Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Poczucie koherencji i stres doświadczany przez pracowników i studentów w środowisku akademickim
Streszczenie w języku polskim
W artykule zaprezentowano rozważania dotyczące funkcjonowania środowiska akademickiego, definiowanego jako wspólnota różnych grup pracowników i studentów. W kontekście doświadczanego przez nią stresu zawodowego wskazano na salutogenetyczną koncepcję zdrowia Aarona Antonovsky’ego i poczucie koherencji, definiowane przez poczucie zrozumiałości, poczucie sensowności i zaradności w środowisku pracy. Wymieniono czynniki sprzyjające jego budowaniu i bezpośrednio mu zagrażające w pracy akademickiej. Konsekwencją działania czynników psychospołecznego ryzyka w środowisku pracy może być obniżenie poczucia koherencji pracowników, a pośrednio także rozwój syndromu wypalenia akademickiego. Odwołano się również do możliwości wspierania pracowników w budowaniu poczucia koherencji oraz w dbaniu o zdrowie swoje i organizacji.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Antonovsky, A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia. W: I. Heszen-Niejodek, H. Sęk (red.), Psychologia zdrowia (s. 206–232). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować? Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Berg, M., Seeber, K. (2016). The Slow Professor: Challenging the Culture of Speed in the Academy. London: University of Toronto Press. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442663091.
Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (2016). Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cox, T. (1993). Stress Research and Stress Management: Putting Theory to Work. Sudbury: HSE Books.
Cox, T., Griffiths, A. (2005). The nature and measurement of work-related stress: Theory and practice. W: J.R. Wilson, N. Corlett (Eds.), Evaluation of Human Work (s. 553–571). London: CRS Press.
Fredman, N., Doughney, J. (2012). Academic dissatisfaction, managerial change and neo-liberalism. Higher Education, 64, 41–58. DOI: https://doi.org/10.1007/s10734-011-9479-y
Garbacik, Ż. (2020). Stres zawodowy jako wyzwanie współczesnego rynku pracy. Praktyczne aspekty procesu radzenia sobie. W: S.M. Kwiatkowski, M. Piorunek (red.), Jednostka – edukacja – organizacja wobec przemian rynku pracy (s. 121–134). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Heszen, I., Sęk, H. (2008). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen, I., Sęk, H. (2020). Zdrowie i stres. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia akademicka (T. 2; s. 681–734). Gdańsk: GWP.
International Labour Organization. (1986). Psychosocial Factors at Work: Recognition and Control. Vol. 56. Geneva: International Labour Office.
Jarmużek, J. (2018). Poczucie koherencji a aktywność edukacyjna dorosłych. Studium teoretyczno-badawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kahn, R., Byosiere, P. (1992). Stress in organisations. W: H. Triandis, M. Dunnette, L. Hough (Eds.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology (Vol. 4; s. 571–650). Palo Alto: Consulting Psychologists Press Inc.
Karasek, R.A. (1979). Job demands, job decision latitude and mental strain: Implications for job redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285–307. DOI: https://doi.org/10.2307/2392498
Khan, A., Din, S.U., Anwar, M. (2019). Sources and adverse effects of burnout among academic staff: A systematic review. City University Research Journal, 9(2).
Kinman, G. (2001). Pressure Points: A review of research on stressors and strains in UK academics. Educational Psychology, 21(4), 473–492. DOI: https://doi.org/10.1080/01443410120090849
Koniarek, J., Dudek, B., Makowska, Z. (1993). Kwestionariusz Orientacji Życiowej. Adaptacja The Sense of Coherence Questionnaire (SOC) A. Antonovsky’ego. Przegląd Psychologiczny, 36.
Kowzan, P., Zielińska, M., Kleina-Gwizdała, A., Prusinowska, M. (2016). „Nie zostaje mi czasu na pracę naukową”. Warunki pracy osób ze stopniem doktora, zatrudnionych na polskich uczelniach. Raport NOU. Gdańsk–Bydgoszcz–Warszawa: Nowe Otwarcie Uniwersytetu.
Kulikowski, K. (2016). Związek zaangażowania w studiowanie i wypalenia studiami z osiągnięciami akademickimi. Kultura i Edukacja, 1(111), 180–196. DOI: https://doi.org/10.15804/kie.2016.01.10
Kwiatkowski, M. (2020). Lokalne i globalne skutki pandemii koronawirusa COVID-19 – perspektywy polskiego rynku pracy w chaotycznie zmieniającej się rzeczywistości. W: S.M. Kwiatkowski, M. Piorunek (red.), Jednostka – edukacja – organizacja wobec przemian rynku pracy (s. 311–328). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Langeland, E., Wahl, A.K., Kristoffersen, K., Hanestad, B.R. (2007). Promoting coping: Salutogenesis among people with mental health problems. Issues in Mental Health Nursing, 28(3), 275–295. DOI: https://doi.org/10.1080/01612840601172627
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Leja, K., Pawlak, A. (2021). Uczelnia organizacją w odcieniu turkusu – szansa czy iluzja? E-mentor, (2). DOI: https://doi.org/10.15219/em89.1507
Leka, S., Griffiths, A., Cox, T. (2003). Work Organization and Stress. Geneva: World Health Organization.
Leka, S., Jain, A. (2010). Health Impact of Psychosocial Hazards at Work: An Overview. Geneva: World Health Organization.
Lewicka, D. (2019). Zarządzanie kapitałem ludzkim a zaangażowanie pracowników. Warszawa: C.H. Beck.
Łoza, O. (2016). Porównanie zespołu wypalenia u studentów dwóch uniwersytetów medycznych (Warszawa, Koszyce). Psychiatria, 12(2), 108–112.
Mańkowska, B. (2018). Wypalenie zawodowe. Dylematy wokół istoty zjawiska oraz jego pomiaru. Polskie Forum Psychologiczne, 23(2), 430–445.
Maslach, C. (1996). Multidimensional theory of burnout. W: C.L. Cooper (Ed.), Theories of Organizational Stress (s. 65–85). New York: Oxford University Press.
Melosik, Z. (2019). Pasja i tożsamość naukowca. O władzy i wolości umysłu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. DOI: https://doi.org/10.14746/amup.9788323236832
Mielczarek-Taica, A., Anielska, A. (2020). Niewidoczni, niebędący, niezbędni. Administracja uczelni na rzecz doskonałości naukowej. Raport z badania – komentarze eksperckie. Toruń: Inny Format.
Milczarek, M., Schneider, E., Rial González, E. (2009). OSH in Figures: Stress at Work – Facts and Figures. Luxembourg: EU OSHA.
Nowakowska, K., Jabłkowska-Górecka, K., Borkowska, A. (2009). Style radzenia sobie ze stresem i zespołem wypalenia zawodowego u studentów ratownictwa medycznego i ratowników medycznych. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 9(4), 242–248.
Ogińska-Bulik, N. (2006). Stres w zawodach usług społecznych. Źródła, konsekwencje, zapobieganie. Warszawa: Difin.
Pieniawska, K., Śmiech, K., Bar, K., Pawlas, K. (2017). Zawód przed zawodem – czy wypalenie może objawiać się już na studiach? Badanie populacji polskich studentów medycyny. Medycyna Środowiskowa, 20(2), 22–31.
Pines, A.M., Aronson, E. (1988). Career Burnout Causes and Cures. New York: Free Press.
Piorunek, M. (2016). Poczucie koherencji w konstruowaniu kariery (kontekst całożyciowego rozwoju jednostki). Studia Edukacyjne, (40), 21–38. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2016.40.2
Piorunek, M. (2019). Zaufanie interpersonalne w środowisku pracy. Analiza teoretyczna. Rocznik Pedagogiczny, 42, 55–72.
Piorunek, M., Werner, I. (2018). Psychospołeczne czynniki ryzyka w środowisku pracy. Rekomendacje dla praktyki poradniczej. Studia Edukacyjne, 48, 45–64.
Piotrowicz, M., Cianciara, D. (2011). Teoria salutogenezy – nowe podejście do zdrowia i choroby. Przegląd Epidemiologiczny, 65(3), 521–527.
Puchalski, K. (1997). Zdrowie w świadomości społecznej. Łódź: Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. n. med. Jerzego Nofera, Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy.
Quick, J.D., Quick, J.C., Horn, R.S. (1986). Health consequences of stress. Journal of Organizational Behavior Management, 8(2), 19–36. DOI: https://doi.org/10.1300/J075v08n02_03
Rakowska, A. (2020). Jakość życia zawodowego nauczycieli akademickich. Wyniki badań pilotażowych. W: A. Krejner-Nowecka, J. Cewińska (red.), Zarządzanie kapitałem ludzkim – wyzwania (s. 263–277). Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Santinello, M. (2014). Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Schultz, P., Schultz, S. (2008). Psychologia a wyzwania dzisiejszej pracy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Selye, H. (1977). Stres okiełznany. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sęk, H. (2001). Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie, stres, zasoby (s. 177–190). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Strelau, J. (2012). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Werner, I. (2009). Poczucie koherencji a praca. W: M. Piorunek (red.), Człowiek w kontekście pracy. Teoria – empiria – praktyka (s. 107–128). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Werner, I., Springer, A. (2018). Occupational stress among academics: Relationships with psychosocial risk and subjective health assessment. W: M. Bozina Beros, N. Recker, M. Kozina (Eds.), Economic and Social Development: Book of Proceedings (s. 546–555). Varazdin: VADEA.
Wieczorek, A.L., Mitręga, M. (2017). Academic Teachers under Stress in the Publish or Perish Era. Warszawa: CeDeWu.
Wieczorek, M. (2015). Dopuszczalność zawierania umów cywilnoprawnych jako prawnych podstaw prowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole wyższej. Labor et Educatio, (3), 209–226.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/j.2021.34.4.67-86
Data publikacji: 2022-03-02 18:21:09
Data złożenia artykułu: 2021-10-20 22:01:46
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Magdalena Piorunek, Żaneta Garbacik
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.