D. (2008), Planning abilities of children aged 4 years and 9 months to 8½ years. Effects of age, fluid intelligence and school type in the Tower of London test, “Dementia & Neuropsychology”, Vol. 2(1).

Matute E., Chamorro Y., Inozemtseva O., Barrios O., Rosselli M., Ardila A. (2008), Efeto de la edadenunatarea de planificaciόn y organizaciόn (‘Pirámide de México’) en escolares, “Revista de Neurologia”, Vol. 47.

Miyake A., Friedman N.P., Emerson M.J., Witzki A.H., Howerter A., Wagner T.D. (2000), The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variables analysis, “Cognitive Psychology”, Vol. 41(1), DOI: https://doi.org/10.1006/cogp.1999.0734.

Mollborn S., Lawrence E., James-Hawkins L., Fomby P. (2014), When do socioeconomic resources matter most in early childhood?, “Advances in Life Course Research”, Vol. 20, DOI: https://doi.org/10.1016/j.alcr.2014.03.001.

Putko A. (2008), Dziecięca teoria umysłu w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze, Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza.

Rotter J. (1966), Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement, “Psychological Monograph”, Vol. 80(1), DOI: https://doi.org/10.1037/h0092976.

Stephens M.W., Delys P.A. (1973), A locus of control measure for preschool children, “Developmental Psychology”, Vol. 9(1), DOI: https://doi.org/10.1037/h0035079.

Szmigielska B. (1981), Spostrzeganie związku pomiędzy własnym działaniem a jego następstwami przez dzieci w wieku szkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, nr 4.

Szmigielska B. (1994), Poczucie kontroli wzmocnień u dzieci w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej”, nr 2(1).

Szmigielska B. (1996), Skala Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkolnych – SPK-DP, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Yamamoto N., Imai-Matsumura K. (2017), Gender differences in executive function and behavioural self-regulation in 5 years old kindergarteners from East Japan, “Early Child Development and Care”, DOI: https://doi.org/10.1080/03004430.2017.1299148.

Zelazo P.D. (2006), The Dimensional Change Card Sort (DCCS): A method of assessing executive function in children, “Nature Protocol”, Vol. 1(1).

Zelazo P.D., Carter A., Reznick J.S., Frye D. (1997), Early development of executive function: A problem-solving framework, “Review of General Psychology”, Vol. 1(2), DOI: https://doi.org/10.1037/1089-2680.1.2.198.

Zelazo P.D., Frye D., Rapus T. (1996), An age-related dissociation between knowing rules and using them, “Cognitive Development”, Vol. 11(1), DOI: https://doi.org/10.1016/S0885-2014(96)90027-1.

Zelazo P.D., Jacques S., Burack J.A., Frye D. (2002), The relation between theory of mind and rule use: Evidence from persons with autism-spectrum disorders, “Infant and Child Development”, Vol. 11(2).

Zook N.A., Davalos D.B., Delosh E.L., Davis H.P. (2004), Working memory, inhibition, and fluid intelligence as predictors of performance on Tower of Hanoi and London task, “Brain & Cognition”, Vol. 56(3), DOI: https://doi.org/10.1016/j.bandc.2004.07.003.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.3.23-37
Data publikacji: 2019-02-26 17:52:10
Data złożenia artykułu: 2018-06-10 16:07:29


Statystyki


Widoczność abstraktów - 2456
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 851

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2019 Sara Filipiak

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.