Praca socjalna jako czynnik wspierający readaptację społeczną skazanych w polskim systemie penitencjarnym

Dariusz Sarzała

Streszczenie w języku polskim


W artykule podjęto zagadnienie pracy socjalnej z osobami skazanymi odbywającymi karę pozbawienia wolności, które nie tylko przejawiają liczne deficyty o charakterze psychospołecznym, lecz także w warunkach izolacji więziennej mają ograniczony dostęp do ważnych zasobów, dóbr i aktywności oraz mają ograniczone możliwości zaspokajania swoich podstawowych potrzeb. W badaniach skoncentrowano się na ukazaniu pracy socjalnej jako czynnika wspomagającego readaptację społeczną skazanych w odniesieniu do polskiego systemu penitencjarnego. Celem jest ustalenie, na ile polski system penitencjarny uwzględnia pracę socjalną jako czynnik wspierający proces readaptacji społecznej skazanych. W pierwszej części readaptacja społeczna skazanych jest analizowana jako cel pracy socjalnej. Następnie podjęto próbę krytycznej analizy obecnego modelu pracy socjalnej z więźniami oraz rozważono potrzebę wprowadzenia pracy socjalnej do polskiego systemu penitencjarnego w szerszym niż dotychczas zakresie. Wnioski z przeprowadzonej analizy wskazują, że praca socjalna, mimo że stanowi istotny czynnik wspierający readaptację społeczną skazanych, nie jest w pełni uwzględniona w obecnym modelu pracy penitencjarnej ze skazanymi. Model ten tylko w podstawowym zakresie zapewnia wsparcie socjalne skazanym w ramach pomocy postpenitencjarnej. W związku z tym wskazano na potrzebę opracowania i wdrożenia modelu pracy socjalnej z więźniami, który pozwalałby na ścisłą współpracę systemów penitencjarnego i pomocy społecznej, także z udziałem innych podmiotów. W modelu tym należy uwzględnić konieczność pełnej diagnozy sytuacji społeczno-ekonomicznej skazanych oraz innych problemów mogących stanowić źródło zaburzeń w ich procesie społecznej readaptacji.


Słowa kluczowe


praca socjalna; readaptacja społeczna; skazani; system penitencjarny

Pełny tekst:

PDF

Bibliografia


Ambrozik, W. (2007). Proces readaptacji społecznej i jego istota. W: B. Urban, J.M. Stanik (red.), Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna (T. 2; s. 182–198). Warszawa: PWN.

Biel, K. (2018). Determinanty readaptacji społecznej w narracjach byłych skazanych z Centrum Integracji „Pro Domo” w Krakowie. Studia Paedagogica Ignatiana, 21(1), 159–174. DOI: 10.12775/SPI.2018.1.007

Czołgoszewski, J. (2019). Pedagog penitencjarny – jego rola i zadania w systemie społecznej readaptacji skazanych po opuszczeniu zakładu karnego. W: J. Hroncova (red.), „Quo vadis socílna pedagogika v 21. storočí?”. Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckiej konferencie Socialia (s. 250–258). Banská Bystrica: Wydawnictwo Belianum.

Ćwiklicki, M. (2020). Metodyka przeglądu zakresu literatury (scoping review). Pobrane z: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/104370

Fidelus, A. (2012). Determinanty readaptacji społecznej skazanych. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.

Garvin, C.H.D., Seabury, B.A. (1996). Działania interpersonalne w pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.

Goffman, E. (2011). Instytucje totalne. Gdańsk: GWP.

Grabusińska, Z. (2012). Rola pracy socjalnej w aktywnej integracji. Warszawa: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.

Hołda, Z., Hołda J., Migdał, J., Żórawska, B. (2017). Prawo karne wykonawcze. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Jamroży, K. (2018). Praca socjalna z osadzonymi w więzieniach – realne założenie czy mglisty postulat? UR Journal of Humanities and Social Sciences, (1), 58–74. DOI: 10.15584/johass.2018.1.4

Kacprzak, A. (2018). Wybrane aspekty pracy socjalnej z osobami opuszczającymi zakłady karne. W: A. Kasprzak (red.), Polityka społeczna w regionie łódzkim (s. 19–29). Łódź: Regionalne Centrum Polityki Społecznej.

Kacprzak, A., Kudlińska, I. (2014). Praca socjalna z osobami opuszczającymi placówki resocjalizacyjne i ich rodzinami. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.

Kacprzak, A., Kudlińska-Chróścicka, I. (2019). Między pracą socjalną a resocjalizacją. Uwarunkowania pracy socjalnej z byłymi więźniami w Polsce. Zeszyty Pracy Socjalnej, 24(1), 23–39. DOI: 10.4467/24496138ZPS.19.003.10751

Kodeks karny wykonawczy. (2019). Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 2019 poz. 676).

Kuć, M. (2013). Podstawy prawne resocjalizacji. Warszawa: C.H. Beck.

Levy, Y., Ellis, T.J. (2006). A Systems Approach to Conduct an Effective Literature Review in Support of Information Systems Research. International Journal of an Emerging Transdiscipline, 9, 181–212. DOI: 10.28945/479

Machel, H. (2003). Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna. Gdańsk: Arche.

Machel, H. (2011). Resocjalizacja penitencjarna – trzy uwarunkowania procesu. Resocjalizacja Polska, (2), 91–107.

Machel, H. (2012). Dewiacyjna tożsamość grupowa skazanych a ich readaptacja i reintegracja społeczna. W: W. Ambrozik, A. Kieszkowska (red.), Tożsamość grupowa dewiantów a ich reintegracja społeczna (s. 42–53). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Marynowicz-Hetka, E. (2016). Praca socjalna – wielość znaczeń. Propozycja interpretacji społeczno-pedagogicznej. W: M. Kawińska, J. Kurtyka-Chałas (red.), Praca socjalna jako dyscyplina naukowa? Współczesne wyzwania wobec kształcenia i profesji (s. 15–34). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.

Matejkowski, J., Johnson, T., Severson, M.E. (2014). Prison Social Work. W: Encyclopedia of Social Work. Oxford: University Press. DOI: 10.1093/acrefore/9780199975839.013.1002

Najwyższa Izba Kontroli (2019). Pomoc społeczna świadczona osobom opuszczającym zakłady karne. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/041/KPS

Niewiadomska, I. (2007). Osobowościowe uwarunkowania skuteczności kary pozbawienia wolności. Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL.

Ostrowska, K. (2008). Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.

Piotrowski, J.M., Ciosek, M. (2016). Izolacja więzienna jako złożona sytuacja trudna. W: M. Ciosek, B. Pastwa-Wojciechowska (red.), Psychologia penitencjarna (s. 428–460). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Poklek, R. (2010). Instytucjonalne i psychospołeczne aspekty więzienia. Kalisz: Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej.

Pol, J.D. (2011). Praca socjalna w polityce i resocjalizacji penitencjarnej. W: T. Kamiński (red.), Politologia, polityka społeczna, praca socjalna (s. 137–151). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.

Przybyliński, S. (2005). Podkultura więzienna. Wielowymiarowość rzeczywistości penitencjarnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Sarzała, D. (2013). Patologiczne zachowania więźniów w kontekście izolacji resocjalizacji penitencjarnej. Warszawa: Aspra JR.

Stańdo-Kawecka, B. (2000). Prawne podstawy resocjalizacji. Kraków: Wydawnictwo Zakamycze.

Stępniak, P. (2004). Kryzys resocjalizacji penitencjarnej a praca socjalna. Przegląd Więziennictwa Polskiego, (44–45), 29–36.

Stępniak, P. (2014). Oportunistyczny model pracy socjalnej ze skazanymi. Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, 23, 113–130.

Szatur-Jaworska, B. (1993). Teoretyczne podstawy pracy socjalnej. W: T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie (s. 101–117). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Żak”.

Szymanowska, A., Korwin-Szymanowski, G. (2009). Stosunek instytucji świadczących pomoc do byłych skazanych. W: F. Kozaczuk (red.), Zagadnienia readaptacji społecznej skazanych (s. 71–78). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Ustawa (2001). Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1071).

Ustawa (2004). Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. 2023 poz. 901).

Varghese, J., Raghavan, V. (2019). Restoration of Released Prisoners to Society: Issues, Challenges and Further Ways; Insights from Kerala, India. International Annals of Criminology, 57(1–2), 61–74. DOI: 10.1017/cri.2020.5

Visher, C.A. (2015). Re-entry and Reintegration after Incarceration. W: J. Wright (Ed.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (Vol. 20; s. 61–66). Oxford: Elsevier. DOI: 10.1016/B978-0-08-097086-8.45096-8

Wacquant, L. (2009). Więzienia nędzy. Warszawa: Książka i Prasa.

Woźniak, W. (2020). Relacja pomiędzy psychologią a pracą socjalną. Kutno: Wydawnictwo WGSK.

Zarządzenie (2016). Zarządzenie nr 19/16 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 14 kwietnia 2016 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych oraz oddziałów penitencjarnych.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2024.37.1.153-168
Data publikacji: 2024-06-27 07:56:40
Data złożenia artykułu: 2023-08-31 23:53:50


Statystyki


Widoczność abstraktów - 363
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF - 159

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2024 Dariusz Sarzała

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.