Email this article 
Revisionism as a Manifestation of the Rationalization of Socialist Thought
Abstract
At the source of revisionist attempts to modify socialist thought lied the conviction of the need to improve or even adapt Marxism to the changing reality. That is why, out of many possible research perspectives (political, historical, doctrinal or legal), revisionism may also be treated as a manifestation of the rationalization of socialist thought. The article presents the main historical and doctrinal aspects of revisionism of Marxism using the example of the achievements of representatives of political-legal thought from such countries as Poland, Hungary, former Czechoslovakia and Yugoslavia. Attempts to rationalize socialism in these countries were based on similar ideological assumptions. Therefore, a redefinition of the relations of these countries with the USSR, democratization of social and political life and economic reforms aimed at ensuring the efficiency of the economies of these countries were postulated. The article also points out that the essence of revisionism was the search for ways to make the system functioning on its foundations more rational within the official Marxist doctrine. The reflection of these efforts was the slogan of creating “socialism with a human face”.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Akčni Program Komunistické Strany Československa. Přijatý na Plenárním Zasedání Úv KSČ dne 5 dubna 1968, Praha 1968.
Bernstein E., Zasady socyalizmu i zadania socyalnej demokracyi, Lwów 1901.
Bielińska-Kowalewska K., Praxis – filozofia jako myśl rewolucji jugosłowiańskiej, [w:] Filozofia i ruchy społeczne, red. K. Bielińska-Kowalewska, Warszawa 2017.
Bosiacki A., Utopia, władza, prawo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917–1921, Warszawa 1999.
Brzechczyn K., Rewizjonizm w Polsce – dziwaczny bękart przemian politycznych 1956 r., „Filo-Sofija” 2016, nr 32.
Bulira W., Zrozumieć świat: sylwetka i twórczość Ágnes Heller, [w:] Á. Heller, Wykłady i seminarium lubelskie, Lublin 2006.
Ceranka P., Klub Petöfiego, „Biuletyn IPN” 2016, nr 10.
Čemu Praxis?, „Praxis. Filozofski dvomjesečnik” 1964, nr 1.
Djilas A., A Biographical Note on the Author, [w:] idem, Fall of the New Class, New York 1998.
Djilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy, Paryż 1958.
Djilas M., The Unperfect Society, London 1969.
Drozdowicz Z., O racjonalności w filozofii starożytnej i odrodzeniowej, Poznań 2008.
Drozdowicz Z., O racjonalności życia społecznego, Poznań 2007.
Dubček A., Od totality k demokracii. Prejavy, članky a rozhovory. Výber 1963–1992, Bratislava 2002.
Dubel L., Geneza i funkcje tzw. teorii „nowej klasy”, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1984, t. 31.
Dubel L., Idea Zmowy Robotniczej w ujęciu J.W. Machajskiego, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1988, t. 35.
Dubel L., Problem biurokracji w tradycji myśli socjalistycznej, Lublin 1988.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Friszke A., Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010.
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.
Gawin D., Wielki zwrot. Ewolucja lewicy i odrodzenie idei społeczeństwa obywatelskiego 1956–1976, Warszawa 2013.
Gomułka W., Przemówienia. Październik 1956 – wrzesień 1957, Warszawa 1957.
Gronow J., On the Formation of Marxism. Karl Kautsky’s Theory of Capitalism, the Marxism of the Second International and Karl Marx’s Critique of Political Economy, Leiden 2016.
Jaskólski M., Racjonalizm, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. K. Chojnicka, M. Jaskólski, t. 5, Warszawa 2012.
Jedlicki W., Klub Krzywego Koła, Paryż 1963.
Kamiński Ł., Majchrzak G., Operacja „Podhale”. Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, Warszawa 2008.
Kapica B., Problem rewizjonizmu marksizmu na łamach centralnej prasy partyjnej w latach 1956–1959, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty, red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński, Warszawa 2012.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 3, Warszawa 2009.
Kołakowski L., Intelektualiści a ruch komunistyczny, „Nowe Drogi” 1956, nr 9.
Kołakowski L., Tendencje, perspektywy i zadania, „Życie Warszawy”, 6.02.1957.
Kołakowski L., Mentzel Z., Czas ciekawy. Czas niespokojny, Kraków 2007.
Komunizm z ludzką twarzą. Dokumenty, Paryż 1969.
Kopeček M., Hledání ztraceného smyslu revoluce. Zrod a počátky marxistického revizionismu ve střední Evropě 1953–1960, Praha 2009.
Kuroń J., Modzelewski K., List otwarty do członków podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i członków uczelnianej organizacji Związku Młodzieży Socjalistycznej przy Uniwersytecie Warszawskim, Paryż 1966.
Kusin V., The Intellectual Origins of the Prague Spring. The Development of Reformist Ideas in Czechoslovakia, Cambridge 1971.
Kwapis R., Praska Wiosna, Toruń 2004.
Luksemburg R., Reforma socjalna czy rewolucja?, [w:] eadem, Wybór pism, t. 1, Warszawa 1959.
Markowski A., Wielki słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 2014.
Mikołajczyk M., Rewizjoniści. Obecność w dyskursach okresu PRL, Kraków 2013.
Milovan Djilas albo banały odszczepieńca, „Polityka” 1957, nr 31.
Mlynář Z., Mróz ze wschodu, Warszawa 1989.
Mojsak K., Publicystyka polityczna Leszka Kołakowskiego (1955–1957), [w:] Rok 1966. PRL na zakręcie, red. K. Chmielewska, G. Wołowiec, T. Żukowski, Warszawa 2014.
Morawiec E., Wybrane filozoficzne koncepcje rozumu ludzkiego i racjonalność, Warszawa 2014.
Peaslee A.J., Constitutions of Nations, Vol. 3, Hague 1956.
„Praxis”, Jun-Lipanj 1968, https://praxis.memoryoftheworld.org/#text=1968&property=pubdate&dvalue=Rudi+Petrovi%C4%87 [dostęp: 3.03.2018].
Protokoły z przesłuchań K. Modzelewskiego i J. Kuronia, IPN 0330/327, t. 2, k. 290–293, 306–307.
Sher G.S., Praxis. Marxist Criticism and Dissent in Socialist Yugoslavia, London 1977.
Sitek R., Warszawska szkoła historii idei. Między historią a teraźniejszością, Warszawa 2000.
Sokulski M., Previšić M., W opozycji do Moskwy. Jugosłowiańska „droga do socjalizmu” w latach 1948–1956, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2(28).
„Sprawa” Djilasa a rzeczywistość jugosłowiańska, „O Trwały Pokój” 1954, nr 5.
Stachewicz K., Kilka uwag o racjonalności. Wprowadzenie, „Filozofia Chrześcijańska” 2009, t. 6, DOI: https://doi.org/10.14746/fc.2009.06.01.
Staniszkis J., Ontologia socjalizmu, [w:] Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne, red. B. Szlachta, Kraków 2000.
Stoczewska B., Rewizjonizm, [w:] Słownik historii doktryn politycznych, red. K. Chojnicka, M. Jaskólski, t. 5, Warszawa 2012.
Szacki J., Marksizm po bardzo wielu latach, [w:] Warszawska szkoła historii idei. Tożsamość, tradycja, obecność, red. P. Grad, Warszawa 2014.
Szewczak W., Oblicza racjonalności, Toruń 2013.
Tarniewski M. [Karpiński J.], Krótkie spięcie (marzec 1968), [b.m.w.] [b.r.w.].
The Constitution of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia, ed. D. Durović, Belgrade 1974.
Trembicka K.W., Wrogowie w myśli politycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Lublin 2013.
„Trybuna Ludu” 1954, nr 32.
United Nations, Report of the Special Committee on the Problem of Hungary, http://mek.oszk.hu/01200/01274/01274.pdf [dostęp: 10.03.2018].
Urban G.R., Kwadratura koła. Z Milovanem Djilasem rozmawia George Urban, [b.m.w.] [b.r.w.].
Vaculík L., Dva tisíce slov, „Literární Listy”, 27.06.1968.
Vytvořit ideovou a akční jednotu komunistů, „Rudé právo”, 25.05.1968.
Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.
Werfel R., Miejsce intelektualistów komunistów – w ramach partii, „Nowe Drogi” 1956, nr 9.
Wróblewska-Trochimiuk E., Widmo krąży po Europie. Korczulańska Szkoła Letnia jako wyspa wolnego myślenia i przestrzeń dialogu, „Slavia Meridionalis” 2017, nr 17, DOI: https://doi.org/10.11649/sm.1379.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2019.66.1.331-350
Date of publication: 2019-07-17 08:29:43
Date of submission: 2018-05-02 13:15:50
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2019 Marcin Niemczyk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.