Material Feature of the Crime – a Valid Concept or a Socialist Taint?
Abstract
The social dangerousness of an act, as a substantive element of a crime, constitutes the meaning of a criminal prohibition and describes the negative social evaluation of a given behavior. Although, in general, its presence as an element of the dogmatic structure of the crime is positively evaluated, there are some critical voices of this presence. Opponents of including social dangerousness as an element of the structure of a crime justify their position mainly by the negative history of this institution, the weakening of the protective function of the criminal law, the limitation of the analysis of the procedural body and the lack of consideration of other factors in the assessment of criminal responsibility. However, it seems that the historical problems have been eliminated by the introduction of statutory quantifiers that allow the examination of the degree of social dangerousness, as well as the protective function of the criminal law is not compromised, since acts with less than negligible social harmfulness do not harm the goods protected by law in such a significant way as to require state protection. In addition, the limitation of taking into account other circumstances closely related to the offender, rather than to the act, reduces the possibility of abuse by the trial authority. Despite the absence of the presence of social dangerousness as an element of the dogmatic structure of the crime in other European countries, the material feature of the crime affects the rationalization of criminal responsibility indirectly, so it is somehow present there anyway. Indeed, evil remains an immanent part of the crime, regardless of whether it is decreed explicitly as a component of the crime. Taking into account the functions of criminal law, it seems that, despite the doubts described in the article, it is worth preserving social dangerousness as an element of the structure of the crime, not replacing it with the introduction of full procedural opportunism, involving the procedural authorities’ assessment of the desirability of criminal prosecution.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
LITERATURA
Beccaria C., O przestępstwach i karach, Warszawa 1959.
Bentham J., Wprowadzenie do zasady moralności, Warszawa 1958.
Bereźnicki M., Umorzenie postępowania w trybie art. 49 k.p.k. w praktyce prokuratorskiej i sądowej w woj. katowickim w latach 1960–66, „Nowe Prawo” 1968, nr 6.
Bojarski M. (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2020.
Bojarski T., Społeczna szkodliwość i wina w projekcie k.k., [w:] Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, red. S. Waltoś, Kraków 1993.
Cobo del Rosal M., Vives Antón T.S., Derecho Penal. Parte General, Valencia 1995.
Derlatka M., Społeczna szkodliwość czynu a definicja przestępstwa, „Prawo i Prokuratura” 2006, nr 6.
Dębski R., Giezek J., Jędrzejewski Z., Kaczmarek T., Konarska-Wrzosek V., Lachowski J., Pohl Ł., Szwarc A., Zawłocki R., Przestępstwo i jego struktura, [w:] System Prawa Karnego, t. 3: Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności, red. R. Dębski, Legalis 2017.
Filar M., Co piszczy w prawie? „Półprzestępstwa”, „Palestra” 1995, nr 9–10.
Gropp W., Strafrecht. Allgemeiner Teil, Heidelberg 2005.
Hypś M., Gałązka M., Hałas R., Grześkowiak A., Szeleszczuk D., Wiak K., Komentarz do art. 115, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Legalis 2021.
Kaczmarek T., Materialna istota przestępstwa i jego ustawowe znamiona, Wrocław 1968.
Kochanowski J., Przeciwko pospiesznej kodyfikacji karnej, „Palestra” 1990, nr 6.
Kosonoga J., Komentarz do art. 209, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Legalis 2023.
Krasowski K., Lesiński B., Sikorska-Dzięgielewska K., Walachowicz J., Powszechna historia państwa i prawa, Poznań 2007.
Kunicka-Michalska B., Projekt kodeksu karnego w świetle art. 7 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności Człowieka, [w:] Problemy reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. Skrętowicz, Lublin 1993.
Larguier J., Droit pénal général, Paris 1993.
Maciejewski T., Historia powszechna ustroju państwa i prawa, Warszawa 2007.
Majewski J., Kardas P., O dwóch znaczeniach winy w prawie karnym, „Państwo i Prawo” 1993, z. 10.
Makowski W., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1920.
Michalik M. (red.), Kronika XX wieku, Warszawa 1991.
Mioduski K., Społeczne niebezpieczeństwo czynu jako zagadnienie terminologii, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1955, nr 3.
Olszewski M., Czy utrzymać pojęcie społecznego niebezpieczeństwa czynu w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 1958, nr 3.
Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Warszawa 2011.
Pławski S., Prawo karne. Część ogólna. Nauka o przestępstwie, Warszawa 1952.
Rodzynkiewicz M., Modelowanie pojęć w prawie karnym, Kraków 1988.
Salvage P., Droit pénal général, Grenoble 1994.
Sawicki J., Ochrona czci na tle krytyki i samokrytyki. Zagadnienie wolności krytyki w Polsce Ludowej, Warszawa 1953.
Skorupka J. (red.), Proces karny, Warszawa 2020.
Sobolewski Z., Znikome społeczne niebezpieczeństwo czynu jako podstawa stosowania art. 49 k.p.k., „Annales UMCS sectio G (Ius)” 1959, vol. 6.
Strzembosz A., Klauzule generalne w projekcie kodeksu karnego, [w:] Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, red. S. Waltoś, Kraków 1993.
Szerer M., Karanie a humanizm, Warszawa 1964.
Wolter W., Uwagi o podmiotowej stronie czynu przestępnego w ujęciu projektu kodeksu karnego PRL, „Prokuratura i Prawo” 1956, nr 8–9.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010.
Zoll A., O normie prawnej z punktu widzenia prawa karnego, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1990, nr 23.
ŹRÓDŁA INTERNETOWE
Tyburcy T., Dlaczego Twórcy k.k. z 1997 przyjęli obowiązującą w krajach tzw. realnego socjalizmu definicję przestępstwa, tj. nie zmienili jej?, 29.10.2022, https://www.facebook.com/Tyburcy/posts/pfbid02sjZC4wmq3kC2gzs8pPmPjQMa84ggTPEugzrXWfsSD37EU91xWYkvcGMKDW9FK358l (dostęp: 28.02.2023).
AKTY PRAWNE
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1928, nr 33, poz. 313).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1932, nr 60, poz. 571).
Ustawa organiczna nr 10/1995 z dnia 23 listopada 1995 r. o Kodeksie karnym.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1949, nr 32, poz. 238).
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1969, nr 13, poz. 94).
ORZECZNICTWO
Postanowienie SN z dnia 19 października 2010 r., II KK 213/10, OSNwSK 2010, nr 1, poz. 1977.
Postanowienie SN z dnia 17 grudnia 2010 r., V KK 383/10, OSP 2011, nr 12, poz. 129.
Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 października 1971 r., 2 BvR 65/71, BVerfGE, t. 32, poz. 2.
Wyrok SN z dnia 29 stycznia 1957 r., II KRN 1052/57, NP 1958, nr 10.
Wyrok SN z dnia 21 sierpnia 1958 r., KRN 148/58, OSPiKA 1959, nr 7–8, poz. 19.
Wyrok SN z dnia 11 grudnia 1958 r., III KRN 989/59, OSNGP 1959, nr 3, poz. 16.
Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98, OSNP 2000, nr 1, poz. 6.
Wyrok SN z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 37/02, Legalis nr 65251.
Wyrok SO w Poznaniu – IV Wydział Karny Odwoławczy z dnia 21 lipca 2020 r., IV Ka 470/20, Legalis nr 2531825.
Wyrok SO w Lublinie – XI Wydział Karny Odwoławczy z dnia 10 listopada 2020 r., XI Ka 661/20, Legalis nr 2560088.
Wyrok SO w Jeleniej Górze – VI Wydział Karny Odwoławczy z dnia 26 kwietnia 2021 r., VI Ka 577/20, Legalis nr 2585917.
Wyrok SR w Złotowie z dnia 29 stycznia 2020 r., II K 126/19.
Wyrok SR Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 8 lipca 2020 r., III K 503/19.
Wyrok SR w Kamiennej Górze z dnia 25 września 2020 r., II K 243/20.
Wyrok TK z dnia 23 stycznia 1950 r., K 816/59, DPP 1950, nr 5.
Wyrok TK z dnia 29 maja 2001 r., K 5/01, OTK 2001, nr 4, poz. 87.
Wyrok TK z dnia 9 października 2012 r., P 27/11, OTK-A 2012, nr 9, poz. 104.
Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2019 r., SK 16/19, Legalis nr 2258670.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/g.2025.72.1.23-43
Date of publication: 2025-07-04 18:01:51
Date of submission: 2024-06-09 20:35:54
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Katarzyna Barbara Goclik, Michał Pfanhauser

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.